نگاهی به سریال باب المراد
سریال باب المراد سریالی مذهبی است نقدی بر این سریال را بخوانید
دنیای قلم -نگاهی به مجموعه «باب‌المراد» درباره زندگی امام جواد(ع) که با گذشت 8 سال از تولید در ایران، بالأخره روی آنتن تلویزیون رفت
مجموعه تلویزیونی «باب‌المراد» با موضوع زندگی امام جواد(ع) که از یک‌شنبه‌شب روی آنتن شبکه یک سیما رفته، محصول سال 2014 است که با مشارکت شش کشور سوریه، لبنان، عراق، کویت، بحرین و ایران ساخته شده است و بخشی از عوامل پشت و جلوی دوربین آن ایرانی‌اند. در ادامه درباره متن و حاشیه این مجموعه که به کارگردانی فهد میری فیلم ساز سوری ساخته شده است، می‌خوانید.
فتح باب تلویزیون درباره امام جواد(ع)
نخستین نکته درباره «باب‌المراد»، اهمیت پخش اثری نمایشی در خصوص امام جواد(ع) است. سریال‌های شاخص تلویزیون که به زندگی ائمه معصومین(ع) می‌پردازند، تنها سه مجموعه هستند: «امام علی(ع)» ساخته داوود میرباقری، «تنهاترین سردار» درباره امام حسن(ع) و «ولایت عشق» درباره امام رضا(ع) اثر مهدی فخیم‌زاده. تلویزیون تا به حال درباره زندگی امام جواد(ع) اثر شاخصی تولید نکرده و مجموعه «باب‌المراد» نخستین سریال بلندی است که از تلویزیون درباره زندگی ایشان پخش می‌شود. پخش این سریال با تمام نقاط قوت و ضعف آن، جای خالی اثری نمایشی درباره زندگی امام جواد(ع) را در تلویزیون پر کرد؛ اتفاقی که می‌توانست با صرف هزینه‌ای هنگفت برای تولید همراه باشد و تا چند سال آینده نتیجه دهد، با پخش «باب‌المراد» با هزینه کم و در زمان کوتاه به نتیجه رسید.
اهمیت تولید مشترک برای ایران
هرچند شرکت «مدل آرت پروداکشن» تولیدکننده «باب‌المراد» کویتی است و شرکت‌های فیلم سازی ایرانی نقشی در تولید این سریال نداشته‌اند اما بر اساس حضور پررنگ عوامل فنی ایرانی در پشت صحنه سریال، محصول مشترک نامیده شده است. در باره اهمیت تولید مشترک چه در سینما و چه در تلویزیون، زیاد گفته شده است، اگرچه همچنان از سوی وزارت فرهنگ و سازمان صداوسیما چندان جدی گرفته نمی‌شود؛ موضوعی که البته می‌تواند به علت دردسرهای مختلف ممیزی برای مدیران باشد. با این همه تردیدی نیست که تولید مشترک، برای کشور فواید زیادی دارد، مانند مزایای اقتصادی برای کشور و شهر/منطقه جغرافیایی تولید محصول و افزایش توان بازاریابی محصولات داخلی. در عین حال دکورهای عظیم و پرهزینه‌ای که در طول سالیان، برای پروژه‌های مختلفی مانند «رستاخیز»، «محمد رسول‌ا...(ص)»، «مختارنامه»، «یوسف پیامبر(ع)» و... ساخته شده، با استفاده از تولیدات مشترک است که زنده و قابل استفاده می‌مانند وگرنه به زودی بدون استفاده و به‌تدریج نابود می‌شوند. از قضا علت حضور گروه سازنده «باب‌المراد» در ایران نیز همین بود چراکه در زمان ساخت این سریال در اوایل دهه 90، حضور گروه‌های تروریستی سوریه را برای شبکه‌های تولیدکننده محصولات اسلامی در این کشور ناامن کرده و یکی از بهترین انتخاب‌ها، ایران بود. بر همین اساس بود که بخش‌های زیادی از «باب‌المراد» در شهرک سینمایی غزالی و دکورهای مختارنامه در احمدآباد مستوفی ساخته شد.
کاش میرباقری می‌ساخت
با وجود آن چه گفته شد، «باب‌المراد» برای مخاطب داخلی تلویزیون که پیش از این ساخته‌های مذهبی-تاریخی داوود میرباقری و مهدی فخیم‌زاده را دیده، کمی توی ذوق می‌زند. کیفیت ساخت این سریال به نسبت آثاری چون «معصومیت از دست رفته»، «تنهاترین سردار» و... بالا نیست و به خصوص در برابر اثر سترگی مانند «مختارنامه»، حرف چندانی برای گفتن ندارد. مجموعه «باب‌المراد» از نظر کارگردانی سریال، لطمه خورده است. فیلم نامه سریال نیز دچار ضعف‌هایی است و برای بیننده، به خصوص درباره شناسنامه کاراکترها، سؤالات و ابهاماتی به وجود می‌آورد که نیازمند پاسخ است. قصه همچنین از درام قابل توجهی برخوردار نیست و فاقد تعلیقی چشمگیر است که مخاطب را برای ادامه تماشای سریال ترغیب می کند بنابراین اگرچه امروز به اقدام سازمان صداوسیما برای نخریدن حق پخش «باب‌المراد» در این هشت سال، انتقاد می‌شود اما می‌توان حدس زد علت این اقدام، ضعف کیفی این سریال بوده است. نکته‌ای که باید درباره سریال «باب‌المراد» در نظر داشت، آن است که اولاً سطح تولیدات نمایشی در اغلب کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس در همین حد است. پیش و پس از این سریال نیز در موارد زیادی، شاهد ظهور و بروز فیلم سازان صاحب‌نامی در عرصه جهانی، از این کشورها بوده‌ایم. ثانیاً «باب‌المراد» هشت سال پیش تولید شده و در ماه رمضان 1435 (تابستان 1393) روی آنتن شبکه‌های عراقی و سوری رفته است. بدیهی است که سطح صنعت تلویزیون در کشورهای عربی نیز در این هشت سال، رشد داشته باشد و آن چه امروز در این کشورها تولید می‌شود، احتمالاً کیفیت بالاتری داشته باشد.
موسیقی و فضاسازی بصری ویژه سریال
از جمله نقاط قوت «باب‌المراد»، می‌توان به موسیقی متن جذاب و شنیدنی آن اشاره کرد که بسیار روی آن نشسته است. موسیقی توسط ستار اورکی ساخته شده که در سال‌های اخیر به عضویت در آکادمی اسکار درآمده و آثار شاخصی مانند «فروشنده» و «ویلایی‌ها» را در کارنامه دارد و از جمله شاخص‌ترین عوامل این سریال محسوب می‌شود. «باب‌المراد» در طراحی صحنه و دکور سریال نیز موفق است؛ چراکه علاوه بر زیبایی‌بخشی و متنوع کردن فضای بصری، به انتقال معنا و پیشبرد قصه نیز کمک می‌کند. صحنه‌ها حال‌وهوایی متناسب با کاراکترها و نسبت آن‌ها با جبهه حق دارد که از این منظر، کاری ویژه در «باب‌المراد» انجام شده است. همه آن چه گفته شد، تحت نظارت مجید میرفخرایی مدیر هنری باسابقه سینمای ایران در این سریال جلوی دوربین رفته است.
دیگر عوامل ایرانی سریال
برای «باب‌المراد» که به زبان عربی ساخته شده است، بازیگران ایرانی انتخاب شده‌اند که به این زبان مسلط باشند. بین حدود 20 بازیگر ایرانی این سریال، دو چهره کم وبیش شناخته‌شده حضور دارند. یکی احمد کاوری کارگردان «بچه مهندس» که البته متولد عراق است و سال‌هاست در ایران به فیلم سازی می‌پردازد و دوم رزاق رادان بازیگر سریال «زیرخاکی» و فیلم «به وقت شام» که او هم مترجم زبان عربی است. محسن موسوی طراح چهره‌پردازی، یدا... نجفی صدابردار، برادران سحرخیز سازنده جلوه‌های بصری نیز از جمله دیگر عوامل ایرانی «باب‌المراد» هستند.
از محمد اصفهانی تا منوچهر اسماعیلی
از نکات جالب در سریال «باب‌المراد» می‌توان به حضور محمد اصفهانی به عنوان خواننده تیتراژ آغازین سریال اشاره کرد که برای این اثر، ترانه‌ای به زبان عربی و در مدح امام جواد(ع) خوانده است. در این مجموعه همچنین زنده‌یاد منوچهر اسماعیلی مرد هزارصدای دوبله ایران که چندی پیش درگذشت، گویندگی کاراکتر امام رضا(ع) را بر عهده داشته است. این سریال 30 قسمتی از نظر تطبیق با روایات و تاریخ، تحت نظارت آیت‌ا... علی کورانی روحانی اهل لبنان و ساکن قم ساخته شده است. جالب است بدانید شخصیت «علی بن مهزیار» فقیه و محدث شیعه که هم‌عصر امام رضا(ع) تا امام حسن عسکری(ع) بوده و این روزها نامش در سرود «سلام فرمانده» بارها شنیده می‌شود، از شخصیت‌های سریال «باب‌المراد» است که در قسمت‌های نخستین نیز حضوری تأثیرگذار دارد.
نویسنده : مصطفی قاسمیان