تاریخ نان سنگک در ایران
پیشینه تاریخی نان سنگک دقیقاً روشن نیست و حرف و حدیث‌های زیادی درباره‌اش گفته شده است، اما آنچه که معلوم است، اینست که واژه «سنگک» از دو جزء «سنگ» و «ک» نسبت ساخته شده و آن نانی است که بر روی سنگ‌ریزه (ریگ) پخته می‌شود.
دنیای قلم -
در رابطه با چگونگی و محل و تاریخ دقیق پیدایش نان سنگک درایران هیچگونه اطلاع دقیق و روشنی در دسترس نیست . قدیمی‌ترین نوشته‌ایی در آن از نان سنگک نام برده شده، کتاب «برهان قاطع» که توسط نویسنده‌ای به نام خلف تبریزی در سال ۱۰۶۲ هجری قمری نگارش یافته و مولف در آنجا زیر معنی واژه سنگک می‌نویسد:
نوعی از نان است که روی سنگریزه‌های گرم بپزند.
سابقه پخت نان سنگک به ایران بر می‌گردد این نوع نان تکامل یافته نان عشایری است که روی آتش و سنگ می‌پختند و به آن کماج می‌گفتند. در اوایل دوره پهلوی رایج‌ترین نان ایران بود و این نان را می‌توان نان ملی ایران نامید.
نان سنگک پیشتر نان طبقه اشراف و نظامیان بوده‌است در قدیم در بعضی شهرها، سنگکی‌ها نانوایی‌های فصلی بوده‌اند بیشتر در زمستان و ماه رمضان پخت می‌کرده‌اند. در گذشته نان خشک تنوری ماندگارترین نان خانوار ایرانی بوده و چند ماه بیات نمی‌شده‌است.
زنان در نیمه اول سال برای فصل سرما در مطبخ (آشپزخانه) در تنور نان می‌پختند و آن را با گرمای ملایم کاملاً خشک می‌نمودند.[۱] شیخ بهایی از علما و دانشمندان قرن دهم هجری را باید مخترع نان سنگک و شکل تنور آن دانست.
می‌گویند پخت نان سنگک قبل از ورود اسلام در ایران رواج داشته و در واقع ایده پخت آن را پزشک یکی از سلاطین ساسانی می‌دهد.
او برای سلطان که بیماری سختی دچار شده بود تجویز می‌کند که نانی بخورد که روی ریگ (سنگ ریزه) پخته شده باشد. البته در سالنمای کمیته نانوایان تهران که در تاریخ ۱۹ اردیبهشت سال ۱۳۲۶ در تهران منتشر شده است هم درباره پیدایش نانوایی و نان سنگک این طور آمده است: «شاه عباس برای رفاه حال طبقات تهی‌دست و لشگریان خود که غالباً در سفر احتیاج به نان و خورش موقت و فوری داشتند و لازم بود به هر شهری می‌رسند نانوایی‌هایی باشند که بتوانند به قدر مصرف سربازان نان تهیه نمایند و غذایی باشد که خورش نان قرار دهند، درصدد چاره برآمد و حل این مشکل را از «شیخ بهایی» که از اجلهء علما و دانشمندان ایران بود خواست. شیخ بهایی با تفکر و تعمق تنور سنگکی را ابداع نمود…»
پیشینه تاریخی نان سنگک دقیقاً روشن نیست و حرف و حدیث‌های زیادی درباره‌اش گفته شده است، اما آنچه که معلوم است، اینست که واژه «سنگک» از دو جزء «سنگ» و «ک» نسبت ساخته شده و آن نانی است که بر روی سنگ‌ریزه (ریگ) پخته می‌شود.
شاطر، خمیرگردان، نان پزان، نان درآر و پادو… این‌ها اعضای تیمی هستند که سال‌ها است خوشمزه‌ترین نان سنتی ایران را سر سفره‌های مردم می‌گذارند. مردانی که کنار تنها تنور مثلثی شکل دنیا می‌ایستند، و قدیمی‌ترین نان مثلثی شکل دنیا را می‌پزند؛ سنگک! در بین محلات تهران مغازه‌های نانوایی زیادی هستند که به پخت نان سنگک مشغولند. اما قدیمی‌ترین این نانوایی‌ها را تا همین چند ماه پیش می‌توانستید در گذر لوطی صالح ببینید. گذری که در میان خیابان‌های مولوی و مصطفی خمینی پنهان شده و بیشتر از ۱۰۰ سال صدای بالا رفتن کرکره قدیمی‌ترین نانوایی تهران هر روز صبح در آن می‌پیچید.
گذر لوطی صالح از گذرهای اصلی با قدمتی تاریخی درون بازار تهران بوده است که به نام فردی، معروف به «لوطی صالح» نامگذاری شده است. او به روایتی از لوطی‌های تهران قدیم در زمان آقامحمدخان قاجار بوده و به روایت دیگری از دلقک‌های درباری بوده است و زمانی در محله‌ای در جنوب بازار بین‌الحرمین و کوچه هفت تن زندگی می‌کرده است.