خاموشی خالق «زد»

دنیای قلم -محمود فاضلی: واسیلیس واسیلیكوس، نویسنده و دیپلمات یونانی در 89 سالگی درگذشت و یونان یكی از چهره‎های ادبیات خود را از دست داد. او كه متولد 1934 بود در شهر تسالونیكی بزرگ شد و قبل از عزیمت به آتن برای كار به‎ عنوان روزنامه‎نگار از دانشكده حقوق فارغ‌التحصیل شد. به ‎دلیل فعالیت‎های سیاسی، پس از كودتای سال 1967، به ‎مدت هفت سال، مجبور به تبعید شد. بین سال‎های 1981 و 1984 به ‎عنوان مدیركل كانال تلویزیونی دولتی یونان (et1) فعالیت كرد. وی از سال 1996 به‎ عنوان سفیر یونان در یونسكو خدمت كرده است.

واسیلیكوس بیشتر برای رمان «z» خود شناخته می‌شود كه در سال 1966 منتشر شد و بر اساس ترور «گریگوریس لامبراكیس»، سیاستمدار یونانی در سال 1963 است. این كتاب در سال 1969 توسط كوستاگاوراس به فیلمی موفق تبدیل شد و به جلب‌ توجه بین‌المللی كمك كرد و به وضعیت سیاسی یونان در دهه‌های 70-1960 اشاره دارد. وی در سیاست یونان فعال بود و از سال 1989 تا 1994 نماینده پارلمان یونان بوده است.

واسیلیكوس آثار متعدد داستانی و غیرداستانی منتشر كرده و به ‎دلیل كمك‌هایش به ادبیات و فرهنگ یونان به‌طور گسترده‌ای شناخته شده است. او در طول زندگی حرفه‌ای خود جوایز و افتخارات متعددی از جمله جایزه كتاب ملی یونان، لژیون افتخار فرانسه و نشان لیاقت جمهوری ایتالیا را دریافت كرده است. او كار خود را به ‎عنوان نویسنده در دهه 1950 آغاز كرد و چندین كتاب نوشت، اما این كتاب «z» بود كه باعث تحسین بین‌المللی او شد. این رمان روایتی تخیلی از تحقیقات درباره ترور لامبراكیس، سیاستمدار چپ یونانی بود و نقدی بر تبانی دولت یونان با گروه‌های راست افراطی بود. این كتاب به‎طور گسترده به چندین زبان ترجمه شد. او همچنان به نوشتن و انتشار آثار داستانی و غیرداستانی ادامه می‌دهد و در ادبیات و فرهنگ یونان به ‎عنوان چهره‌ای تاثیرگذار باقی می‌ماند.

واسیلیكوس برای چندین دهه صدای برجسته‌ای در محافل روشنفكری و سیاسی یونان بود. او از منتقدان اقتدارگرایی و فساد در جامعه یونان بود و از آزادی سیاسی و اجتماعی بیشتر حمایت می‎كرد. علاوه بر «z» از دیگر آثار برجسته واسیلیكوس می‌توان به «عكس» (1968)، «شماره 31328» (1974)، «دختر ثروتمند» (1981) و «یازدهمین فرمان» (1990) اشاره كرد. او همچنین آثار زیادی در مورد تاریخ و فرهنگ یونان منتشر كرد و از آثار غیرداستانی او می‌توان «تراژدی یونانی» (1993)، «یونان: مبارزه برای آزادی» (2007) و «یونانیان و اروپا» (2013) نام برد.

واسیلیس واسیلیكوس به‎طور گسترده به عنوان یكی از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین نویسندگان یونانی قرن بیستم در نظر گرفته می‌شود. آثار او به ده‌ها زبان ترجمه و او هم در یونان و هم در سطح بین‌المللی به ‎دلیل مشاركت در ادبیات و فرهنگ شناخته شده است. نوشته‌های واسیلیكوس اغلب مضامین سیاست، قدرت و فساد را بررسی می‌كند و آثارش به‌ خاطر انتقاد‌های او از جامعه و سیاست یونان شناخته می‌شوند. او مدافع سرسخت دموكراسی و حقوق ‎بشر بود و در طول زندگی در سازمان‌های مختلف حقوق بشر مشاركت داشت.

در طول زندگی حرفه‌ای خود منتقد سرسخت احزاب و جنبش‌های سیاسی مختلف یونان بود. در اوایل دهه 2000 از طرفداران حزب ائتلاف چپ موسوم به«سیریزا» بود، اما بعدا از سیاست‌ها و رهبری حزب ناامید شد. در سال‌های اخیر، از حزب محافظه‌كار نئودموكراسی كه هم‌اكنون قدرت را در اختیار دارد و همچنین از حزب ائتلاف چپ انتقاد كرد. واسیلیكوس به‌‎رغم موفقیت‌های فراوانش، در طول دوران حرفه‌ای خود با انتقادات و جنجال‌هایی نیز روبه‎رو بوده است. برخی او را به همسویی بیش از حد با تشكیلات یونان متهم كرده‌اند، در حالی كه برخی دیگر از دیدگاه‌های سیاسی و حمایت او از احزاب و جنبش‌های سیاسی مختلف انتقاد كرده‌اند. بی‎شك واسیلیكوس، یكی از ده نویسنده یونانی است كه بیشترین ترجمه را انجام داده است. او بارها از نیكوس كازانتزاكس به نیكی یاد كرده است و گفته بود: «عظمت كازانتزاكس را وقتی فهمیدم»، كارت تشكری كه از او هنگام انتشار اولین كتابم دریافت كردم، «به ‎عنوان شناسنامه، در كیف پولم گذاشتم.»
در روز خاكسپاری او بسیاری از شخصیت سیاسی، هنری و ادبیاتی یونان بر مزار او حضور داشتند و با او وداع كردند. پاولوپولوس، رییس‌جمهور پیشین یونان با حضور در مراسم تشییع جنازه واسیلیكوس، بیانیه زیر را قرائت كرد: «واسیلیس واسیلیكوس با مرگش «z» خود را نوشت. او با آثار بزرگ خود نقطه عطفی برای ادبیات یونان و اروپاست. او در میان ما زندگی خواهد كرد.»