دنیای قلم -نشست نتایج طرح‌های پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی استان گیلان با محوریت مرکز تحقیقات فیزیولوژی شامگاه گذشته در سالن اجتماعات دانشکده پزشکی گیلان برگزار شد.
دکتر محمد رستم‌پور، مدیر گروه فیزیولوژی دانشگاه علوم پزشکی گیلان در این نشست، اظهار کرد: گروه فیزیولوژی این دانشگاه در زمینه‌های مختلف علوم زیستی از علوم اعصاب و حافظه و یادگیری و آلزایمر و صرع و تشنج و اضطراب گرفته تا جنبه‌های ژنتیکی و پدیده درد و بیماری‌های قلبی، اقدام به تحقیقات می‌کند و اساتید این گروه تاکنون مقالات زیادی در مجلات معتبر علمی جهان منتشر کرده‌اند و داور ژورنال‌های بین‌المللی محسوب می‌شوند.
وی در ادامه به اثر ضد اضطرابی عصاره هیدروالکلی پوست پسته رسیده در موش های صحرایی ماده بالغ و مکانیزم های احتمالی آن اشاره کرد و گفت: گروه فیزیولوژی بر روی داروهای شیمیایی کار می کند، اما به دلیل اهمیت گیاهان دارویی، تحقیقات در این زمینه نیز با جدیت دنبال می شود.
مدیر گروه فیزیولوژی دانشگاه علوم پزشکی گیلان با اشاره به تحریم داروهای شیمیایی و در دسترس بودن گیاهان دارویی، افزود: گیاهان دارویی در کشور ما فراوان بوده و قدمت تاریخی دارد و لذا زمینه‌های معتبری برای کار تحقیقاتی فراهم است لذا به واسطه منابع در اختیار، گیاه دارویی مورد نظر را انتخاب می کنیم و عناصر مختلف گیاه را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
رستم‌پور با بیان اینکه در پروژه تحقیقاتی اخیر گیاه پسته را انتخاب و مطالعات بر روی پوسته قرمز گیاه را آغاز کردیم، متذکر شد: براساس منابع در اختیار درباره گیاهان دارویی، به نقش پسته در حافظه اشاره شده و لذا سعی کردیم از دورریز پسته برای تحقیقات استفاده کنیم؛ البته اثرات مثبت این بخش از گیاه را دیدیم، زیرا در برخی از مناطق از پوست پسته نیز به عنوان مربا استفاده می‌شود.
وی پدیده اضطراب را یکی از معضلات جامعه امروز دانست و عنوان کرد: با صنعتی شدن جوامع و پیچیدگی زندگی و موقعیت‌های شغلی، شاهد گسترش روزافزون اضطراب هستیم که این روند در کشورهای جهان سوم بیشتر است.
این استاد فیزیولوژی، ایران را دارای منابع غنی گیاهان دارویی دانست که در طب ایرانی کاربرد دارد و گفت: پوشش گیاهی وسیع از گیاهان دارویی در ایران زمینه تحقیقات را فراهم کرده و حتی در حوزه اشتغالزایی کمک کار است؛ در واقع کشاورز و استاد و دانشجو و محقق و داروساز و... می‌توانند در این عرصه فعالیت داشته باشند که در نهایت منجر به تولید دارو برای کشور و تهیه مواد اولیه می‌شود و می‌تواند گام مهمی در صنایع دارویی باشد و استقلال کشور را در بخش پزشکی تقویت کند.
وی کلیه تحقیقات انجام شده در گروه فیزیولوژی دانشگاه علوم پزشکی گیلان را مستند و دارای پشتوانه علمی دانست و بیان کرد: در این راستا عصاره هیدروالکلی پوست پسته را تهیه و در دزهای مختلف به حیوانات آزمایشگاهی تزریق کردیم و لذا شاهد اثرات خوبی در کاهش اضطراب بودیم. همچنین مکانیزم دارو مورد بررسی قرار گرفت.
رستم پور، دیازپام را دارای اثر ضد اضطرابی دانست و خاطرنشان کرد: دیازپام عوارض جانبی دارد و لذا باید به دنبال ترکیباتی باشیم که در عین اثرگذاری، عوارض کمی داشته باشد و خوشبختامه اثر ضد اضطرابی خوبی از عصاره هیدروالکلی پوست قرمز پسته دریافت شد که عوارض جانبی کمتری دارد.
دکتر پروین بابایی، عضو هیئت علمی گروه فیزیولوژی دانشگاه علوم پزشکی گیلان نیز، به بررسی اثر تزریق آنتاگومر «mir۳۴c» بر بهبود آلزایمر در مدل حیوانی اشاره و تصریح کرد: آلزایمر شایع ترین اختلال شناختی مرتبط با پیری و ژنتیک است که درمان قطعی ندارد.
وی با بیان اینکه ۵۰ میلیون نفر در جهان به آلزایمر مبتلا هستند، اضافه کرد: طبق پیش‌بینی سازمان بهداشت جهانی تا سال ۲۰۵۰ جمعیت مبتلایان به آلزایمر به ۱۵۰ میلیون نفر خواهد رسید.
این استاد فیزیولوژی، کرونا را از جمله عوامل اثرگذار بر افزایش تعداد مبتلایان به آلزایمر دانست و گفت: این بیماری هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی و عاطفی برای فرد و خانواده و جامعه دارد.
بابایی بی‌خوابی و اسهال و تهوع و افزایش فشار خون و سردرد و اضطراب و... را از جمله عوارض جانبی داروهای آلزایمز دانست و متذکر شد: مشکل دیگر داروهای فعلی آن است که ۵۰ درصد بیماران بعد از دو سال مصرف، دیگر به داروها پاسخ نمی‌دهند.
وی اضافه کرد: در فرآیند شکل گیری آلزایمر رسوب پروتئین معیوب آمیلویید بتا خارج سلولی، موجب می‌شود سلول‌های عصبی توان ارسال امواج الکتریکی به یکدیگر را از دست بدهند و از طرفی التهاب ایجاد شده توسط این دارو مسیرهای مرگ سلول‌های مغزی را فعال کرده و شاهد کوچک شدن مغز خواهیم بود.
بابایی با بیان اینکه پروتئین‌سازی سلول‌های مغزی نقش مهمی در عملکرد شناختی دارد، خاطرنشان کرد: در بیماران آلزایمری یک نوع میکرو آر.ان.ای کوچک خاص به نام «mir۳۴c» بالا می‌رود که غیر کدکننده ژن است، اما تنظیم گر فراژنتیکی محسوب می‌شود.
این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ادامه داد: در آزمایش مذکور با تزریق آنتاگومر خاص مانع فعالیت mir۳۴c شدیم که پس از گذشت یک ماه منجر به افزایش حافظه در موش آلزایمری گشت. در واقع این تحقیق بخشی از مکانیسم بهبود حافظه را از طریق افزایش «psd۹۵» و «mtor» که دو پروتئین مهم در فرایند حافظه هستند، نشان داد و لذا مهار طولانی مدت «mir۳۴c» نقش بهبودی در یادگیری و حافظه موش‌های مبتلا به آلزایمر داشت.
دکتر محمود عابدین زاده، یکی دیگر از اعضای هیئت علمی گروه فیزیولوژی دانشگاه علوم پزشکی گیلان نیز، به ارائه نتایج تحقیقات خود درباره به کارگیری روش های نوین برای بهبود حافظه پرداخت و اضافه کرد: در داخل سلول‌ها سیستم ویژه ای جهت پایش عملکرد صحیح سلول در ساخت پروتئین وجود دارد و زمانی که سلول ها تحت فشار و استرس قرار می گیرند، این سیستم(سیستم پروتئین تانخورده) فعال می‌شود و پروتئین های سنتز شده مورد بررسی قرار می‌گیرد تا اگر ساخت آنها به درستی صورت نگرفته باشد، از چرخه حذف شوند لذا نتایج تحقیقات محققان نشان می‌دهد که نسبت شانس احتمال بروز بیماری آلزایمر در سالمندانی که در بزرگسالی واکسن کزاز، دیفتری و یا کزازدیفتری را دریافت کرده اند به میزان قابل توجهی کمتر است.
وی با اشاره به ایجاد مدل آلزایمر در موش‌های نر، متذکر شد: در این پژوهش اثربخشی ریز ذره کیتوزان حامل توکسوئید دیفتری بر اختلال حافظه مورد بررسی قرار گرفت و لذا در گروهی که از نانوذرات (واکسن ریز ذره) استفاده شده بود، شاهد بهبود حافظه و یادگیری بودیم. در واقع واکسن را داخل ریز ذره قرار داده و اثرات بالقوه درمانی این ریز ذره‌های حاوی واکسن بررسی شد.
دکتر کامبیز رهام پور، از دیگر اساتید گروه فیزیولوژی دانشگاه علوم پزشکی نیز در پایان، با بیان اینکه تحریک فراجمجمه ای، عملکرد کلامی بیماران مبتلا به آفازی(زبان پریشی) ناشی از سکته مغزی را بهبود می‌بخشد، عنوان کرد: امروزه با روش‌های غیر تهاجمی تحریک مغزی که به آن تحریک تراجمجمه‌ای گفته می‌شود، می‌توان عملکرد نورون‌ها را تحت تاثیر قرار داد.
وی سکته مغزی را نتیجه عدم خون رسانی به سلول‌های مغزی و در نهایت از بین رفتن عملکرد بخشی از سلول‌ها دانست و بیان کرد: تحریک تراجمجمه‌ای به دو روش انجام می‌شود؛ «tdcs» که با نصب الکترود روی سطح جمجمه تحریک با جریان مستقیم در محدوده میلی آمپر به سر اعمال می‌گردد و «tms» که تحریک مغز با میدان مغناطیسی است. در هر دو روش تحریک‌پذیری نورون های زیر محل تحریک، تغییر می‌یابد.
این استاد فیزیولوژی با اشاره به وجود هفت شبکه اصلی عصبی در مغز که اعمال و شرایط مختلف ذهن را کنترل می کنند، گفت: برنامه‌ریزی حرکتی دهان و حنجره در بیشتر افراد در ناحیه بروکا(سمت چپ مغز) رخ می دهد. در این مطالعه پس از سنجش عملکرد گفتاری بیماران مبتلا به اختلال گفتاری ناشی از سکته مغزی، به آنها هفت جلسه تحریک tdcs اعمال کردیم. نتایج نشان داد که عملکرد کلامی بیماران پس از اعمال تحریک بهبود یافت و بررسی بیماران سه ماه پس از تحریک نیز حاکی از تداوم بهبود عملکرد کلامی بیماران پس از این مدت بود.