زلزله انتخاباتی در ترکیه

دنیای قلم - ابوالفضل فاتح : دور نخست انتخابات تركیه با مشاركت ۸۶.۹۹ درصد واجدین شرایط به انجام رسید و آقای اردوغان با ۴۹.۵ درصد آرا و آقای كمال قلیچداراوغلو با۴۴.۸۹ درصد آرا به ترتیب حایزین اكثریت آرا شدند.

 در اغلب نظرسنجی‌ها آقای اردوغان حدود ۴۳ تا ۴۵ درصد آرا و آقای كمال قلیچداراوغلو حدود ۴۷ تا ۴۹ درصد آرا را به خود اختصاص می‌دادند و حتی چند نظرسنجی احتمال پیروزی آقای اوغلو در دور نخست را داده بودند. چنانكه شاهد بودیم نتایج دور اول به شكل معنی‌داری با اغلب نظرسنجی‌ها مغایرت داشت و در حقیقت كاملا برعكس شد.

دلایل مختلفی برای این مغایرت‌ها شمرده شده، از جمله تمایل طراحان نظرسنجی‌ها به سوی تغییر بزرگ در تركیه و تلاش برای واقعی نشان دادن و سپس عملیاتی كردن این تغییر، تمركز نظرسنجی‌ها بر كلانشهرها و شهرهای مركزی و تاثیر فضای رسانه‌ای اپوزیسیون و كشورهای اروپایی بر افكار عمومی بر این شهرها، فرهنگ پاسخ به نظرخواهی‌ها در این مناطق از جهان و پاسخگویی غیرواقعی جمع معنی‌داری از مشاركت‌كنندگان و رای پنهان اردوغان كه در فضای منفی شكل گرفته برخی خود را حامی تغییر عنوان كرده اما در عمل به اردوغان رای داده‌اند. از نظر نگارنده، چهار عامل مهم دیگر در مغایرت‌ها نقش داشته است و این عوامل عمدتا در سه روز پیش از انتخابات به فضای انتخابات وارد شد و لذا اساسا در نظرسنجی‌ها لحاظ نشد: 

الف- وعده افزایش ۴۵ درصدی حقوق كارگران از سوی اردوغان
ب- اعلام حمایت جمع بزرگی از علمای مطرح جهان اسلام از او
ج - موضع‌گیری صریح آقای اوغلو علیه روسیه كه منجر به فعال شدن بلوك‌های منطقه‌ای متحد روس علیه اوغلو شد
د- حمایت احتمالی تهران و شیعیان تركیه از آقای اردوغان در روزهای آخر به دلیل گرایش غربگرایانه آقای اوغلو
كه اگر هر یك از موارد بالا یك یا دو درصد در افزایش آرای آقای اردوغان موثر بوده باشد، وضع كنونی آرای آقای اردوغان تا حد زیادی قابل توضیح خواهد بود.
علاوه بر این، برخی منتقدان آقای اردوغان بر این باورند كه كمپین ایشان از آرای بسیاری از مهاجران كه در سال‌های اخیر با تغییر قوانین، پاسپورت تركیه را اخذ كرده‌اند بهره برده و حتی سوءاستفاده از قدرت ازجمله مانع‌تراشی در خواندن آرای برخی مناطق و همچنین استفاده از برگه هویت بسیاری از افرادی كه در زلزله كشته شده‌اند را بر این كژتابی‌ها افزوده‌اند كه در اینجا نمی‌توان در اثبات یا رد آن سخنی گفت.

مرحله دوم انتخابات

به هر صورت، انتخابات مرحله اول به پایان رسیده و اینك مرحله دوم آغاز شده است. مهم‌ترین پرسش در شرایط فعلی این است كه نتیجه نهایی انتخابات چگونه خواهد بود؟ با توجه به نقشه آرای دو رقیب انتخاباتی و با توجه به آنكه نفر سوم حذف شده است، به نظر می‌رسد آقای اردوغان مسیر بسیار هموارتری را برای پیروزی در مرحله دوم پیش روی دارد و به همان نسبت مسیر دشوارتری پیش روی آقای اوغلو است. وضعیت آرا بسان مسابقه دو سرعت می‌ماند كه یك نفر در ۵ متر پایانی و نفر دیگر در ۵۰ متر پایانی قرار دارد و طبیعی است در زمان كوتاه دو هفته باقی مانده، پر كردن این فاصله بسیار دشوار است. با این وصف، وضعیت پیروزی و شكست هر یك از كاندیداها به این شرح خواهد بود: 

احتمال پیروزی آقای اوغلو

با توجه به فاصله رای آقای اوغلو با آقای اردوغان اگر حداقل ۹۰ درصد آرای نفر سوم (آقای سینان) به حساب آقای اوغلو سرریز شود و آقای اردوغان نیز هیچ رای اضافه‌ای نیاورد در این صورت با فاصله بسیار اندك آقای اوغلو برنده خواهد شد. همچنین اگر آقای اوغلو بتواند تعداد معتنابه رای‌دهندگان جدید را به عرصه انتخابات بكشاند و رقیب او از این مهم ناتوان باشد، آنگاه همراه با سرریز شدن بخشی از آرای آقای سینان به سوی آقای اوغلو، احتمال پیروزی برای اپوزیسیون تركیه خواهد بود.

احتمال پیروزی آقای اردوغان

آرای دور نخست نشان داد، جریان آقای اردوغان به‌رغم نارضایتی‌های گسترده به ویژه به دلیل نرخ تورم بالا و ناكارآمدی‌ها در جریان زلزله اخیر و به‌رغم فشار شدید رسانه‌های اپوزیسیون توانسته است پایگاه رای خود را حفظ كند. این مهم می‌تواند ناشی از وفاداری بر اسلام‌گرایی حزب عدالت و توسعه، مدرنیزاسیون و توسعه اقتصادی و علمی و نظامی تركیه و تغییر در سیاست خارجی تركیه به منصه یك قدرت اسلامی و منطقه‌ای باشد.  با توجه به سهم آقای اردوغان از دور نخست انتخابات به نظر می‌رسد در صورت ادامه روند فعلی، كمپین او راه آسان و كوتاه‌تری پیش روی خواهد داشت و به اصطلاح فعلا شكست خوردن اردوغان قدری سخت‌تر از پیروزی‌اش خواهد بود. پیروزی ائتلاف آقای اردوغان در انتخابات پارلمانی كه نمایه‌ای از مقبولیت هر یك از كمپین‌های انتخاباتی است نیز موید همین مطلب است.

 در دور دوم با حذف رقیب سوم، اگر فرض بگیریم هر كدام صرفا رای فعلی خود را به دور دوم ببرند، از مجموع ۵۱۶۵۶۵۵۶ رای، هم‌اكنون سهم آرای اردوغان با ۲۷۰۸۸۳۶۰ رای یعنی حدود ۵۲.۴ درصد و سهم آقای اوغلو با ۲۴۵۶۸۱۹۶ رای، حدود ۴۷.۶ درصد خواهد بود. بنابراین آقای اردوغان صرفا نیازمند حفظ رای خود است، حال آنكه آقای اوغلو باید تقریبا تمام آرای آقای سینان را به حساب خود جذب كند یا به همان میزان رای‌دهنده جدید دریافت كند، تا آقای اردوغان را از اكثریت خارج كند كه هم جذب كل آرای آقای سینان برای آقای اوغلو و هم ایجاد انگیزه برای مشاركت افراد جدید چندان آسان نیست .

زلزله انتخاباتی؟

 با توجه به مشاركت حدود ۸۸ درصدی در انتخابات، چنانكه عرض شد، دشوار است بتوان در شرایط عادی رای‌دهنده جدیدی را به انتخابات وارد كرد و اگر احتمال افزایش یا كاهش در میزان مشاركت باشد، در شرایط فعلی برای هر دو طرف تا حد زیادی یكسان خواهد بود، مگر آنكه اتفاق منحصربه‌فردی روی دهد تا انگیزه‌ها به شكل ناگهانی در یك طرف فزونی یا در طرف دیگر كاهش یابد و لذا چون عمدتا باید از سبد رای موجود بهره برد و به آن تكیه كرد، می‌توان گفت در حال حاضر احتمال پیروزی آقای اوغلو دشوارتر و احتمال پیروزی آقای اردوغان بیشتر است و صرفا یك زلزله انتخاباتی یا یك تحول معنی‌دار در روزهای آینده به گونه‌ای كه حداقل ۵ درصد آرای جدید به سبد آقای اوغلو اضافه كند یا یك رسوایی بزرگ یا یك اشتباه تاریخی كه از رای آقای اردوغان به شكل معنی‌دار بكاهد، می‌تواند آقای اردوغان را از پیروزی دور كند كه طبیعتا این نوشته نمی‌تواند ارزیابی از میزان احتمال آن داشته باشد و باید منتظر تحولات دو هفته آینده و عملكرد هر یك از دو كمپین بود. صرف‌نظر از هر نتیجه‌ای می‌توان گفت اپوزیسیون تركیه برای نخستین‌بار توانسته است رای بالای ۴۴ درصدی را در برابر حزب و جریان آقای اردوغان به دست آورد و چنین ائتلافی شكل دهد، این ائتلاف به خودی خود یك پیروزی برای اپوزیسیون محسوب می‌شود و حتی در صورت شكست در این انتخابات در صورت حفظ انسجام موجود و فائق آمدن بر شكنندگی‌هایش كه كم هم نیست، می‌تواند جریان آقای اردوغان را تا انتخابات سال‌های بعد به ‌شدت تحت فشار قرار دهد و با توجه به میل به تغییر در فضای شهرهای بزرگ نظیر استانبول و شهرهای مركزی نظیر آنكارا و تسری تدریجی آن به شهرهای كوچك‌تر، چه بسا اپوزیسیون بتواند پیروز انتخابات ریاست‌جمهوری بعدی باشد و جریان اردوغان نیز كه از این پس یك خطر واقعی و مستمر را در بیخ گوش خود حس می‌كند، برای حفظ جایگاه فعلی در سال‌های بعد كار دشواری را پیش روی خواهد داشت و در صورتی پیروز باقی خواهد ماند كه عملكرد بسیار بهتری از خود ارایه دهد. 

دستاورد انتخابات

انتخابات در ذات خود یك «گفت‌وگو» است و صرف‌نظر از اینكه چه كسی پیروز باشد، آثار خود را به دنبال دارد و به جامعه و ساخت سیاسی ظرفیت و بُعد می‌دهد. برای آقای اردوغان پس از بیست سال با همه چسبندگی‌هایش به قدرت و قطبی ساختن فضای سیاسی این كشور و انتقادات جدی كه به او وارد است و برای تركیه با هر نتیجه‌ای كه كسب شود، در صورت حفظ سلامت انتخابات در دور دوم، این انتخابات یك پیروزی و یك رخداد افتخارآمیز و الگوی مردم‌سالاری در منطقه‌ای است كه از سلطنت‌ها، دیكتاتوری‌ها و انتخابات نمایشی فراوانی رنج می‌برد. البته تركیه با سابقه كودتا و دخالت نظامیان و جریانات عمیق امنیتی در تحولات قدرت و با توجه به طمع‌ورزی قدرت‌های جهانی به این كشور، باید به هوش باشد كه این انتخابات تضمین همه ‌چیز نیست و تا نهادینه شدن مردم‌سالاری راه درازی در پیش است تا هیچ قدرتی به هیچ بهانه‌ای نتواند این روند را در این كشور مختل و اراده ملت تركیه را مخدوش كند.

دو هفته آینده برای هر یك از دو جریان رقیب سرنوشت‌ساز خواهد بود. آنچه نوشته شد بر اساس داده‌های فعلی بود. در نوشته بعدی در صورت تغییر معنی‌دار در داده‌های انتخاباتی، ترسیم دقیق‌تری از آرایش نهایی آرا در انتخابات تركیه ارایه خواهد شد.