جامعه دوستدار انسان (فراگیر، دردسترس عادلانه وبدون مانع)
به‌نظر می‌رسد در این راستا تدوین نظام جامع توسعه آموزش‌های فنی و حرفه وكارآفرینی امری موثر و ضروری باشد.
دنیای قلم -سیدجواد حسینی: 12 آذر روز جهانی معلولان است؛ در این روز بیش و پیش از هر چیز باید به استقرار جامعه دوستدار انسان اندیشید. جامعه دوستدار انسان جامعه‌ای فراگیر در دسترس، عادلانه و بدون مانع خواهد بود جامعه‌ای كه همه انسان‌ها به ویژه انسانهای دارای معلولیت امكان زیست مناسب داشته باشند.
به عبارتی جامعه‌ای كه برای همگان زیست‌پذیر‌تر شود موانع را‌ه به‌زیستن هموارتر گردد و عدالت در جامعه بگسترد، از این جهت روز جهانی معلولان و گرامیداشت آن، جلوه‌ای از حركت و تلاش جهانی برای حفظ و ارتقای زندگی انسان در مدار عدالت و جلب‌توجه آحاد جامعه به توانایی‌ها و استعدادها و حقوق برابر همگان است. روز جهانی معلولان متعلق به انسان‌هایی با عزمی راسخ و امیدوار است كه با باوری وصف‌ناپذیر همراه عموم جامعه، در جهت پیشرفت و توسعه كشور گام برداشته و از هیچ كوششی فروگذار نمی‌كنند. این روز كه از سوی مجمع عمومی سازمان ملل متحد نامگذاری شده، فرصت مغتنمی برای ارج نهادن به استعدادها و قابلیت‌های كسانی است كه با معلولیت‌های گوناگون زندگی می‌كنند، همچنین فرصتی برای بازنگری در اقدامات انجام شده جهت احیای حقوق آنان و اصلاح نگرش عمومی نسبت به پدیده معلولیت است.
این روز یادآور تعهدی است كه همسو با حركت‌های جهانی باید در مسیر اجرای بی‌كم و كاست قوانین مرتبط با افراد دارای معلولیت گام برداشته شود. در قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت مصوب مجلس شورای اسلامی بر ضرورت تحقق عدالت و برابری فرصت‌ها برای این عزیزان تاكید و دولت مكلف شده تا تمامی تلاش خود را در راستای فراگیرسازی خدمات آموزشی، شغلی، بهداشتی و رفاهی برای آنان به كار گیرد. با توجه به تغییرات سریع و گسترده جوامع، افراد معلول بیش از دیگران، از این تاثیرات و چالش‌های محیطی آسیب می‌بینند و ما باید تلاش كنیم كه این بحران‌ها را كاهش داده و به حداقل برسانیم. بر این اساس یكی از اقدامات كه باید انجام شود فراهم كردن تمهیدات و شرایط مشاركت فعال افراد معلول در سیاست‌گذاری‌ها و تصمیم‌گیری‌ها و ایفای نقش و حضور تك‌تك این افراد در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی است.
امروزه با توجه به شرایط جامعه، خدمت رسانی به گروه‌های دارای معلولیت دشوار شده است، اما عبور پرافتخار از چالش‌های پیش‌رو با صبر و بردباری و وحدت ملی، ارتباط منسجم میان دستگاه‌ها و تلاش مضاعف امكان‌پذیر خواهد بود و نتیجه آن نیز ساختن جامعه‌ای متعالی و مطلوب است. تضمین دسترسی به خدمات حمایتی، به‌كارگیری فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی، آموزش و توانمند‌سازی نیروی انسانی، تالیف و مناسب‌سازی محتوا و ارایه محتوا‌های الكترونیك، توسعه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و تضمین مشاركت دانش‌آموزان استثنایی در فعالیت‌های آموزشی، توانبخشی، پرورشی، ورزشی، هنری و ... از جمله اقداماتی است كه در روز جهانی معلولان به عنوان حقوق آموزشی ایشان باید بر آن تاكید كرد. اصل سی‌ام قانون اساسی، آموزش وپرورش عمومی را برای همه كودكان و نوجوانان رایگان و دولت را مكلف نموده است تا امكان و فرصت‌های عادلانه برای همه ایشان فراهم سازد. این اصل مترقی قانون اساسی مطابق است با نظریه توسعه انسان‌مبنا كه موتور اصلی توسعه را انسان می‌داند.
توسعه را بیش وپیش از آنكه تكنولوژی مبنا، وثروت‌مبنا یا منابع‌مبنا فرض كند‌انسان‌مبنا می‌پندارد.باید‌دانست در بطن این نظریه مقبول جهانی دو پیام مهم نهفته است؛ اول اینكه همه انسان‌ها در مسیر توسعه باید توانمند شوند فارغ از مرزهای جنسیتی و سنی و نژادی و خصوصا انسانهای با نیازهای ویژه و پیام دوم این نظریه اما بر عدالت متمركز است اینكه همه انسان‌ها باید از مواهب توسعه بهره‌مند شوند بر مبنای اصل سی قانون اساسی و نظریه توسعه انسان‌مبنا. آموزش وپرورش كشور موظف است تمامی امكانات و فرصت‌های لازم برای توانمند‌سازی و تعلیم وتربیت كودكان با نیازهای ویژه را فراهم سازد.
امروز سازمان آموزش وپرورش استثنایی كشور كه مولود انقلاب اسلامی است با بیش از هزار و هشتصد مدرسه خاص استثنایی و بیست هزار مدرسه پذیرا و با وجود بیست هزار معلم و مربی گام‌های موثری در این راستا برداشته است به گونه‌ای كه پس از تاسیس تاكنون پوشش تحصیلی دانش‌آموزان با نیازهای ویژه نزدیك به بیست برابر افزایش یافته است، ولی همچنان حداقل سی‌درصد كودكانی كه باید تحت پوشش خدمات آموزشی پرورشی و توانبخشی این سازمان قرار گیرند از سپهر آموزش به‌دورند و بیش از نود و پنج درصد كودكانی كه باید تحت پوشش این سازمان خدمات حرفه‌ای اختلالات یادگیری دریافت كنند محروم از دریافت این خدماتند. از سوی دیگر این دانش‌آموزان برای ارتقای كیفیت وتوانمند‌سازی از مسیر آموزش نیازمند بیش از یكصد وسیله وتجهیزات آموزشی توانبخشی پرورشی و ورزشی‌اند كه وفق قانون اساسی دولت مكلف به تأمین آنهاست و حداقل هشتاد هزار از این وسایل نیاز فوری دانش‌آموزان با نیازهای ویژه است كه گرچه در زمان تصدی اینجانب در بودجه سازمان ردیفی پایدار یافت اما اعتبار تخصیصی یك بیستم نیاز را بیشتر پاسخ نمی‌داد و همچنان نیاز به توجه خاص و ویژه است.
نكته مهم دیگر مناسب‌سازی محیط مدارس و نیز جامعه برای بهره‌مندی بیشتر كودكان وانسان‌های با نیاز ویژه ازنظام تعلیم وتربیت در گام اول و فضای جامعه در گام بعدی است. امروز طرح تلفیقی- فراگیر بر این نكته كه دانش‌آموزان با نیازهای ویژه در كنار سایر دانش‌آموزان درس بخوانند و تعلیم وتربیت شوند تاكید دارد اما این امر مستلزم مناسب‌سازی نه تنها فضاهای فیزیكی مدرسه، بلكه وسایل و تجهیزات و نیز مناسب‌سازی محتواها و معلمان ودانش‌آموزان و حتی اولیای ایشان است كه باید به شكل جدی وجهه همت مسوولان و برنامه‌ریزان و آحاد جامعه باشد. seyed موضوع مهم دیگر دانش‌آموزان با نیازهای ویژه پس از توانمند‌سازی ایشان از مسیر تعلیم وتربیت پیوند آنها به نظام كار، تولید و اشتغال است.
به‌نظر می‌رسد در این راستا تدوین نظام جامع توسعه آموزش‌های فنی و حرفه وكارآفرینی امری موثر و ضروری باشد. گام‌های اولیه آن در سال ١۴٠٠ كه اینجانب مسوولیت سازمان آموزش وپرورش استثنایی كشور را بر عهده داشتم برداشته شد اما این مهم نیاز به طرحی جامع‌تر و تصویب آن در شورای عالی مهارت وآموزش‌های فنی حرفه‌ای و سپس هیات دولت را دارد تا امكان تحقق تحولی مناسب در این عرصه را فراهم سازد. این موارد و البته محورهای عمده دیگری وجود دارد كه در روز جهانی معلولین باید برآن پای فشرد و تلاش كرد تا در مسیر جامعه دوستدار انسان جامعه‌ای زیست‌پذیر برای همگان، دردسترس و بدون مانع والبته عادلانه گام‌های موثری برداشت.
در كنار این مهم لازمه استقرار چنین آرمانی آگاه‌سازی جامعه و خانواده و فرهنگ حاكم بر آن است تا نگاه خود به افراد دارای معلولیت را ارتقا بخشند و بدانند با نگاه دارایی محور و نه نقص مبنا یا كمبود به آنها باید نگریست. نگاه دارایی محور براین نكته مهم تاكید می‌نماید كه انسان‌ها مجموعه‌ای از داشته‌ها و دارایی‌ها در قالب استعداد وتوان‌های زیستی، روانی و اجتماعی‌اند كه این داشته‌ها در افراد متفاوت است و البته در كنار آن دارایی‌ها، نداشته‌هایی هم دارند. در این نظریه تاكید می‌شود كه در مواجهه با انسان‌ها داشته‌های آنها را باید شناخت و در مسیر رشد و باروری قرار داد و از این مسیر نقص‌ها و نداشته‌ها را یا برطرف كرد یا به حاشیه راند. حال آنكه رویكرد نقص محور یا نظریه كمبود بر نداشته‌ها و نقص‌ها متمركز می‌شود و سعی در رفع آن دارد گرچه این نگاه هم به‌جای خود آثار مثبتی ممكن است بر جای بگذارد اما اصل اولویت‌دار نگاه آدمی در جامعه و روابط اجتماعی باید با رویكرد دارایی‌محور معنا شده و استعدادها و داشته‌های آدمیان را محقق گرداند، مطابق این نگاه كودكان و نوجوانان دارای معلولیت در كنار نقص زیستی یا ذهنی، داشته‌ها و استعدادهای بی‌شماری دارند كه نظام تعلیم وتربیت و جامعه با تمركز بر آنها و رشد و بالندگی‌شان زمینه توسعه افراد و جامعه را بیش از پیش فراهم می‌سازند.