تاب‌آوری تهران در برابر زلزله
بررسی‌های نگارنده نشان داده است كه از نظر لرزه‌خیزی در محدوده پیرامونی تهران باید انتظار زلزله‌های متوسط، شدید و حتی زمین‌لرزه‌های با بزرگای بیش از 7 را داشته باشیم
دنیای قلم -مهدی زارع: رییس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران روز 29 مهر 1402 گفت «در زلزله احتمالی تهران تا سه روز مردم خودشان باید به داد خودشان برسند و برآوردهایی از میزان تلفات احتمالی وجود دارد اما محرمانه است.» شهردار سابق پایتخت گفته بود: «اگر زلزله بالای ۷ ریشتر در بدترین شرایط یعنی زمانی‌كه مردم در خانه‌های‌شان خوابیده‌اند فعال شود، پیش‌بینی شده در این زلزله ۴۰۰ هزار نفر كشته می‌شوند.» نصیری نیز می‌گوید: «نگرانی اصلی من عدم هماهنگی میان دستگاه‌های مسوول و بخشی‌نگری‌ها است، اینكه دستگاه‌های مسوول همه می‌خواهند رییس باشند.» پژوهش‌های مختلف نشان داده است كه مهم‌ترین سانحه طبیعی كه تهران را تهدید می‌كند زلزله است. خطر زمین‌لرزه به دلیل تغییرشكل پوسته و جابه‌جایی ثبت‌شده در گسل‌های فعال در این پهنه بالاست.
بررسی‌های نگارنده نشان داده است كه از نظر لرزه‌خیزی در محدوده پیرامونی تهران باید انتظار زلزله‌های متوسط، شدید و حتی زمین‌لرزه‌های با بزرگای بیش از 7 را داشته باشیم. فرآیندهای شهرسازی و ساخت‌وساز با توجه به خطر بالای زمین‌لرزه توسعه نیافته و بر اساس مقررات مهندسی پیشرفت نكرده است. 4400 هكتار بافت فرسوده كه شامل 280 هزار بنا است در سال 1402 در تهران گزارش شده است. طبق آمار سازمان نوسازی شهرداری تهران حدود ۱.۸ میلیون نفر در بافت فرسوده پایتخت زندگی می‌كنند كه حدود ۲۱ درصد جمعیت ثابت تهران است. در شهری مانند تهران سوانح و حوادث فاجعه‌بار ایمنی و پایداری شهر را تهدید می‌كند. هم سوانح ناشی از طبیعت و هم سوانح انسان ساخت می‌توانند زندگی روزمره را مختل كنند و باعث خسارات اقتصادی و آسیب‌های زیرساختی و همچنین آسیب یا از دست دادن جان انسان‌ها شوند. این سوانح نه تنها بحران‌های فوری بشردوستانه ایجاد می‌كنند، بلكه بر توسعه یك شهر در درازمدت اثر می‌گذارند. بازنگری در مفاهیمی مانند آسیب‌پذیری، تاب‌آوری و پایداری ممكن است برنامه‌ریزان شهری را تشویق كند تا كاهش ریسك سوانح را در فرآیند بازیابی ادغام كنند و فلسفه توسعه شهر تهران را تغییر دهند. ساخت یك شهر پایدار مستلزم افزایش تاب‌آوری آن در برابر سوانح است.
تاب‌آوری به توانایی یك سیستم برای جلوگیری از متحمل شدن آسیب‌های جبران‌ناپذیر ناشی از سوانح اشاره دارد. به عبارت دیگر شهری تاب‌آور است كه كمترین میزان صدمات را تحمل كند و در سریع‌ترین زمان ممكنه قابلیت بازسازی و بازگشت به شرایط عادی را داشته باشد.
در اولین گام برای افزایش تاب‌آوری شهر تهران باید ریسك‌های فعلی و آتی را كاهش دهیم یا از آنها اجتناب كنیم. اگر شهر دارای یك مدیریت فراگیر، شایسته و پاسخگو باشد كه دغدغه شهرنشینی پایدار داشته باشد و منابع لازم را برای توسعه ظرفیت‌ها برای مدیریت و سازماندهی خود قبل، حین و بعد از یك رویداد مخاطره طبیعی تامین كند، چنین شهری را می‌توان شهر تاب‌آور نامید.
تهران در پنج دهه گذشته سوانح طبیعی در مقیاس بزرگ كه باعث تلفات جانی قابل توجهی شده باشد، تجربه نكرده است. شهروندان در این شهر كه طی این پنجاه سال اخیر جمعیت‌شان حدود سه برابر افزایش یافته است، با توجه به فراوانی كم سوانح مخرب در شهر تهران، ریسك سوانح را به فراموشی سپرده‌اند. یك برنامه راهبردی منسجم با چشم‌انداز واضح و بلندمدت برای كاهش ریسك سوانح در تهران الزامی است تا اطمینان كافی از منابع اجتماعی پایدار برای ارتقای تاب‌آوری در برابر سوانح حاصل شود.
تاب‌آوری شهری با روش مشاركتی تركیبی از پایین به بالا و از بالا به پایین توسعه می‌یابد. زیرساخت‌ها، حمایت مالی كافی و اكوسیستم‌های به خوبی محافظت‌شده از طرح افزایش تاب‌آوری تهران باید لحاظ شوند. در عمل در دو دهه گذشته نشان داده شده است كه تاب‌آوری زیرساخت‌ها و شریان‌های حیاتی در سوانح ارزش حیاتی و راهبردی در تاب‌آوری آن شهر دارد. به زبان دیگر شهری در سوانح بزرگ می‌تواند خود را بازیابی كند و به سرعت به شرایط عادی بازگردد كه شریان‌های حیاتی و زیرساخت‌های آن كمترین آسیب را ببینند و در حین و پس از سانحه نیز همچنان قابل استفاده بمانند.