تامین و تربیت نیروی انسانی در آموزش و پرورش

دنیای قلم -علی اصغر فانی: بر اساس سند تحول بنیادین نظام آموزش كشور، زیرنظام‌ها در 6 حوزه فعالیت می‌كنند و بر اثر این فعالیت‌ها تعلیم و تربیت شكل می‌گیرد: زیرنظام نیروی انسانی، زیرنظام مدیریت و راهبری، زیرنظام پژوهش و ارزشیابی ،زیرنظام برنامه درسی، زیرنظام مالی و بودجه و زیرنظام فضا و تجهیزات.
در یادداشت‌های قبلی نقش معلم را ممتاز تعیین‌كننده دانسته و گفتیم مدرسه بدون نیروی انسانی (معلم) تعطیل است. به عبارت دیگر معلم ركن اصلی آموزش و پرورش است.

بنابراین هرچه در تامین و تربیت و نگهداشت نیروی انسانی كار شود، كم است. ذیلا در رابطه با نیروی انسانی موجود (قریب به یك میلیون نیروی انسانی) و عزیزانی كه در آینده به جمع ما خواهند پیوست، نكاتی را اشاره و تاكید می‌كنم:
الف- نیروی انسانی موجود: بر اساس آخرین وضعیت نیروی انسانی، حدود 50 درصد نیروی انسانی آموزش و پرورش، فارغ‌التحصیل مركز تربیت معلم نیستند. ایشان بر اساس مصوبات مجلس به استخدام آموزش و پرورش درآمده‌اند. این گروه از مربیان پیش‌دانشگاهی، نیروهای شركتی، آموزشیاران نهضت سوادآموزی و... تشكیل شده و با توجه به اینكه در تربیت معلم مهارت‌های حرفه‌ای معلمی را نیاموخته‌اند، عملا قادر به ایفای نقش معلمی نیستند. برای بهسازی این گروه از معلمان می‌توان به صورت زیر اقدام كرد:

1- از طریق آزمون، ارزشیابی عملكرد در كلاس درس با مصاحبه و مشاهده، نیروهای موجود را كه حداكثر 10 سال سابقه كار (بعد از استخدام) دارند شناسایی كرده، تعدادی از آنها حتی با آموزش هم قادر به تدریس نیستند،می‌توان از ایشان در كارهای دیگر استفاده كرد و بقیه را آموزش داده تا با آمادگی بیشتر در كلاس حضور یابند.
2- محتوای آموزش باید به خوبی و دقیق طراحی شود و مدرسین باتجربه به آموزش اینها بپردازند.
3- از نیروهای آموزش دیده برای دوره ابتدایی به عنوان آموزگار استفاده شود. 

ب- نیروهای آینده:در سال‌های اخیر تعداد قابل‌توجهی از معلمین بازنشسته شده‌اند كه با توجه به افزایش آمار دانش‌آموزان، نیاز به نیروی انسانی بیشتر شده است. نیاز به نیروی انسانی به تفكیك دوره تحصیلی، رشته، جنسیت و منطقه جغرافیایی تابع خروجی‌های آموزش و پرورش اعم از بازنشستگی، ازكارافتادگی، فوت، بیماری، ادامه تحصیل و آمار دانش‌آموزان به تفكیك دوره تحصیلی، جنسیت و... ضرورت داشتن یك برنامه ده ساله نیروی انسانی را برای آموزش و پرورش تاكید می‌كند. دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه شهید رجایی  وظیفه تامین نیروی انسانی آموزش و پرورش را بر‌عهده دارند. اما با توجه به محدودیت ظرفیت پردیس‌های دانشگاه فرهنگیان (كل ظرفیت 70 هزار دانشجو) كه در سال 17500 نفر پذیرش خواهد داشت و نیاز آموزش و پرورش فراتر از این ظرفیت است و از سوی دیگر شرایط استان‌ها و مناطق كشور یكسان نبوده و نوشتن یك نسخه واحد برای ایران پهناور با تنوع بالا منطقی به نظر نمی‌رسد. اضافه می‌كنم كه دانستن موضوع و دانش آن برای معلم شدن كفایت نمی‌كند. معلمی ابعاد بیشتری از دانش را طلب می‌كند. روش تدریس، قدرت تعامل با دانش‌آموزان، روان‌شناسی كودك و نوجوان و... دانش‌ها و مهارت‌های حرفه‌ای معلمین است كه مربیان ما باید واجد این توانمندی‌ها باشند. صرف‌نظر از نحوه اداره آموزش و پرورش كشور، در رابطه با تامین نیروی انسانی توصیه می‌شود:
1- دانشگاه فرهنگیان اولویت پذیرش خود را به رشته‌های آموزش ابتدایی و دروس علوم متوسطه 1 قرار دهد.
2- در مناطقی كه فارغ‌التحصیلان در مقاطع كارشناسی و بالاتر و جویای كار وجود دارند، با برگزاری آزمون استخدامی و گزینش داوطلبان پذیرفته شده در مرحله اول و طی یك دوره یك ساله در دانشگاه‌های فرهنگیان و شهید رجایی به كلاس درس روانه شوند. (ماده 28)
3- عقد قرارداد با دانشگاه‌های دولتی و معتبر. دانشجویان دروس پایه رشته خود را در دانشگاه دولتی بگذرانند و دروس معلمی را در دانشگاه فرهنگیان طی كرده و گواهینامه كارشناسی خود را از دانشگاه فرهنگیان دریافت كنند.
4- دانشجویان كارشنایی ارشد مثلا آموزش ریاضی می‌توانند متعهد خدمت به آموزش و پرورش شوند. به بیان دیگر لیسانسه‌ها با شركت در آزمون كارشناسی ارشد آموزش شركت كرده و پس از فارغ‌التحصیلی  به استخدام آموزش و پرورش درآیند.