مخاطب شناسی لازمه تعلیم و تربیت اثربخش
اگر سازمان بزرگ آموزش و پرورش مخاطبین خود (دانش‌آموزان) را نشناسد و معلمین از توان و انگیزه لازم برای مواجه شدن با دانش‌آموزان برخوردار نباشند، راه به جایی نخواهیم برد.
دنیای قلم -علی اصغر فانی: سازمان تعلیم و تربیت رسمی با ماموریت رشد و ارتقای سطح تربیتی فرزندان، تربیت اجتماعی و سیاسی و همچنین تامین زیرساخت منابع انسانی، تربیت اعتقادی، زیباشناختی و علمی و بدنی تاسیس شده است. آموزش و پرورش در 170 سالی كه از تشكیل آن می‌گذرد – صرف‌نظر از میزان توفیق آن- كم و بیش ماموریت فوق را دنبال كرده است.
اگر اثربخشی را شاخصی برای میزان رسیدن به هدف تعریف كنیم، باید بگوییم اثربخشی این سازمان پهن‌پیكر به عواملی از قبیل شناخت صحیح مخاطب، استفاده از روش‌های مناسب، هدف‌گذاری هوشمندانه، تعادل در برنامه درسی و محتوای آموزشی، مربیان توانمند و با انگیزه و... بستگی دارد. در این یادداشت به دو عامل «مخاطب‌شناسی» و «معلمان» اشاره‌ای خواهیم داشت. اگر سازمان بزرگ آموزش و پرورش مخاطبین خود (دانش‌آموزان) را نشناسد و معلمین از توان و انگیزه لازم برای مواجه شدن با دانش‌آموزان برخوردار نباشند، راه به جایی نخواهیم برد.
نسل‌شناسی: گروهی از افراد یك جامعه را كه هم‌سن هستند و چالش‌های مشابه، هیجان‌ها و شادی مشابهی را به اشتراك می‌گذارند را نسل می‌نامیم.
بر مبنای سال تولد افراد، می‌توان نسل‌ها را به طبقات زیر تقسیم كرد:
1- نسل خاموش: متولدین 1324 به قبل: این نسل سنت‌گرا معتقد به تقدیر و سرنوشت، ناكام و محتاط، غیرماجراجو و گوشه‌گیر است.
2- نسل انفجار جمعیت: متولدین (1347-1325): این نسل كاملا رقابتی برای خود اهداف افراطی تعیین می‌كنند و تلاش می‌كنند به آن برسند، سختكوش و ارزش‌های كاری‌شان بر زندگی شخصی غلبه دارد.
3- نسل x : متولدین (1355-1348) تعادل بین كار و زندگی/ حفظ تعادل كار و زندگی، سخت‌كوشی، توجه به زندگی شخصی خانواده شاد.
4- نسل y: متولدین (1372-1356) خوش‌بین، اجتماعی، دارای عزت نفس، در دوران تكنولوژی و عصر رایانه.
5- نسل z : (1389-1373) مهربان، دلسوز، روشنفكر، شوخ طبع، چند كار را همزمان انجام می‌دهند.
و نسل آلفا (1405-1390): همزمان با حضور آی‌پد، اینستاگرام و انواع اپلیكیشن متولد شدند.
به انتخاب خود، اهمیت زیادی می‌دهند. به دلیل بازی‌های دیجیتالی، مهارت‌های بصری و توانایی‌های شناختی بالایی و هماهنگی دست و چشم آنها بالا است.
ویژگی‌های نسل آلفا:
- بدن‌گرا بوده، پرهیجان، مشتاق‌اند كه سوالات خود را مطرح كنند.
- استراتژیك فكر می‌كنند.
- خلاق هستند.
- درك فناورانه عمیقی دارند.
- از تفكر قیاسی برای نتیجه‌گیری استفاده می‌كنند.
سخن با اولیا: نسل آلفا با هنجارهای خاص خودش در راه است. امیرالمومنین(ع) می‌فرمایند: فرزندان خود را برای دوره زمانی خودشان تربیت كنید. اولیا تلاش كنند ضمن درك حالات فرزندان نسبت به اتخاذ رویه‌ها و روش صحیح با فرزندان در تعامل باشند.
سخن با آموزش و پرورش: وزارت آموزش و پرورش تلاش كند خود را برای مواجهه با نسل آلفا آماده كند. هنجارها، ارزش‌ها، روش‌ها و رویه‌ها، اهداف، چینش مبلمان كلاس، ارزشیابی، برنامه درسی و... باید از نو تعریف شود. غفلت از این آینده‌نگری خسارات جبران‌ناپذیری به آموزش و پرورش وارد خواهد كرد.
همكاران فرهنگی عزیز در برنامه درسی، طرح درس، روش‌های ارزشیابی، روش‌های تعامل با دانش‌آموزان، شخصی‌سازی برنامه‌ها، تسلط بر فناوری كه زبان نسل آلفاست، یادگیری تعاملی، نفوذ اجتماعی، مهارت‌های رهبری، خلاقیت، ایده‌پردازی و... خود را آماده كنند.