نمایشگاه نفت تهران و دیپلماسی انرژی دولت

دنیای قلم -حمیدرضا شكوهی: بیست و هفتمین نمایشگاه بین‌المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی تهران به اتمام رسید و طبیعی است كه دولتمردان برای موفق جلوه‌ دادن آن، امضای قراردادها و تفاهمنامه‌ها در آن را بزرگنمایی كنند و از افزایش تعداد شركت‌های حاضر در نمایشگاه سخن بگویند و... اما واقعیت‌های نمایشگاه نفت امسال چیست؟

۱-وزیر نفت و مدیرعامل شركت ملی نفت به ترتیب از رشد صد درصدی شركت‌كنندگان خارجی و چهار برابر شدن شركت‌های خارجی حاضر در نمایشگاه سخن گفتند، اما واقعیت آن است كه تعداد كشورهای خارجی حاضر در نمایشگاه بسیار كم بود. در نمایشگاه امسال ۱۵۰۰ شركت، فقط از ۱۳ كشور جهان حضور داشتند. اما به عنوان مثال در بیست و یكمین نمایشگاه نفت تهران كه پس از امضای برجام در بهار ۱۳۹۵ برگزار شد، ۱۹۰۰ شركت از ۳۸ كشور در نمایشگاه حضور داشتند! از مقایسه نمایشگاه نفت تهران با نمایشگاه‌های منطقه مثل امارات هم می‌گذریم كه با توجه به كیفیت آن نمایشگاه‌ها، مقایسه‌ای نابجاست.

۲-تاكید مسوولان درباره جنبه بین‌المللی نمایشگاه امسال نفت تهران، صرفا متكی به حضور روسیه و تا حدی چین بود. اما همین حضور روس‌ها و چینی‌ها هم حضور ناقصی بود و شركت‌های بزرگ روسیه و چین هم در نمایشگاه حضور نداشتند. مصداق بارزش شركت‌های لوك اویل و گازپروم و روسنفت بود كه هیچ كدام در نمایشگاه نفت امسال حضور نداشتند. در واقع حضور شركت‌های روسی در نمایشگاه، محدود به شركت‌های كوچك و فرعی بود و نه شركت‌های بزرگ و‌ اصلی.

۳-قراردادها و تفاهمنامه‌های متعددی در نمایشگاه امسال منعقد شد كه باید آن را به فال نیك گرفت، چراكه موجب تحرك صنعت نفت در شرایط تحریم می‌شود. اما مهم این است كه چه تعداد از تفاهمنامه‌ها به قرارداد تبدیل می‌شود و كدام قراردادها در یك‌سال آتی با روند مطلوبی پیش خواهد رفت كه نیاز به پیگیری دارد. اما نكته جالب، تفاهمنامه‌ها و قراردادهای امضا شده با روسیه است. ۱۰ قرارداد و تفاهمنامه همكاری بین ایران و روس‌ها در حضور جواد اوجی وزیر نفت ایران و الكساندر نواك معاون نخست‌وزیر روسیه امضا شد. از این ۱۰ مورد فقط ۲ مورد قرارداد است و بقیه تفاهمنامه است كه ضمانت اجرایی ندارد. موضوع آن دو قرارداد هم جالب است! یكی قرارداد تامین طناب فولادی بین دو شركت ایرانی و روسی و دیگری قرارداد ایجاد نمایندگی یك شركت روسی! 

۴-نشریه داخلی وزارت نفت به نام مشعل، عكسی از جواد اوجی و مخبر، معاون اول رییس‌جمهور در افتتاحیه نمایشگاه را با تیتر «آیینه تمام‌نمای دیپلماسی انرژی» روی جلد خود منتشر كرده كه به نظرم كاملا گویاست. این نمایشگاه آیینه تمام‌نمای دیپلماسی انرژی ایران است؛ نگاه افراطی به شرق به جای نگاه متوازن به شرق و غرب و البته حاصل آن، كم توجهی شركت‌های بزرگ و اصلی روسی و چینی به نمایشگاه نفت تهران!
۵-اگر از من سوال كنید، جز تعدادی از قراردادهای مهم و عملیاتی كه در نمایشگاه امسال منعقد شد، نمایشگاه امسال، همچون سال گذشته، یك گردهمایی از نفتی‌ها در بخش دولتی و خصوصی برای تازه كردن دیدارها بود و دستاورد برجسته‌ای نداشت كه البته بخش مهمی از این نقص، حاصل تحریم و دوری ایران از بازارهای جهانی است و‌ تا وقتی تحریم ادامه داشته باشد، اوضاع چندان بهتر نخواهد شد. 
مسوولیت اجتماعی در بین شركت‌های بزرگ نفتی جهان، یك اصل مهم است كه در ایران كمتر به‌طور اصولی به آن پرداخته شده است. حیف است از نمایشگاه نفت امسال یاد كنیم و به ابتكار یكی از شركت‌های خصوصی نفت در حوزه مسوولیت اجتماعی اشاره نكنیم كه ترسیم تابلوهای نقاشی به صورت روزانه با نفت میدان نفتی سپهر و جفیر و قیر یك پالایشگاه بود كه در حضور مدیر انجمن اتیسم ایران به نفع كودكان طیف اتیسم به حراج گذاشته می‌شد. طی ۴ روز، چند شركت نفتی ۱۴.۵ میلیارد تومان برای خرید تابلوها و كمك به انجمن اتیسم اختصاص دادند و همچنین متعهد به ساخت یك مدرسه هوشمند برای كودكان اتیسم شدند تا از منظر مسوولیت اجتماعی شركت‌های نفتی، شاهد برداشته شدن گام بلندی برای اولویت دادن به اصل مهم csr یا مسوولیت اجتماعی باشیم.