سه نكته درباره آمار صادرات نفت ایران

دنیای قلم -حمیدرضا شكوهی : خبرگزاری بلومبرگ اعلام كرده كه صادرات نفت ایران در ماه مه‌ به یك میلیون و 600 هزار بشكه رسیده است. طبیعتا از هر گونه افزایش صادرات نفت كه موجب درآمدزایی برای كشور و افزایش رشد اقتصادی می‌شود باید استقبال كرد. اما درباره این آمار و برخی واكنش‌ها به آن، كمی هم باید تامل كرد تا تحلیل‌ها به مسیر اشتباه نرود: 

1- در همان گزارش بلومبرگ كه میزان صادرات نفت ایران در ماه گذشته یك میلیون و 600 هزار بشكه در روز ذكر شده، میزان تولید نفت ایران 2 میلیون و 870 هزار بشكه در روز اعلام شده است. آماری هم كه موسسه اس‌وی‌بی ‌اینترنشنال درباره تولید نفت ایران اعلام كرده روزانه 3 میلیون و چهل هزار بشكه در روز است كه تفاوت چندانی با آمار بلومبرگ ندارد. اما نكته مهم این است كه آن میزان صادرات با این میزان تولید، مطابقت ندارد. ظرفیت پالایشی كشور ما بنا به اعلام مسوولان وزارت نفت، حدود 2 میلیون و 200 هزار بشكه در روز است كه به‌ طور میانگین نزدیك به 2 میلیون بشكه از تولید نفت روزانه ما به مصرف داخلی می‌رسد كه در زمان اورهال یا تعمیرات اساسی پالایشگاه‌ها این میزان كمی كاهش می‌یابد. بنابراین منطقی نیست كه روزی نهایتا 3 میلیون بشكه تولید كنیم، 2 میلیون بشكه در داخل مصرف كنیم و حدود 1.6 میلیون بشكه هم صادر كنیم. به نظر می‌رسد این عدم تطابق، ناشی از فروش بخشی از نفت فروش نرفته قبلی ایران باشد. درواقع بخشی از نفت تولیدی ایران كه در ماه‌های گذشته به فروش نرسیده است، در ماه گذشته فروش رفته و همین امر صادرات نفت ایران را افزایش داده است و این افزایش، با توجه به میزان تولید فعلی نفت، نمی‌تواند پایدار باشد. در زمان پسابرجام كه تولید نفت ایران به حدود 2 میلیون بشكه در روز رسیده بود، تولید نفت ما 3.9 میلیون بشكه در روز بود. پس برای افزایش صادرات نفت، نیاز به تولید بیشتری داریم كه بدون رفع تحریم‌ها، امكان‌پذیر نیست. 

2- افزایش صادرات نفت كه طی دو سال گذشته مدام از سوی مسوولان تبلیغ می‌شود، باید تاثیر مثبتی روی عدد رشد اقتصادی و وضعیت معیشتی مردم می‌گذاشت اما شواهد حكایت از آن دارد كه این‌طور نیست. دلیلش هم ساده است: رشد پایدار صادرات نفت ایران، چندان محسوس نیست. براساس نموداری كه بلومبرگ منتشر كرده میزان تولید نفت ایران پس از خروج ترامپ از برجام، از 3.9 میلیون بشكه در طول یك سال به 2 میلیون بشكه در روز سقوط كرد اما با روی كار آمدن جو بایدن و كاهش برخی سختگیری‌ها در مسیر صادرات نفت ایران، میزان صادرات نفت ایران افزایش یافت اما در طول دو سال گذشته، میزان تولید نفت ایران نهایتا 600 تا 700 هزار بشكه در روز افزایش یافته كه از میزان تولید نفت ایران در پسابرجام به ‌مراتب كمتر است.
3- برخی رسانه‌های حامی دولت رییسی پس از انتشار آماری از افزایش صادرات نفت ایران، بخشی از سخنان حسن روحانی را كه زمانی گفته بود «اگر برجام نبود نمی‌توانستیم حتی یك بشكه نفت بفروشیم» بازنشر كرده و آن را دروغ توصیف كرده‌اند. به عنوان فردی كه تمام مسائل حوزه انرژی را رصد می‌كنم و دلبستگی و وابستگی به این دولت و آن دولت ندارم، معتقدم سخن روحانی را باید در ظرف زمانی خود بررسی كرد. پیش‌ از این در یادداشتی در اردیبهشت 1399 این موضوع را مطرح كرده‌ام. فروش نفت ایران از روزی 2 میلیون بشكه، تا سال 1392 به روزی 900 هزار بشكه كاهش یافت. طبق قانونی كه روز چهارشنبه 9 مرداد 1392 در مجلس نمایندگان امریكا تصویب شده بود، صادرات نفت ایران باید به صفر می‌رسید و اگر مذاكرات برجام آغاز نمی‌شد همین‌طور هم می‌شد. متن این قانون در دسترس است. طبیعتا نمی‌توان شرایط امروز را با آن زمان كه قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی ایران معتبر بود، مقایسه كرد. كما اینكه سختگیری در مورد صادرات نفت ایران در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ را با دوران ریاست‌جمهوری جو بایدن نمی‌توان مقایسه كرد و دلیلش هم این است كه به استناد آمارِ تولید نفت كشورهای عضو اوپك، رشد مجدد تولید نفت ایران در ماه‌های پایانی دولت روحانی آغاز شد.