از كارت سوخت تا قاچاق سوخت
واقعیت این است كه توجیه جلوگیری از قاچاق بنزین، چندان قابل قبول نیست
دنیای قلم -حمیدرضا شكوهی : این روزها كه جمع‌آوری كارت‌های سوخت جایگاه‌داران بنزین آغاز شده، شایعه گرانی بنزین هم دوباره مطرح شده است. مسوولان می‌گویند جمع‌آوری كارت‌های سوخت جایگاه‌داران برای جلوگیری از قاچاق بنزین صورت می‌گیرد تا تعداد كارت‌های سوخت در اختیار جایگاه‌داران محدود شود. اما واقعیت این است كه این توجیه، چندان قابل قبول نیست. اینكه تصور كنیم مبدا قاچاق سوخت، مثلا جایگاه‌های عرضه سوخت تهران است، نشان می‌دهد كه یا مسوولان واقعیت قاچاق سوخت را در نیافته‌اند، یا اینكه می‌دانند و صرفا به دنبال راهی هستند تا جمع‌آوری كارت‌های سوخت جایگاه‌داران را توجیه كنند. برای درك بهتر موضوع قاچاق سوخت، چند نكته را در نظر بگیریم:
1- آماری كه از قاچاق سوخت اعلام می‌شود نمی‌تواند چندان قابل استناد باشد چراكه طبیعتا نمی‌توان درباره كالایی كه قاچاق است، آماری در نظر گرفت. ماهیت قاچاق كالا به معنای عدم ثبت آمار آن است. در مورد بنزین و گازوییل، این موضوع بیشتر صدق می‌كند چراكه آخرین آماری كه درباره مصرف بنزین و گازوییل ارایه می‌شود همان آمار تحویل سوخت به جایگاه‌ها است كه معادل مصرف در نظر گرفته می‌شود و عملا ابزاری برای تفكیك میزان عرضه‌ای كه واقعا مصرف شده یا میزان عرضه‌ای كه قاچاق شده وجود ندارد.
2- آماری كه از رشد قاچاق سوخت ارایه می‌شود در واقع بیانگر رشد میزان كشفیات قاچاق سوخت است. خبرگزاری تسنیم آماری از ستاد مبارزه با قاچاق كالا و ارز منتشر كرده و نتیجه گرفته كه روزانه 50 میلیون لیتر سوخت از كشور قاچاق می‌شود! این رقم به هیچ عنوان نمی‌تواند صحیح باشد. كل تولید بنزین كشور روزانه كمی بیش از 100 میلیون لیتر و گازوییل تولیدی كشور روزانه 110 میلیون لیتر است. چگونه می‌توان باور كرد یك‌چهارم از گازوییل و بنزین تولیدی كشور قاچاق شود؟! از هر منظری نگاه كنیم به ویژه با توجه به نیاز كشور به بنزین و گازوییل، نمی‌توان باور كرد كه 50 میلیون لیتر قاچاق روزانه سوخت داشته باشیم.
3- ظرفیت تانكرهای زمینی حمل سوخت، متغیر و حداكثر 35 هزار لیتر است. یعنی روزانه باید معادل بیش از 1500 نفتكش جاده‌پیما با ظرفیت بالا از كشور خارج شود تا 50 میلیون لیتر سوخت، قاچاق شود! طبیعتا این میزان سوخت قاچاق، با نفتكش جاده‌پیما، از كشور خارج نمی‌شود و اگر وانت‌های سوخت‌بر یا باك‌های اضافه كامیون‌ها و تریلی‌ها را در نظر بگیریم كه ظرفیت بسیار اندكی دارند بدین معناست كه روزانه صدها هزار خودرو برای قاچاق سوخت باید از كشور خارج شوند! این موضوع غیرممكن است و به همین دلیل مسوولان برای كنترل قاچاق سوخت باید به فكر قاچاق سازمان‌یافته باشند كه از طریق خطوط لوله مخفی و موارد مشابه انجام می‌شود. قاچاق سوخت از طریق جایگاه‌های عرضه سوخت، آن‌هم در شهرهایی با فاصله بسیار زیاد از مرزها، سهم چندانی ندارد كه بخواهیم با جمع‌آوری كارت‌های سوخت جایگاه‌داران، قاچاق را كنترل كنیم.
4- توجیه قیمتی كه درباره تفاوت قیمت بنزین و به ویژه گازوییل در ایران با برخی كشورهای همسایه به عنوان عامل قاچاق مطرح می‌شود صحیح است اما با وجود این مشوق قیمتی، باز هم ظرفیت برای قاچاق سوخت توسط سوخت‌برهای مرزی آنقدر اندك است كه نمی‌توان آن را عدد قابل توجهی در نظر گرفت. اگر هر دستگاه وانت در خوشبینانه‌ترین حالت، 500 لیتر سوخت حمل كند، برای قاچاق یك میلیون لیتر سوخت كه معادل 2 درصد رقم ادعایی برای قاچاق سوخت است، نیاز به بیش از 2 هزار دستگاه وانت است. خودتان حساب كنید برای قاچاق میلیون‌ها لیتر سوخت به چه تعداد وانت نیاز است!
5- یك نكته كه درباره قاچاق سوخت، كمتر مورد توجه قرار می‌گیرد این است كه برخلاف آنچه در افكار عمومی جا افتاده، سهم عمده را در قاچاق سوخت، قاچاق گازوییل - و نه بنزین - در اختیار دارد. مهم‌ترین دلیل آن هم سهولت بیشتر قاچاق گازوییل نسبت به بنزین است.
در واقع بنزین بسیار اشتعال‌زا و خطرناك است و نگهداری آن در مدت زمانی طولانی هم خطرناك است و به همین دلیل هم در قاچاق سوخت در فواصل طولانی، سهم چندانی ندارد. با این وجود، جلوگیری از قاچاق بنزین، بیش از جلوگیری از قاچاق گازوییل مورد تاكید مسوولان و به تبع آن مورد توجه مردم است و این هم دلیل دیگری برای اثبات اینكه یا مسوولان، ماهیت اصلی قاچاق سوخت را در نیافته‌اند، یا اینكه به هر دلیلی نسبت به واقعیت‌هایی كه سازمان‌یافته بودن آن را از طرقی به جز طرق معمول اثبات می‌كند بی‌تفاوت هستند.