دنیای قلم -محمد بیات، فرمانده سابق عملیات آتش‌نشانی تهران، نحوه امدادرسانی در حادثه متروپل را تحلیل کرده و می‌گوید ضعف مدیریت و ناهماهنگی دستگاه‌ها مشکل اصلی در بحران‌هاست.
آواربرداری از برج متروپل آبادان همچنان ادامه دارد و آمار تلفات رو به افزایش است. هرچند مسئولانی که در محل هستند می‌گویند همه امکانات و تلاش خود را به کار گرفته‌اند، اما زمان برای مردم و خانواده‌هایی که عزیزانشان در زیر آوار مانده‌اند، بسیار کند می‌گذرد. محمد بیات، کارشناس ارشد سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی تهران و فرمانده سابق عملیات آتش‌نشانی پایتخت، در گفت‌وگو با اعتمادآنلاین می‌گوید آنچه در امدادرسانی حادثه متروپل رخ داده است، نبود امکانات نیست. این آتش‌نشان بازنشسته معتقد است ما از نحوه مدیریت رنج می‌بریم.
محمد بیات گفت: در حوادثی مانند زلزله تعداد زیادی ساختمان خراب می‌شود، اما در حادثه متروپل فقط یک ساختمان فرویخته و همین باعث شده وضعیت فرق کند، چون خدا را شکر قسمت‌های دیگر شهر سالم است. بنابراین تمام توان و امکانات فنی و مهندسی و علمی سر صحنه آمدند تا حادثه‌دیدگان نجات پیدا کنند. ساختمان متروپل آوار بسیار سنگین و ناپایدار دارد و در کنار آن برج دیگری است که کلاف هم بودند و هر آن ممکن است ریزش کند. این ساختمان‌ها در خیابان‌های تنگ و باریک است، لذا کار کردن در این مجموعه برای نجات حادثه‌دیدگان بسیار بسیار سخت است. اگر زلزله رخ می‌داد خیلی از ساختمان‌ها رها می‌شدند تا تجهیزات برسد و آن‌قدر حجم خرابی زیاد بود که نمی‌شد کاری کرد؛ اما حالا فرق دارد.
او ادامه داد: در حادثه متروپل ما به لحاظ امکانات چیزی کم نداریم ولی مدیریت ضعیف است. تعداد زیادی نیرو سر صحنه حضور دارند، امکانات هم بسیار زیاد است و از مدیریت بحران و آتش‌نشانی و هلال‌احمر و... همگی هستند. اما آنچه در این حادثه دیده می‌شود این است که بعد از چند روز تازه نیروها به سازماندهی رسیده‌اند. باید توجه داشته باشید که در آن هوای گرم و آوار بسیار خطرناک کار بسیار سخت است.
سازماندهی امدادرسانان
بیات درباره اینکه نیروهای امدادی از شهرهای اطراف و تهران به محل اعزام شده‌اند، گفت: نیروی انسانی مخصوصاً وقتی از شهرهای دیگر به محل می‌رود نیاز به جا و مکان و امکانات دارد و حمام این نیروها باید مرتب انجام شود. سازماندهی نیروها به افراد خبره و کارکرده نیاز دارد. نیروهایی که در محل کار می‌کنند باید با مدیریت بحران آشنا باشند. ادارات برق، آب، گاز، شهرداری و آتش‌نشانی باید بتوانند مدیریت منسجم ایجاد کنند. ما خیلی وقت است در ارگان‌ها مساله مدیریت بحران و آموزش آن را داریم، اما در عمل نیروهایی که به محل می‌آیند ناآشنا هستند.
او با اشاره به اینکه هنوز مساله مدیریت بحران در ارگان‌ها با مخاطراتی همراه است، گفت: در حوادث مختلف افراد با رتبه و درجه بالای اداری حضور پیدا می‌کنند، اما عملیات و مدیریت بحران بلد نیستند و نیاز است که افراد خبره سر صحنه باشند.
او به آواربرداری از ساختمان متروپل اشاره کرد و گفت: در همان دقایق و روز اول باید مشخص می‌شد که کار امدادرسانی و آواربرداری در آن سازه عظیم کار یک روز و دو روز نیست. مشخص است که با چنین تخریبی نیاز است که نخاله‌ها را از محل دور کنند، بنابراین باید از همان دقایق اولیه از لودر و کامیون تا سایر امکانات به خط می‌شدند تا هرچه سریع‌تر آوار اولیه برداشته شود. در مدیریت بحران اولین چیزی که مهم است این است که بتوانند امکانات را با کمترین تلف کردن وقت و ثانیه به محل برسانند. حتی کامیون‌ها و لودر و بولدوزر باید در محل سوخت‌گیری کنند و به پمپ‌ها نروند. نور و آب و... همه چیز باید آماده شود و در محل حضور داشته باشد؛ اما می‌بینیم که ماشین‌های سنگین با تاخیر به محل رفتند. به هر صورت این یک بحران است و اگر توانمندی و تجربه باشد این بحران زودتر تمام می‌شود.
بیات ادامه داد: متاسفانه ما این آمادگی را نداریم که تیم‌ها از جاهای مختلف برای یک هدف مشخص که نجات جان گرفتارشدگان و خروج اجساد است هماهنگ عمل کنند و همین عدم هماهنگی مشکلاتی را درست می‌کند.
وزارت کشور؛ مسئول مدیریت بحران
فرمانده سابق عملیات آتش‌نشانی تهران ادامه داد: طبق قانون، وزارت کشور مسئولیت بحران را بر عهده دارد، اما هر سازمان و ارگان و وزارتخانه‌ای باید در درون خودش آمادگی برای پاسخگویی به بحران‌ها داشته باشد. در همین حادثه متروپل آتش‌نشانی آبادان باید فرمانده عملیات باشد، اما می‌بینیم صحبتی از آن نیست. اینکه هلال‌احمر مدام مصاحبه می‌کند، اما از آتش‌نشانی خبری نیست اصلاً اتفاق خوبی نیست، چون هلال‌احمر فرمانده عملیات نیست. نباید تا این حد ناهماهنگی وجود داشته باشد. تیم بحران باید یک روابط عمومی داشته باشد و همه اخبار از طریق همان روابط عمومی بیرون بیاید و مدیران نهادهای مختلف مرتب جلوی دوربین و میکروفن نروند و فقط کار عملیاتی انجام بدهند.
طولانی شدن امدادرسانی در متروپل
بیات درباره علت طولانی شدن امدادرسانی گفت: کار کردن خیلی سخت است. از ابتدا اگر انسانی زیر آوار سنگین و معلق نبود بلافاصله تخریب ساختمان انجام می‌گرفت و پاکسازی می‌شد؛ اما چون آدم زیر آوار است و تا زمانی که امید به زنده ماندن وجود داشته باشد یا تعداد روزهایی که استانداردهای بحران می‌گوید ممکن است فردی زنده باشد و امدادرسانی کنند، پیش می‌رود. البته بعد از گذشت چهار روز بسیار بعید است که کسی زنده باشد چرا که حتی اگر در همان لحظات اولیه نیز فوت نکرده باشد تشنگی، گرسنگی و نبود هوا باعث مرگ زیر آوارماندگان می‌شود. از این پس دیگر فرض بر فوت همه زیر آوارماندگان است. بنابراین وسایل نجات کنار می‌رود و با وسایل سنگین پاکسازی شروع می‌شود. قسمت‌های معلق را برمی‌دارند و خراب می‌کنند.
او تاکید کرد: مردم باید بدانند کار سختی است. نیروهای امدادی باید در چند روز اولیه با دست نخاله‌ها را جابه‌جا کنند. امکان بردن وسایل مکانیکی به دلیل اینکه ممکن است کسی زنده باشد نیست لذا کار کند و سخت‌تر از حد معمول است.
متروپل؛ فاجعه‌ای سنگین‌تر از پلاسکو
مهندس بیات ادامه داد: فاجعه متروپل از فاجعه پلاسکو هم سخت‌تر است. در پلاسکو می‌دانستیم همه کسانی که زیر آوار هستند فوت کرده‌اند اما خوشبختانه در متروپل عده‌ای زنده بیرون آمدند و مشخص بود افراد زنده‌ای وجود دارند، به همین دلیل کار بسیار سخت‌تر بود.
فرمانده سابق عملیات آتش‌نشانی تهران گفت: من از مسئولان خواهش می‌کنم با توجه به اینکه خانواده قربانیان و مردم در محل حضور دارند پارچه‌های سفید و کاورهای پزشکی قانونی را دقیقا در محل آواربرداری و به دور از چشم آنها بگذارند تا بلافاصله اجساد و تکه‌های بدن را در آن قرار دهند و کسی از شهروندان نبیند، چون قطعاً مردم مصیبت‌زده روحیه بسیار شکننده‌ای دارند.