آیا جنایت متروپل قتل عمدی است؟

دنیای قلم -  در پی اخبار منتشر شده از ریزش ساختمان متروپل در آبادان هر یك از مسوولان یا حتی وكلا نظراتی را در خصوص این فاجعه ارایه دادند. در این مطلب بررسی می‌شود كه آیا جنایت متروپل قتل عمد بوده است؟این برج، این هیولا با تمام ید و بیضایی كه دارد قطعا فرو می‌ریزد و بحث احتمال و اگر مطرح نیست. در اینجا اصلا با تئوری احتمال روبه‌رو نیستیم با یك اظهارنظر قطعی روبه‌رو هستیم برج متروپل حتما فرو می‌ریزد پس سقوط و مرگ قطعی است، حتما عده كثیری از آن همه جمعیتی كه در مغازه‌های واقع در ساختمان متروپل شامل كارگران و كارمندان دفاتر، كافی‌شاپ، آبمیوه‌فروشی، بستنی‌فروشی، داروخانه، فست‌فود و امثال آنها تردد دارند زیر آوار خواهند ماند فقط زمان قطعی را نمی‌دانیم و نمی‌دانستیم، آیا چند دقیقه دیگر، چند ساعت دیگر یا چند روز دیگر وقوع این واقعه قطعی و محتوم بوده است با بحث احتمال اصلا روبه‌رو نیستیم. پس از هشدار مورخ 06/02/1401 سازمان نظام مهندسی كه اعلام كرد سازه فرو می‌ریزد و با توجه به هشدارهای مكرری كه ظرف 9 ماه گذشته توسط مسوولان امر داده شده است چرا متوجه نشدند و این بنای سست و لرزان با خیل عظیمی از رفت و آمدها كماكان از جمعیت پر و خالی می‌شده و هیچ‌كس به تعطیل كردن آن ملك و مغازه‌ها فكر نمی‌كرده و كوچك‌ترین توجهی هم نداشته است. بیشتر قربانیان این حادثه در همان مغازه‌ها بودند در داروخانه، آبمیوه‌فروشی و... همان بچه‌هایی كه رفته بودند تا در گرمای آبادان گلویی تازه كنند اما زیر آوار ماندند.

هدف از این بحث‌ها چیست؟

می‌خواهیم به ماده 290 قانون مجازات اسلامی نگاهی بیندازیم، همان ماده‌ای كه اختصاص به قتل‌های عمدی دارد و در صدر آن چنین آمده است كه «جنایت در موارد زیر عمدی محسوب می‌شود:» بند «پ» ماده 290 قانون مجازات اسلامی حاكی است جنایت در این مورد عمدی است: «هرگاه مرتكب قصد ارتكاب جنایت واقع شده یا نظیر آن را نداشته و كاری را هم كه انجام داده است نسبت به افراد متعارف نوعا موجب جنایت واقع شده یا نظیر آن، نمی‌شود لكن در خصوص مجنی علیه به علت بیماری، ضعف، پیری یا هر وضعیت دیگر یا به علت وضعیت خاص مكانی یا زمانی نوعا موجب آن جنایت یا نظیر آن می‌شود مشروط به آنكه مرتكب به وضعیت نامتعارف مجنی علیه یا وضعیت خاص مكانی یا زمانی آگاه و متوجه باشد».تصویر منتشر شده از ستون‌های ساختمان متروپل كه آن را فرد جوشكاری فرستاده كه مامور تعمیر بوده و برای جوشكاری ستون‌های جدا شده او را فراخوانده بودند، نشان می‌دهد كه پلیت‌های تقویتی ستون دچار جداشدگی و پخش‌شدگی كامل شده است و او را احضار كردند كه این ستون‌های جداشده را جوش بزند. فردی كه برای جوشكاری رفته بود به نام مرحوم محسن صالحی‌زاده متاسفانه خودش هم زیر آوار ماند و فوت كرد و فرصت نكرد جوشكاری را انجام بدهد.رییس بخش زلزله مركز تحقیقات راه و مسكن و شهرسازی (آقای علی بیت‌اللهی) گفته است كه تحمل بار بیش از حد ناشی از ساخت 5 طبقه اضافی در ساختمان متروپل منجر به خمیدگی و كمانش ستون‌ها و سقف‌ها شده است. این كارشناس گفته پس از تخریب این ستون، ساختمان دچار ریزش شده است.او اضافه كرده است كه خرابی همین یك ستون باعث شده وزن و تنش ساختمان به اجزای دیگر منتقل و ساختمان فرو بریزد.قبل از آن هم تیرها و سقف‌ها خمیدگی داشتند و احتمالا علت فاصله زیاد ستون‌ها از یكدیگر بوده كه ظاهرا حدود 16 متر بوده است.چرا به علت وضعیت خاص مكانی یا زمانی فعل انجام شده نوعا موجب آن جنایات گردیده است (نص ماده 290 مجازات اسلامی) همان كارشناس در ادامه گفته كه وقتی ستون به این شكل درمی‌آید نشانه فروریزش آنی ساختمان است كه باید ساختمان كاملا تخلیه می‌شد، اما در كمال تعجب، مالكان به جای تخلیه، به‌زعم خودشان اقدام به تعمیرات و ترمیم كرده‌اند.پس با آن وضع مكانی خاص و در آن زمان معین عدم تخلیه ملك یك فاجعه بوده است باید ماموران فورا برای جلوگیری از خطر راه عبور را بر همه می‌بستند، ورود ممنوع می‌شد، همه فورا خارج و تمام اجزای ساختمان‌ تخلیه و تعطیل می‌شدند.موضوعی كه اصلا و ابدا از طرف مسوولان، مالكان، نگهبانان و نگهدارندگان و سازندگان و مهندسان ملك و شهرداری كه شریك ملك بوده به هیچ‌وجه مورد توجه قرار نگرفته كه سرانجام به مرگ این همه انسان بی‌گناه انجامیده است. طبق تصاویر دریافتی از خیابان‌ها و وضع اطرف متروپل این بنا در منطقه پرجمعیتی احداث شده و از طرف دیگر با احداث مغازه‌های پر رفت و آمد در داخل و اطراف این سازه وضعیت خاص مكانی آن به گونه‌ای بوده است كه ریزش برج در هر ساعتی كه رخ می‌داد بخشی از جمعیت كه در حال تردد بوده‌اند زیر آوار می‌ماندند. آیا در صورت ریزش یك ساختمان12طبقه و وسیع با كوهی از آجر و سنگ و فولاد و سیمان و... چنانچه افرادی در داخل آن حضور داشته باشند امكان دارد یك نفر از آنها زنده بماند؟

قانونگذار در بند «پ» ماده 290 قانون مجازات اسلامی با تحقق شرایط زیر قتل را عمدی محسوب كرده است: 
1) بدیهی است كاری و فعلی كه سازندگان یك برج ساختمانی انجام می‌دهند نوعا «موجب» جنایت نمی‌شود اساسا احداث ساختمان عملی نوعا كشنده نیست و هر سازه‌ای و ساختمانی برای مرگ كسی ساخته نمی‌شود اما شرایط خاص این موضوع را باید دید و به شرح زیر بررسی كرد تا حقیقت آشكار شود.
2) در متن قانون چنین آمده است كه «به علت وضعیت خاص مكانی نوعا موجب آن جنایت یا نظیر آن می‌شود ...»
ریزش برج روی افرادی كه در طبقات مختلف ساختمان در حال كار و تردد بوده‌اند یا مشتریانی كه برای خرید یا خوردن و آشامیدن به مغازه‌ها رجوع كرده‌اند قطعا سبب مرگ آنها می‌شود و نوعا زیر آوار ماندن افراد و در زیر چنین ساختمان‌هایی قطعا سبب مرگ آنها می‌شده لذا این قسمت از ماجرا فعل نوعا كشنده محسوب می‌شود.
3) قانونگذار در باب وضعیت خاص مكانی فوق كه نوعا موجب جنایت یا نظیر آن می‌شود شرط مهم دیگری را هم اضافه كرده است؛ مشروط به آنكه مرتكب به وضعیت خاص مكانی آگاه و متوجه باشد.
با توجه به اخطارها و تذكرهای كارشناسان در مورد كمانی شدن تیرآهن و ستون‌ها و جدا شدن فاصله آنها و اعلام خطر مكرر و قطعی دایر بر اینكه ریزش و تنش رخ خواهد داد و طبقات فرو می‌ریزند پس قطعا سازندگان و مالكان و نگهدارندگان و مسوولان متوجه وضع خاص مكانی و ناپایداری سازه‌ها و سست بودن آنها شده‌اند و كاملا آگاهی داشته‌اند و متوجه بوده‌اند كه امكان خطر وجود دارد. پس مرتكبان به وضعیت خاص مكانی (سست بودن و فرو ریختن برج) كاملا آگاه بوده و متوجه بروز خطر بوده‌اند اما هیچ اقدامی انجام نداده‌اند.منظور قانونگذار این نیست كه باید فورا تعمیرات را انجام می‌دادند، زیرا امر برداشتن ستون‌ها و رفع خطر ماه‌ها طول می‌كشید و شاید لازمه‌اش تخریب كامل برج و احداث مجدد آن بوده است، بلكه موضوع آن است كه از وضعیت برج و شرایط تردد جمعیت آگاهی كامل داشته‌اند و می‌دانسته‌اند كه مرگ آنها با فرو ریختن طبقات مسلم است. پس باید ملك تخلیه می‌شد و عبور و مرور را كاملا ممنوع  می‌كردند.

دلیل  آگاهی  مالكان، شركا و سازندگان  از  قطعیت فرو ریختن بنا

در این مورد باید به استنادات رییس سازمان نظام مهندسی استان خوزستان هم تكیه كرد كه گفته است: ظاهرا روال قانونی در صدور پروانه ساختمانی متروپل طی نشده است و ایراداتی از جمله عدم رعایت پوشش میلگرد، تغییر شكل بعضی از تیرها و كمانش برخی ستو‌ن‌های پروژه را به شهرداری گوشزد كردیم و یك ماه قبل دستور توقف دادیم كه ترتیب اثر داده نشد.او شرط دیگری را هم اضافه كرده است مبنی بر اینكه در این پروژه بعضی تذكرات خیلی جدی داده شده كه چندان مورد توجه سازندگان قرار نگرفته است چه بسا اگر به موارد هشدار عمل می‌شد امروز شاهد چنین اتفاقی نبودیم.دادسرا اینك وظیفه سنگینی بر دوش دارد، غیر از رسیدگی به جرایم كثیری كه در افكار عمومی و فضای مجازی در پیرامون این ماجرا از وقوع و ارتكاب آنها صحبت می‌شود باید در باب قطعیت ضعف در احداث بنا، در باب صحت و سقم سستی سازه و ستون‌ها و كمانش آن و اینكه پلیت‌های تقویتی ستون‌ها دچار جداشدگی و پخش‌شدگی كامل شده‌اند كه اموری كاملا تخصصی هستند از هیات‌های متخصص و با تجربه كارشناسی كسب نظر شود، چنانچه موارد اعلام شده صحت داشته باشد كه فرو ریختن برج از جهت علمی امری محتوم بوده اما نسبت به تخلیه و توقف آن هیچ اقدامی صورت نگرفته در اینكه جنایت واقع شده قتل عمدی است تردیدی وجود نداشته و پرونده با صدور كیفرخواست باید روانه دادگاه‌های كیفری استان شود كه از منظر جنایی مورد رسیدگی قرار گیرد و مباشران و معاونان جرم تحت تعقیب كیفری واقع شوند.