آیا جنگ روسیه و اوكراین برای ایران مفید است؟
یادداشت بهرنگ ذكاوتی، تحلیلگر سیاسی را درباره جنگ اوکراین بخوانید.
دنیای قلم -عملیات نظامی روسیه در خاك اوكراین بامداد روز پنجشنبه 5 اسفند 1400 با فرمان ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه آغاز شد. همزمان با آغاز درگیری، قیمت نفت و طلا و مواد غذایی در بازار‌های جهانی و قیمت گاز در اروپا به دلیل وابستگی كشورهای این قاره به گاز روسیه كه از مسیر اوكراین می‌گذرد نیز افرایش پیدا كرد. قیمت هر بشكه نفت بعد از 7 سال در نخستین روز حمله روسیه به بالای 100 دلار رسید كه برخی كارشناسان نفت 130 دلاری را هم پیش‌بینی كرده‌اند.
همزمان هر اونس طلا هم به بیش از 1900 دلار رسید و قیمت بیت‌كوین به زیر 35 هزار دلار سقوط كرد. به عقیده بسیاری از كارشناسان در صورتی كه این جنگ چندین هفته ادامه پیدا كند اقتصاد جهان كه هنوز از عوارض شیوع ویروس كرونا رها نشده، با بحران‌های جدیدی روبه‌رو خواهد شد. جهش قیمت انرژی، كاهش گردشگران، مختل شدن عرضه گندم و نهاده‌های دامی و كامودیتی‌ها از جمله پیامد‌هایی است كه در مورد این جنگ مطرح می‌كنند. به گفته یكی از كارشناسان اقتصاد بین‌الملل با توجه به نقش مهمی كه روسیه و اوكراین در تامین كود، ذرت و گندم جهان دارند تداوم به این جنگ باعث افزایش قیمت مواد غذایی خواهد شد.
نخستین پیامد منفی این جنگ برای اقتصاد ایران اختلال در واردات و كمبود نهاد‌های دامی در كشور است. روسیه و اوكراین مجموعا 29درصد صادرات جهانی گندم، 19درصد از ذرت جهان و 80درصد از صادرات روغن آفتابگردان جهان را به خود اختصاص داده‌اند. به طور مثال در سال 2021- 70درصد از صادرات گندم روسیه به خاورمیانه و آفریقا بوده است. در روزهای اخیر اتحادیه واردكنندگان نهاده‌های دامی غلات اعلام كرده بسیاری از شركت‌ها اعلام كرده‌اند كه در شرایط فعلی نمی‌توانند به تعهدات خود عمل كنند و ارسال محموله‌ها به بعد از شرایط جنگی موكول خواهد شد و از قرار معلوم ذخایر نهاد‌های دامی محدود بوده و برای مدت زمان كوتاهی جوابگوی نیاز كشور است و باید به فكر جایگزینی برای این كشور‌ها بود.
همچنین مساله دیگر تاثیر این جنگ بر نرخ تورم جهانی است كه برای كشورمان كه با تورم 2 رقمی دست و پنجه نرم می‌كند بسیار مخرب‌تر و شدیدتر خواهد بود. از دیگر آثار احتمالی این جنگ برای اقتصاد ایران، عدم دسترسی ایران به منابع مالی است كه در شرایط تحریم از طریق روسیه كسب می‌كرد. به طور مثال چند وقت پیش مجلس شورای اسلامی به دولت اجازه داد تا مبلغ 5 میلیارد دلار وام از دولت روسیه دریافت كند. پیش‌تر اعلام شده بود در سفر رییس‌جمهور به مسكو در اواخر دی ماه میزان وام روسیه به 10 میلیارد دلار افزایش پیدا كرده است.
روسیه همچنین در قالب قرارداد 20 ساله قرار بود در زیرساخت‌های انرژی ایران سرمایه‌گذاری كند. از جمله سرمایه‌گذاری در پروژه بهره‌برداری از میدان گازی چالوس در دریای خزر كه اكنون با وضع تحریم‌های جدید علیه روسیه این سرمایه‌گذاری‌ها در پرده‌ای از ابهام و مشكل فرو رفته است. همچنین با توجه به اینكه مذاكرات هسته‌ای به مراحل پایانی رسیده و با توجه به اینكه بودجه سال 1401 با پیش‌فرض توافق و لغو تحریم‌ها تنظیم شده در صورت كند شدن روند مذاكرات و به درازا كشیدن جمع‌بندی آن دولت با كسر بودجه مواجه و در نتیجه اقتصاد با ركود و تورم بیشتری روبه‌رو خواهد شد.
در عرصه ارزهای دیجیتال نیز مشكلاتی رخ داده است. یكی از راه‌های دور زدن تحریم‌های غرب علیه روسیه استفاده از ارزهای دیجیتال بوده است، غرب و اتحادیه اروپا جهت فشار بیشتر به روسیه قصد تصویب قوانین سختگیرانه‌تری برای ارزهای دیجیتال دارند كه منجر به كاهش قیمت آنها در جهان می‌شود. با توجه به سرمایه‌گذاری زیاد خانواده‌های ایرانی در این بازار طی 2 سال گذشته پیش‌بینی می‌شود خسارت‌های مالی زیادی نصیب آن دسته از ایرانیانی شود كه پس‌انداز‌های خود را صرف خرید این نوع از دارایی‌ها كرده‌اند.
این همه در حالی است كه برخی دیگر از تحلیلگران معتقدند درگیری نظامی میان روسیه و اوكراین و تحریم روسیه می‌تواند به نفع اقتصاد ایران باشد. برای نمونه ایران می‌تواند در زمینه صادرات گاز به اروپا جایگزین روسیه شود. این در حالی است كه متاسفانه كشور ما نیز در تحریم و انزوا به‌سر می‌برد و بعضی اوقات برای صادرات نفت و گاز خود از روسیه كمك می‌گرفته است. در نتیجه به نظر نمی‌رسد ایران بتواند از فرصت جنگ و تحریم روسیه فعلا هیچ بهره‌ای ببرد به ویژه آنكه در شرایط فعلی به صلاح نیست كاری علیه منافع حامی خود در مذاكرات برجام یعنی روسیه انجام بدهد.
منبع: اعتماد