همه چیز درباره محله «عودلاجان»

دنیای قلم- محله عودلاجان از قدیمی ترین محله های تهران است که از غرب به میدان پانزده خرداد، از شرق به خیابان سیروس، از شمال به چهارراه سرچشمه و از جنوب به چهارراه مولوی منتهی می‌شود و با وسعتی حدود ۱۵۰ هکتار بیش از ۲۱ هزار نفر را در خود جای داده است.
 
حسین كریمان در «تهران در گذشته و حال» در این‌باره توضیح كاملی می‌دهد و می‌نویسد این نام متعلق به زمانی است كه تهران دهی بوده است و مردمانش لهجه خاص محلی خود را داشتند. لهجه‌ای كه ده‌نشینان شمیران هم دارند و به همان لهجه با هم صحبت می‌كنند.

 

 

وجه تسمیه محله عودلاجان

 

 

درباره وجه تسمیه این محله مختصر گفته شده یعنی «محل تقسیم آب». اما استخراج معنا از این كلمه غریب هم خالی از لطف نیست.

اینکه از دو واژه «عود» و «لاجی» تشکیل شده است که آن هم به دلیل قرارگرفتنش در راسته عطارها بوده است. دیگر اینکه عودلاجان در واقع اودلاجان بوده و از «او» یعنی آب و «دراجیدن» به معنای بخش کردن و «ان» که پسوند مکان است به وجود آمده و این همه یعنی جایی که آب‌های نهر تقسیم می‌شود. از این میان ظن دوم قوی‌تر است که این منطقه در محلی قرار داشته است که کاربری منسوب به این اسم درباره آن می‌تواند صادق باشد.
 
عودلاجان به دلیل ارتفاع بیشترش نسبت به مناطق جنوبی تهران بر این محله‌ها تسلط داشت و آب نواحی جنوبی از آنجا تقسیم می‌شد. محل تقسیم هم سرچشمه بود. برای همین عودلاجان یا اودلاجان را محل تقسیم آب می‌گفتند.

 

 

محله عودلاجان در کجا قرار دارد؟

 

 

کجارو نوشت: محله‌ عودلاجان یکی از محله‌های قدیم و اصیل تهران است که در گذشته در کنار سنگلنج، ارگ، بازار، محله بازار و چال میدان یکی از کلان محله‌های تهران به شمار می‌رفت. عودلاجان از جنوب به میدان مولوی، از شمال به خیابان امیرکبیر و سرچشمه، از غرب به شمس العماره و ضلع شرقی آن به امام‌زاده یحیی محدود می‌شود و هم‌اکنون محله‌های پامنار و ناصرخسرو و امام زاده یحیی را در برگرفته است. این محله با شماره‌ ۱۵۳۸۱ در فهرست میراث ملی کشور در سال ۱۳۸۴ خورشیدی به ثبت رسیده است.

 

 

بیشتر بخوانید: مناطق گردشگری و دیدنی اطراف تهران

 

 

پیشینه محله عودلاجان

 

 

عودلاجان پیشینه‌ای بیش از چهارصد سال دارد. چنان‌که مورخان بر آن اتفاق نظر دارند حصارکشی در اطراف قریه تهران که روستایی در نزدیکی ری بود، به دستور شاه طهماسب انجام می‌پذیرد. بعد از آن شاه عباس و شاه سلیمان نیز ساخت و سازهایی در این مکان سوق الجیشی انجام دادند. نهایتا در زمان آقامحمدخان قاجار این مکان مورد توجه قرار گرفت و به عنوان پایتخت انتخاب شد. عودلاجان در کنار محله‌های سنگلج، چال میدان، ارگ و بازار به عنوان قدیمی‌ترین محله‌های تهران شناخته می‌شود. محتمل است که گسترش تهران از همین محل شروع شده باشد که بافت‌های تاریخی به مراتب قدیمی‌تری در آن یافت می شود از جمله امام زاده یحیی که تاریخ این بنا به دورانی قبل از صفویه بازمی‌گردد.
 
در دوره قاجار عودلاجان جزو مناطق اعیان نشین پایتخت به شمار می‌رفته است. قوام الدوله، نصرالدوله، مدرس، موتمن الاطباء، امین نظام، عزت الدوله، ملک الشعرا و نام‌های آشنای دیگری از عصر قاجار با این محله پیوند خورده اند.

 

 

آثار ثبت شده محله عودلاجان

 

 

آثار ثبت شده بافت تاریخی عودلاجان شامل امامزاده یحیی، مسجد خان مروی، مسجد میرزا محمود، مسجد شاهی، سقاخانه سرچشمه، آب انبار مسجد حکیم، باغ سفارت روسیه، بازارچه نایب السلطنه، ساختمان چاپخانه، حمام حکیم باشی، حمام خانم، خانه فرمانفرما، خانه قوام الدوله، خانه امام جمعه، خانه وثوق، خانه موتمن الاطبا، گذر و محله مدرسه خان مروی و مدرسه رضاییه است. خود محله تاریخی عودلاجان هم در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

 

 

بیشتر بخوانید: مناطق زیبا و دیدنی اطراف تهران برای سفر

 

 

مشاهیر محله عودلاجان

 

 

در محله عودلاجان مشاهیر بزرگ و نامی چون شهید مدرس و پروین اعتصامی زندگی می‌کردند.

همچنین برخی از مشاهیر تاریخ معاصر ایران مانند خاندان قوام الدوله، خاندان مستوفی، نصیرالدوله بدر تاجر ثروتمند و نخستین وزیر فرهنگ دوره پهلوی، سید حسن مدرس، نماینده مجلس شورای ملی و چهره نامدار مشروطیت، پروین اعتصامی شاعر برجسته دوران معاصر، آیت‌ الله بهبهانی از رهبران مشروطیت، موتمن الاطباء، امین نظام، عزت الدوله، ملک الشعرا و نام‌های آشنای دیگری از عصر قاجار با این محله پیوند خورده‌اند که همگی در عودلاجان ساکن بودند.