برای پیشگیری از گرمازدگی چه کار کنیم
یادداشت دکتر شهاب اولیایی، متخصص تغذیه و عضو گروه رژیم شناسان انجمن تغذیه ایران را درباره پیشگیری از گرمازدگی بخوانید.
دنیای قلم -گرمازدگی یک موقعیت غیرعادی و بحرانی برای بدن است. حالتی است که سیستم تنظیم کننده دمای بدن به دلایل گوناگون دچار اختلال یا از کارافتادگی می‌شود؛ مثلا به این دلیل که طولانی مدت درمعرض هوای گرم بوده‌ایم، مدت زمان زیادی در هوای گرم ورزش کرده‌ایم، دچار تب شده‌ایم یا آب کمی مصرف کرده‌ایم. وقتی این حالت رخ می‌دهد، بدن ما دیگر نمی‌تواند گرمای زیاد خودش را دفع کند و این افزایش دما در نهایت می‌تواند باعث آسیب به اندام‌های مختلف بشود. علایمی که نشان می‌دهد فرد دچار گرمازدگی شده، شامل این موارد است: پوست داغ و خشک، عرق نکردن ، نبض سریع و ضعیف، تنفس کوتاه، افزایش دمای بدن، اسپاسم یا گرفتگی عضلات و گشادی مردمک چشم. این‌ها علایم شایع گرمازدگی هستند اما در موارد دیگر، نشانه‌هایی مثل هذیان‌گویی، استفراغ، تهوع، بی‌حسی و سرگیجه هم دیده می شود. در شرایط گرمازدگی باید تا حد امکان دمای بدن فرد را کم کنیم؛ برای مثال با دستمال آغشته به آب سرد، بدن او را خنک کنیم. پاهایش کمی بالاتر از سطح بدن قرار بگیرند تا خون به مغز برسد. اگر فرد بیهوش است، تا رسیدن اورژانس صبور باشیم و اگر هوشیار است، تشویقش کنیم که آب بنوشد. حالا برای آن که از این وضعیت پیشگیری کنیم، چه کارهایی می‌توانیم انجام بدهیم؟
چه نوشیدنی هایی بنوشیم؟
بهترین نوشیدنی، آب است و باید حواس‌مان باشد که به اندازه کافی آب بنوشیم. وقتی بدن ما هیدراته [به معنی آب رسانی کافی به سلول‌های بدن] باشد، کمتر دچار گرمازدگی می‌شویم. مقدار آب مورد نیاز برای بدن 30 تا 35 میلی‌لیتر به ازای وزن هر فرد است. خب در شرایط گرما، مقدار تعریق به این میزان اضافه می‌شود. یکی از نوشیدنی های خیلی خوب در فصل تابستان شربت خاکشیر است. دانه‌های خاکشیر با جذب آب در خود، آب را در بدن ما نگه می‌دارند. همچنین شربت چهارتخم برای رفع تشنگی و پیشگیری از گرمازدگی بسیار مفید است. آب زرشک هم از دیرباز از نوشیدنی های مخصوص تابستان بوده است که به دلیل طبع سردش، می‌تواند از گرمازدگی پیشگیری کند. شربت آب لیمو، شربت به‌لیمو، آب طالبی خنک، شربت سکنجبین و شربت گلاب از دیگر نوشیدنی‌هایی است که در این فصل توصیه می‌شود.
کدام خوردنی‌ها در فصل تابستان توصیه می‌شوند؟
خیار، کاهو، اسفناج و نعناع ازجمله سبزیجات خنک هستند، میزان آب خیلی خوبی دارند و کمک می‌کنند که آب رسانی کافی به بدن انجام شود. توت‌فرنگی، لیموترش، هندوانه و طالبی هم از میوه‌های مفید در تابستان هستند. یکی از گزینه‌های غذایی خیلی خوب در ایام تابستان آب دوغ خیار است که از دیرباز پای ثابت سفره‌های ماست. این غذا به خوبی به بدن آب می‌رساند، رفع گرمازدگی می‌کند و خوراکی ملایم، آرام‌بخش و خواب‌آور است.
در روزهای گرم چه غذاهایی نخوریم؟
یک سری غذاها هستند که می‌توانند گرمازدگی را تشدید کنند؛ مثل فست فودها، غذاهای خیلی چرب، سالادهای پُرسس، غذاهای خیلی شیرین، سنگین و پرکالری. حالا که بحث شیرینی و نخوردنی‌ها شد، این نکته را باید اضافه کنم که یادتان باشد به افراد گرمازده نباید شربت های شیرین بدهید. نوشیدنی مناسب برای افراد گرمازده باید خیلی ملایم باشد، چون در این موارد بیشتر میزان آب اهمیت دارد. دوغ ترش هم برای گرمازدگی مناسب است.
آب و یخ برای کبد ضرر دارد؟
استفاده از یخ در آب تنها برای عده‌ای مشکل ساز است؛ کسانی که سینوزیت یا میگرن دارند و افراد مبتلا به بیماری های گوارشی مثل «آشالازی» که نوعی بیماری مری است. اگر دچار این بیماری‌ها نیستید، نوشیدن آب یخ منعی برای شما ندارد ولی یادتان باشد که از یخ زیاد استفاده نکنید. انداختن یک قطعه یخ در یک لیوان پر نوشیدنی، مشکلی برای شما ایجاد نمی‌کند و دمای بدن را هم کاهش می‌دهد. شاید شنیده باشید که بعضی‌ها می‌گویند نوشیدن آب یخ باعث کبد چرب می‌شود اما این مسئله ازنظر علمی مورد تأیید نیست.
دوش آب سرد بگیریم یا نه؟
دوش آب سرد برای افرادی که مشکلات قلبی- عروقی دارند، به بیماری‌های خاص مبتلا یا دچار ضعف هستند، مشکل‌زاست چون شوک ایجاد می‌کند. اگر دچار این بیماری‌ها نیستید و دوست دارید با دوش آب سرد بدن‌تان را خنک کنید، بهتر است آب را کم‌کم سرد کنید و به طور ناگهانی زیر آب سرد نروید.
کی ورزش کنیم؟
بهترین زمان برای ورزش صبح اول وقت است؛ حوالی ساعت 5 تا 7 که هنوز آفتاب خیلی پهن نشده است. گزینه مناسب بعدی برای ورزش در تابستان هنگام عصر است، بعد از غروب آفتاب که هوا رو به خنکی می‌رود. ظهر و عصر وقتی هنوز آفتاب هست، زمان مناسبی برای ورزش نیست چون احتمال گرمازدگی را به شدت بالا می‌برد.
با کولر چه کنیم
درباره استفاده از کولر لازم است بدانید که درمعرض باد خنک قرار گرفتن مضر است چون می‌تواند باعث التهاب و اسپاسم عضلات شود. بهترین حالت دمای اتاق، 25درجه سانتی‌گراد است. باد مستقیم و شدید کولر، چه در ماشین و چه در اتاق، ممکن است باعث تحریک سینوس‌ها شود.
منبع: خراسان