«كانسارخزر» و طرح گردشگری آشوراده

دنیای قلم - الهه موسوی: درست در روزهایی كه همه از قانون‌شكنی‌ها و شفاف نبودن‌های متعدد مسوولان استان گلستان برای آماده‌سازی طرح‌هایی كه می‌خواهند در آخر آذرماه در سفر رییس‌جمهوری به استان آنها را كلنگ‌زنی كنند خبری در فضای استان همه را شگفت‌زده كرد. ارازقلی ناعمی، مدیرعامل شركت «كانسارخزر» و «شورابه ید» تنها شركت‌های استحصال ید در خاورمیانه، به عنوان مجری «طرح گردشگری آشوراده» انتخاب شده است. ابتدا باید ببینیم این شركت چه كارنامه‌ای در حوزه فعالیت خودش و چه تجربه‌ای در مورد گردشگری دارد؟

 در سایت این شركت می‌خوانیم: «شركت كانسار خزر در سال 1383 با هدف اكتشاف و استخراج شورابه‌های معدنی و فرآوری ید و درحاشیه جنوب شرقی دریای خزر تاسیس شده است. در این راستا پس از پایان عملیات اكتشاف وجود ید در شورابه‌های محدوده معدن به اثبات رسید و كارخانه فرآوری ید در معدن ید اینچه در استان گلستان احداث و بهره‌برداری از آن در اواخر سال 1387 آغاز شد. در سال 1397، معدن اینچه 2 و واحد فرآوری آن توسط ریاست محترم جمهور افتتاح شد. ید تولیدی این شركت، در واحدهای دارویی، شیمیایی و پتروشیمی مورد استفاده قرار می‌گیرد. امروز شركت كانسار خزر علاوه بر تامین ید مورد نیاز كشور، محصول خود را به كشورهای اروپایی و آسیایی صادر می‌كند. به دلیل كمبود منابع ید در جهان، فقط 8 كشور این ماده معدنی استراتژیك را تولید می‌كنند.» حال چند سوال را باید از مسوولان محیط زیست كشور، استان گلستان و نیز استانداری محترم كه در تمام مراحل پیش‌تر از محیط زیست در امور مربوط به این طرح دخالت مستقیم و خارج از عرف اداری و قانونی داشته، پرسید: 
1- شركت كانسار خزر سال‌هاست محیط زیست را آلوده كرده و اكنون 4 سال است كه در لیست «صنایع آلاینده» قرار دارد. حتی تا سال‌ها جریمه‌های مختلفی كه برای این شركت تعیین می‌شد، پرداخته نشد. سابقه این شركت نیز بر همگان واضح است؛ «كانسارخزر» نه تنها سال‌های طولانی برای مراتع استان و منطقه آلایندگی ایجاد كرده بلكه وظیفه‌ای كه طبق پروتكل‌ها و قوانین باید انجام دهد یعنی «احیا و بازسازی» را نیز انجام نداده و از همه مهم‌تر اینكه همواره با پرسشگران، رسانه‌ها و حتی ماموران محیط زیست، طلبكارانه نیز برخورد كرده است. شكایت‌ها و تهدیدهای فعالان محیط‌زیست و رسانه‌ها و ساكت كردن و حتی خریدن افراد در این همه سال، بر كسی پوشیده نیست. نتیجه اینكه چرا شركتی با چنین كارنامه‌ای برای طرحی با آن همه حساسیت در منطقه‌ای شكننده و اكوسیستمی ناب، انتخاب شده است؟!
2- انتخاب مجری و سرمایه‌گذار پروژه‌ای از نوع آشوراده به بخش خصوصی، دارای فرآیندی قانونی است كه عموما از طریق «مناقصه» برگزار می‌شود. آیا این فرآیند در این انتخاب رعایت شده است؟! یا اینكه همان‌طور كه آقای استاندار گفتند «خارج از چارچوب‌های اداری» تسریع شده؟ 
3- این پروژه باید به شركتی داده می‌شد كه متخصص این كار است یا حداقل یك تجربه در حوزه گردشگری داشته است. پروژه‌ای كه علاوه بر هسته اصلی، یك پروژه 138 هكتاری زمین‌های شهر بندرتركمن را در دل خود دارد و چندین طرح كه خودشان در خبرها اعلام كرده‌اند. حال سوال ما این است كه چرا این شركت انتخاب شده؟ آیا این شركت، یك هلدینگ است كه در دل خود شركتی دیگر دارد كه در كار گردشگری است؟ پرسش اساسی این است كه چرا تاكنون چنین چیزی را هیچ‌كس خبر ندارد و اكنون نیز شفاف‌سازی نمی‌شود؟!
4- پرسش دیگر اینكه چرا این قرارداد در سطوح عالی امضا می‌شود؟ یعنی آقای اكبری معاون محیط طبیعی سازمان می‌آید و در سطح معاونت معاون رییس‌جمهور، آقای استاندار، رییس صندوق ملی محیط زیست قرارداد می‌بندند و عجیب‌تر اینكه جای «مدیركل حفاظت محیط زیست مازندران» به عنوان متولی اصلی منطقه در تمام این جلسات از ابتدا تا امروز خالی است و ایشان اساسا دعوت نمی‌شوند.  به نظر می‌رسد همان‌طور كه پیش‌بینی می‌شد پنهانكاری و روندی غیرشفاف، دارد این طرح را خارج از فرآیند قانونی و با تعجیلی عجیب، صرفا برای كلنگ‌زنی در سفر رییس‌جمهور آماده می‌كند. طرحی كه حتی برخی متخصصان تاكید می‌كنند كه هنوز مجوز نهایی ندارد.  یك ایراد دیگر این است كه آیین‌نامه «صندوق ملی محیط زیست» در عمل به گونه‌ای است كه هر تشكیلاتی با هر سابقه‌ای می‌توانند در این‌گونه طرح‌ها وارد شوند و شرایطی كه برای حفاظت از اكوسیستم‌های شكننده باید لحاظ شود در این آیین‌نامه دیده نشده است. آیا «صندوق ملی محیط زیست» فراموش كرده كه زیرمجموعه سازمان حفاظت‌كننده از تنوع زیستی و محیط زیست كشور بوده و خود را با یكی از شركت‌های اقماری «وزارت صمت» اشتباه گرفته است؟! 
روزنامه‌نگار محیط‌زیست و منابع طبیعی