آیا برنامه های محرمی تلویزیون مخاطب پسند است

دنیای قلم -مائده کاشیان  : محرم امسال بعضی شبکه‌های تلویزیون ویژه برنامه جدیدی به مناسبت ایام عزاداری تولید و بعضی از شبکه‌ها نیز فصل جدیدی از ویژه برنامه محرمی سال‌های قبل را ضبط و روانه آنتن کردند. همزمان با آغاز ماه محرم، برنامه‌های مختلفی پخش شدند و ویژه برنامه‌هایی مانند «نشان ارادت» و «مجلس واقعه» در شبکه‌های 2 و نسیم نیز، به ترتیب از 20 محرم و ماه صفر به آنتن می‌رسند. پس از گذشت حدود یک هفته از آغاز ویژه برنامه‌های ماه محرم تلویزیون، در ادامه مطلب نکاتی را درباره حال و هوا و ساختار این برنامه‌ها می‌خوانید.

فصل تازه ویژه برنامه‌های قبلی

ویژه برنامه‌ «کلمه» که با اجرای وحید یامین‌پور ابتدای امسال به مناسبت ماه رمضان روی آنتن رفته و به موضوعات مذهبی، اعتقادی و مسائل مربوط به خداشناسی پرداخته بود، ایام محرم نیز از شبکه یک پخش می‌شود. فصل دوم این برنامه ویژه ماه محرم، به موضوعات مرتبط با واقعه عاشورا می‌پردازد و مباحثی درباره خداشناسی و امام شناسی در آن مطرح می‌شود. این برنامه هرشب ساعت 20 روی آنتن می‌رود. سه ویژه برنامه «علامت»، «حسینیه معلی» و «باب القبله» نیز پیشتر در ایام عزاداری محرم و صفر پخش شده بودند. «علامت» با تمرکز روی موضوع زنان، به جایگاه آن‌ها در اسلام و فداکاری‌های زنان در طول تاریخ می‌پردازد و حجت‌الاسلام قنبریان در جایگاه کارشناس برنامه صحبت‌هایی را در حضور نخبگان رشته‌های مختلف مطرح می‌کند. فصل اول این برنامه محرم 1401 روی آنتن رفته بود. «حسینیه معلی» که اولین ‌بار محرم سال گذشته پخش شد و مورد استقبال قرار گرفت، امسال نیز تولید شده است. برنامه «باب القبله» در شبکه 5 با اجرای مصطفی امامی هم محرم 1401 پخش شده بود و امسال با تغییراتی روی آنتن رفته است.
ویژه برنامه‌های جدید
محرم امسال، شبکه‌های 2، 4 و نسیم ویژه برنامه‌های جدیدی را نیز تولید کرده‌اند. شبکه 2 «ناگهان حسین(ع)» را با محوریت نمایش نامه‌خوانی روی آنتن برده است، شبکه 4 نیز دو برنامه جدید فرهنگی و هنری‌اش با نام «چامه» و «چاووش» را همزمان با ماه محرم پخش کرده است. «چاووش» تا شب سوم شهادت امام حسین(ع) هرشب روی آنتن می‌رود و سپس یک شنبه تا سه‌شنبه پخش خواهد شد. «چامه» نیز در ماه محرم طی 12 شب روانه آنتن می‌شود و به صورت هفتگی ادامه پیدا خواهد کرد. برنامه «از سرگذشت» با اجرای علی‌اکبر قلیچ خواننده نیز یکی از ویژه برنامه‌های جدید شبکه نسیم در ماه محرم است. همان طور که اشاره کردیم، «مجلس واقعه» هم در حال تولید است تا ماه صفر در جدول پخش قرار بگیرد.

تعدد برنامه‌های گفت‌وگومحور

بیشتر ویژه برنامه‌های محرمی تلویزیون ساختار گفت‌وگومحور دارند. هفت ویژه برنامه «کلمه»، «علامت»، «چامه»، «چاووش»، «باب القبله»، «سدره» و «از سرگذشت» با حضور یک مجری و مهمان و در قالب گفت‌وگومحور تولید شده‌اند. در ویژه برنامه «با حسین حرف بزن» نیز مجری حضور فیزیکی ندارد، اما او در پشت صحنه حاضر است و درباره علاقه و ارادت مهمان برنامه به امام حسین(ع) سوال می کند، به این ترتیب «با حسین حرف بزن» که طی هشت فصل روی آنتن رفته نیز جزو برنامه‌های گفت‌وگومحور محسوب می‌شود.

2برنامه با موضوع ادبیات عاشورایی

دو برنامه «چامه» و «چاووش» که به ترتیب ساعت 17 و 22:30 روی آنتن می‌روند، هر دو از زاویه فرهنگ و هنر به موضوع عاشورا می‌پردازند، منتها با این تفاوت که «چامه» روی شعر تمرکز دارد و اشعار عاشورایی را بررسی می‌کند، اما موضوع اصلی «چاووش» آواها و موسیقی‌های مرتبط با عاشوراست. با توجه به این که شعر، ادبیات و موسیقی به یکدیگر نزدیک هستند، «چامه» و «چاووش» از لحاظ موضوع و محتوا تا حدودی هم‌پوشانی دارند. «چامه» بیشتر به گفت‌وگو با شاعران درباره خلق آثارشان و اشعار عاشورایی می‌پردازد، اما «چاووش» رویکرد تخصصی‌تری دارد و از نگاه کارشناسی به موضوعات پرداخته می‌شود. به عنوان مثال در یکی از قسمت‌های برنامه که با حضور هوشنگ جاوید پژوهشگر موسیقی و مهدی زنگنه شاعر آیینی و مداح پخش شد، زنگنه از پخش نوحه‌های به تعبیر خودش «سیاست‌زده» و همچنین تاکید صرف بر شور و حال سینه‌زنان در هیئت‌ها به جای نمایش بخش‌های دیگر مجالس روضه در تلویزیون انتقاد کرد. به طور کلی هر دو برنامه بیشتر توجه علاقه مندان به ادبیات را جلب می‌کنند و مخاطبان خاص و محدودی دارند.

ساختار متفاوت «ناگهان حسین(ع)» و «حسینیه معلی»

از میان ویژه برنامه‌های محرمی شبکه‌های مختلف، دو برنامه «ناگهان حسین(ع)» و «حسینیه معلی» در شبکه 2 و 3، ساختار جدید و متفاوت‌تری دارند. بخش اصلی برنامه «ناگهان حسین(ع)» نمایش نامه‌خوانی است و در هر قسمت، میرطاهر مظلومی به همراه بهاره نوحیان بازیگر و حامد عزیزی گوینده، هرکدام بخشی از نمایش نامه‌ای را که مربوط به یکی از یاران امام حسین(ع) و شهدای کربلاست ،می‌خوانند. در حین خوانش افراد نیز، اتفاقات مهم روایت در قالب نمایش به تصویر کشیده می‌شود تا روایت‌ها تاثیر بیشتری روی مخاطب بگذارند. میرطاهر مظلومی سابقه زیادی در زمینه گویندگی دارد، او خوانش بااحساس و تاثیرگذاری دارد و در انتقال حس روایت به مخاطب موفق است. بهاره نوحیان و حامد عزیزی نیز روایت ضعیفی ندارند، اما طبیعتا استفاده از گویندگان مطرح و چهره‌های شناخته شده، جذابیت این برنامه را بیشتر می‌کرد. «حسینیه معلی» با اجرای نجم‌الدین شریعتی هم میزبان مداحان و هیئت‌های عزاداری از نقاط مختلف ایران است و به آیین‌ عزاداری اقوام گوناگون می‌پردازد. مداحان مشهور مانند میثم مطیعی، مجید بنی‌فاطمه، رضا هلالی و مهدی رسولی به عنوان کارشناس در این برنامه حضور دارند و صحبت‌های خوبی مطرح می‌کنند، اماانتقاداتی هم درباره واکنش های آنان مطرح شده است .محمود گبرلو منتقد سینما ضمن اشاره به نقاط قوت برنامه نوشته: «نمی دانم چرا کارشناسان برنامه بی‌دلیل تا فرصت گیر می‌آورند زار زار گریه می‌کنند؟» او در ادامه نوشته: «یادتان نرود این برنامه وظیفه اش، شور و هیجان صرف نیست وگرنه نیاز به این همه هزینه نداشت». هیچ رقابتی در برنامه حاکم نیست و «حسینیه معلی» بیشتر فضای مجلس روضه و هیئت را تداعی می‌کند. حضور مداحان غیرایرانی در برنامه نیز جزو امتیازهای این ویژه برنامه محسوب می‌شود.

«از سرگذشت» نسخه مشابه «ماه عسل»

ردپای برنامه «ماه عسل» نه تنها در ویژه برنامه‌های ماه رمضان، بلکه در برنامه‌های محرمی نیز دیده می‌شود. برنامه «از سرگذشت» در شبکه نسیم، ساختاری مشابه این برنامه دارد. این برنامه قصه زندگی افرادی را روایت می‌کند که در زندگی خود با اتفاق ویژه یا عجیبی مواجه شده‌اند، منتها این افراد در مقطعی از زندگی خود دست یاری به سمت امام حسین(ع) یا حضرت عباس(ع) دراز کرده‌اند و به طرز معجزه‌آسایی از برکات و تاثیر آن‌ها بهره‌مند شده‌اند یا علاقه قلبی خاصی به آنان دارند. در هر برنامه یک چهره مشهور نیز در استودیوی مجزایی به تماشای روایت مهمان می‌نشیند و بخش دوم گفت‌وگوی علی‌اکبر قلیچ با مهمان هم در قسمت بعد و با حضور آن چهره ادامه پیدا می‌کند. مشابه این ایده پیشتر در ویژه برنامه افطار «‌اختیاریه» استفاده شده بود و جدید نیست. با همه این‌ها، «از سرگذشت» برنامه مخاطب‌پسندی است. دکور خاص برنامه و گفت‌وگوی مجری و مهمان در زمینی خاکی زیر کلاهخود حضرت عباس(ع) تصویر چشم‌نوازی را به وجود آورده است.

مجری‌های خواننده و شاعر

علاوه بر مجریان حرفه‌ای تلویزیون که اجرای ویژه برنامه‌های محرمی را برعهده دارند، یک خواننده و شاعر نیز در جمع مجریان دیده می‌شوند. علی‌اکبر قلیچ خواننده‌ چندان مطرحی نیست، اما پیش از این به عنوان مهمان در برنامه‌های تلویزیون دیده شده بود. او در اولین تجربه اجرای خود، در جایگاه میزبان «از سرگذشت» قرار گرفته است. قلیچ صدای خوبی دارد و با مهمانان برنامه هم ارتباط خوبی برقرار می‌کند. محمدمهدی سیار شاعر نیز برنامه «چامه» را اجرا می‌کند. با توجه به حضور شاعران در برنامه و تسلط او به شعر، انتخاب او به عنوان مجری این برنامه نسبتا تخصصی، توجیه دارد. او به تازگی به عنوان داور، در مسابقه «همآهنگ» نیز دیده شده بود.

رضا هلالی در 3برنامه

در حاشیه نکاتی که درباره ویژه برنامه‌های محرم تلویزیون گفتیم، از رضا هلالی مداح شناخته ‌شده می‌توان به عنوان چهره مشترک ویژه برنامه‌های مختلف یاد کرد. او علاوه بر این که در جایگاه داور «حسینیه معلی» را روی آنتن دارد، مهمان دو برنامه «از سرگذشت» در شبکه نسیم و «باب القبله» در شبکه 5 بوده است. «از سرگذشت» با حضور هلالی اول مرداد روی آنتن رفته و «باب القبله» نیز بامداد دوم مرداد پخش شده است. علاوه بر این‌ها، نوحه‌خوانی این مداح هم از شبکه‌های مختلف پخش می‌شود.