تحولات خاورمیانه در پی توافق تهران و ریاض
پروژه‌های بزرگ در كنار دریای سرخ گرفتار مساله یمن بودند
دنیای قلم - علی بیگدلی : یكی از اصلی‌ترین محرك‌هایی كه باعث شد عربستان به مذاكره با ایران تن بدهد، مساله یمن بود. برنامه‌های اقتصادی بلندپروازانه محمد بن سلمان، به ویژه پروژه‌های بزرگ در كنار دریای سرخ، گرفتار مساله یمن بودند. عربستان از بانك جهانی برای وام تقاضا كرده بود، اما به دلیل ناامنی‌های ناشی از جنگ یمن، بانك جهانی با این درخواست موافقت نكرده بود.
عربستان قرار است برای ساخت شهر جدید نئوم بیش از ۵۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری انجام دهد و برای این سرمایه‌گذاری به امنیت نیاز دارد. جنگ یمن باعث شده بود كه بسیاری از پروژه‌های اقتصادی عربستان سعودی متوقف بماند. محرك اصلی ریاض برای نزدیكی به ایران همین آشتی با یمن بود. شاهد هستیم كه بلافاصله بعد از دیدار وزرای خارجه ایران و عربستان، دیپلمات‌های سعودی همراه با یك هیات عمانی به یمن سفر كرده‌اند و به دیدار رهبران انصارالله رفته‌اند. بعد از این همه هزینه‌های مالی، نظامی و انسانی كه در یمن انجام شد، حالا یمنی‌ها بار دیگر در آغوش عربستان قرار گرفته‌اند و عربستان تعهد داده است كه تمام خرابی‌ها را جبران كند، حقوق‌های عقب‌افتاده كاركنان دولت را پرداخت كند و یك حكومت مركزی در صنعا ایجاد كند. برخی تحلیل‌ها درباره چرایی عادی‌سازی رابطه تهران و ریاض به وضعیت ایران در سطح بین‌المللی اشاره كرده و بر این محور متمركز است كه ایران در حال تجربه نوعی از انزوا بود كه با توافق با عربستان در این وضعیت تغییراتی ایجاد شده است. شاید بتوان گفت كه نزدیكی تهران و ریاض، بیشتر در بعد دیپلماتیك است و نه در ابعاد اقتصادی و تجاری. اگرچه وزیر دارایی عربستان ادعا كرده بود كه حاضر است در ایران سرمایه‌گذاری كند، اما به‌طور قطع هر نوع سرمایه‌گذاری بدون حل و فصل مساله برجام و بازشدن شبكه بانكی و مالی جهانی به روی ایران امكان‌پذیر نخواهد شد. اگر ایران بخواهد با كشورهای منطقه روابط همه‌جانبه جدیدی را برقرار كند، لازمه‌اش این است كه ابتدا برجام را احیا كنیم تا این اقتصاد منجمد ذوب شود.
شرایط كنونی نمی‌تواند برای همیشه ادامه پیدا كند. حتی قرارداد موقت پیشنهادی امریكایی‌ها هم اگرچه مشكلات ما را حل نمی‌كند، اما می‌تواند یك روزنه امیدی باشد كه برخی مسائل ما حل شود و مقدمه‌ای برای مذاكرات بعدی باشد كه بر اثر آن مسائل باقیمانده با غرب حل شود. بسیاری از مشكلات و گره‌هایی كه در اقتصاد و مناسبات تجاری و دیپلماتیك خارجی ما ایجاد شده است، تنها با برجام باز می‌شوند. عربستان حتی اگر بخواهد هم نمی‌تواند در شرایط حاضر سرمایه‌گذاری قابل توجهی در جهت ایجاد رونق اقتصادی در ایران داشته باشد. می‌دانیم كه عربستان در مورد موضوع لبنان خواسته‌هایی دارد و باید میان تهران و ریاض مصالحه‌ای برای حل و فصل بن‌بست سیاسی كنونی در لبنان انجام شود. از سوی دیگر عربستان در حال جذب بشار اسد، رییس‌جمهور سوریه است و قرار است كه به زودی از او برای شركت در اجلاس سران اتحادیه عرب دعوت شود. به نظر می‌رسد كه توافق ایران و عربستان، چه در یمن و چه در لبنان، سوریه و عراق باعث تحولات جدی شود كه ناشی از مصالحه و برخی عقب‌نشینی‌های هر دو طرف از برخی مواضع قبلی است.