رییسی ركورد هاشمی رفسنجانی را می‌شكند

دنیای قلم -نرخ تورم ماهانه ایران در آذرماه ۱۴۰۱، 5/48% بوده است. این مقدار، تورم سال ۱۴۰۱ را به ۴۵٪ رسانده است. این مقدار هنوز از تورمی كه در نیمه دهه هفتاد رخ داد، بیشتر نیست، اما اگر به جای آخرین مقدار، متوسط چهار سال منتهی به سال جاری را در نظر بگیریم، خواهیم دید فشار تورمی كه در حال حاضر تجربه می‌شود، در ۷۵ سال گذشته بی‌سابقه بوده است.

 روزنامه اعتماد نوشت : اگر تغییرات تورم را به تفكیك گروه‌های كالایی بررسی كنیم با مقادیر بی‌سابقه تورم در مواردی مانند روغن‌ و چربی (۲۵۰%)، لبنیات و تخم مرغ (۸۴%) و نان (۷۴%) در اقلام خوراكی و همینطور مواردی مانند بهداشت و درمان (۵۲%)، مسكن (۴۲%) و آموزش (۳۲%) از خدمات عمومی و پایه مواجه می‌شویم.

تورم چگونه اندازه‌گیری می‌شود؟

تورم افزایش سطح عمومی قیمت‌ها در یك بازه زمانی است كه می‌توان آن را به كاهش قدرت خرید در طول زمان هم تعبیر كرد. برای اندازه‌گیری تورم، شناخته‌شده‌ترین روش، مراجعه به شاخص قیمت مصرف‌كننده[1]  است كه در آن سبد منتخبی از كالاها و خدمات كه عموم مردم استفاده می‌كنند، شناسایی و تغییرات قیمت آن سنجیده می‌شود[2]. مركز آمار هم برای تعیین مقدار تورم، از همین شاخص استفاده می‌كند.

چرا تورم بیش از پیش احساس می‌شود؟

بررسی روند تورم در ۷۵ سال گذشته نشان می‌دهد بیشترین تورم در سال ۱۳۷۴ رخ داده است. در دهه‌های ۳۰ و ۴۰ شاهد تورم‌های كمتر از ۱۵% هستیم. اما با تزریق درآمد بالای نفتی به اقتصاد ایران، تورم در دهه ۵۰ شدت گرفت و بعد از جنگ ایران و عراق، در سال ۱۳۷۴ به بیشترین مقدار خود از سال ۱۳۲۵ رسید. با این حال، می‌توان گفت امروز فشار افزایش قیمت‌ها، حتی بیشتر از نیمه دهه هفتاد احساس می‌شود.
در سال ۷۴ تورم به ۴۹% رسیده بود. در سال‌های قبل از آن، تورم ۳۵%، ۲۳% و ۲۴% بود (متوسط چهار سال = ۳۳%) اما در چهار سال منتهی به ۱۴۰۱، تورم به ترتیب ۴۵%، ۴۱%، ۳۶% و ۳۶% است (متوسط چهار سال = ۴۰%). مقدار زیاد تورم در سال‌های پی در پی و البته افت ارزش ریال در برابر دلار و اثرات آن در بازارهای مختلف، فرصتی برای تجدید قوای حقوق‌بگیران كه بخش عمده مصرف‌كنندگان را تشكیل می‌دهند باقی نمی‌گذارد و تامین هزینه‌های زندگی را برای آنان به یك ماراتن نفس‌گیر و پایان‌ناپذیر تبدیل می‌كند.
متوسط تورم در چهار سال منتهی به ۱۴۰۱ بیش از هر زمان دیگری در ۷۵ سال گذشته بوده است و به همین دلیل می‌توان گفت فشار ناشی از تورم در زمان حاضر بیشتر از هر زمان دیگری از سال ۱۳۲۵ تاكنون احساس می‌شود [3].
اما این تنها دلیل برای بی‌سابقه بودن فشار ناشی از تورم نیست. اگر نرخ تورم را در گروه‌های كالایی مختلف مورد بررسی قرار دهیم، اطلاعات بیشتری درباره فشار ناشی از تورم به دست خواهد آمد.(نمودار شماره یك)

وضعیت تورم در گروه‌های كالایی

مركز آمار در یك دسته‌بندی كلی گروه‌های كالایی را به دو دسته تقسیم می‌كند[4].
خوراكی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات كالاهای غیرخوراكی و خدمات
درصد افزایش قیمت‌ها در آذر ماه ۱۴۰۱ نسبت به ماه مشابه در سال قبل (تورم نقطه به نقطه) برای گروه‌های كالایی و زیرمجموعه‌های‌شان در هر یك از این دو دسته‌ در جدول شماره یك آمده است[5].
در جدول شماره یك در درجه اول نرخ تورم روغن‌ها و چربی‌ها با مقدار بسیار زیاد ۲۵۰% جلب‌توجه می‌كند. پس از آن خوراكی‌هایی مانند شیر، پنیر و تخم مرغ، نان و غلات، گوشت قرمز، گوشت مرغ و شیرینی‌جات در كنار مواردی مانند رستوران، هتل، بهداشت و درمان با بیش از ۵۰% تورم قرار دارند. با توجه به ضروری بودن بسیاری از این گروه‌های كالایی یادشده در سبد خانوار، جای تعجب ندارد كه تاثیر آن بر كیفیت زندگی مردم بیش از پیش احساس شود.
اما برای مطالعه فشار ناشی از تورم نمی‌توان تنها به آخرین مقادیر منتشر شده در گروه‌های كالایی مختلف بسنده كرد. ممكن است نرخ تورم در برخی از گروه‌های كالایی بیشتر از سایر گروه‌ها نباشد اما همان مقدار را هم پیش از این تجربه نكرده باشد[6]. برای این كار باید روند تغییرات تورم را در طول زمان مورد بررسی قرار دهیم.

تورم‌های بی‌سابقه در گروه‌های كالایی

مركز آمار ایران، نرخ تورم را از سال ۱۳۹۱ به تفكیك گروه‌های كالایی منتشر می‌كند. بررسی روند تغییرات تورم در یك دهه اخیر نشان می‌دهد نرخ تورمی كه در 7 مورد از گروه كالایی تجربه می‌شود، در یك دهه گذشته بی‌سابقه بوده است: 
1- روغن‌ها و چربی‌ها
2- شیر، پنیر و تخم مرغ
3- هتل و رستوران
4- نان و غلات
5- بهداشت و درمان
6- مسكن و اجاره
7- آموزش
این وضعیت بی‌سابقه در گروه‌های كالایی بزرگ‌تری مانند «خوراكی‌ها» نیز قابل مشاهده است، اما در موارد بالا تنها به پایین‌ترین لایه در گروه‌های كالایی اكتفا شده است. نمودار تغییرات تورم در این گروه‌های كالایی را در نمودارهای شماره 2،3،4،5،6،7،8 مشاهده كنید.

تورم بی‌سابقه در خوراكی‌ها، بهداشت و درمان، آموزش و مسكن

در تمامی گروه‌های كالایی یادشده نرخ تورمی كه در ماه‌های اخیر تجربه می‌شود، از سال ۱۳۹۱ تاكنون بی‌سابقه است. مشاهده مقدار‌های بی‌سابقه تورم نه تنها در كالاهای ضروری مانند اقلام «خوراكی» كه در سبد روزانه مصرف‌كننده، بلكه در موارد غیرمنتظره‌ای مانند «بهداشت و درمان»، «آموزش» و «مسكن» نیز به چشم می‌خورد. مشاهده تورم بی‌سابقه در سه گروه اخیر از آن رو حایز اهمیت است كه بخش مهمی از آنها در گروه‌های بهداشت و درمان و آموزش، قرار بوده به صورت عمومی و رایگان عرضه شود و در گروه مسكن نیز مطابق وعده‌هایی كه داده شد، قرار بود عرضه مسكنِ ارزان قیمت جلوی رشد قیمت مسكن را بگیرد. اما تحلیل داده‌هایی كه مركز آمار از مصرف‌كنندگان جمع‌آوری كرده، نشان می‌دهد نرخ تورم در این سه گروه نیز ركورد شكسته است.

    
آیا اسب افسارگسیخته تورم  مهارشدنی است؟

تورم در دنیا به عنوان مشكلی حل‌نشدنی تلقی نمی‌شود، اما این مشكل در نیم قرن اخیر در ایران هیچگاه به صورت پایدار حل نشده است. با توجه به وضعیت‌های بی‌سابقه تورمی به ویژه در گروه‌های بهداشت و درمان، آموزش، مسكن و هتل و رستوران و همینطور در خوراكی‌ها و آشامیدنی‌ها و سهم بالای آن‌ در سبد روزانه خانوار و تاثیر آن بر سطح رفاه عمومی، ضرورت اقدامات اساسی برای كنترل تورم بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود.  زیرا افزایشِ پی در پی تورم چنانچه در چهار سال اخیر رخ داده است، تبعاتِ اجتماعی و اقتصادی كوتاه‌مدت و بلندمدت فراوانی در پی خواهد داشت. از این رو اگر به مشكلات ساختاری و عوامل اصلی تورم‌زا در اقتصاد ایران بی‌توجهی شود و گرانی به عواملی چون اخلال‌گران بازار فرو كاسته شود، موج‌های بعدی نیز چندان دور نخواهد بود.

پاورقی و ارجاع

1- (consumer price index (cpi 
2- برای مطالعه بیشتر مراجعه كنید به: چرا گرانی‌های اخیر بی‌سابقه است؟ بهمن اجدری، دقیقه ۱۴۰۰
3- این الگو در شهریور ۱۴۰۰ نیز مشاهده شده است. مراجعه كنید به پانویس شماره ۲
4- گزارش شاخص قیمت مصرف‌كننده، مركز آمار ایران؛ آذر ١۴٠١
5- گزارش شاخص قیمت مصرف‌كننده به تفكیك استان؛ مركز آمار ایران، آذر ١۴٠١
6- اقتصاد گروه‌های كالایی مختلف با یكدیگر تفاوت دارند، به همین دلیل نمی‌توان انتظار داشت دامنه تغییرات تورم آنها شبیه به یكدیگر باشد.
نمودار تغییرات تورم در تمامی گروه‌های كالایی را در لینك زیر مشاهده كنید:
 d-mag.ir/p9005