سیگنال‌های برجامی ایران
کمال خرازی از کاهش اختلاف در مذاکرات وین به یک مورد خبر داد
حسین امیرعبداللهیان : نشست اردن فرصت مناسبی برای تكمیل گفت‌وگوها درباره برجام است
دنیای قلم -سارا معصومی : سومین نشست مجمع گفت‌وگوی تهران به تریبونی برای موضع‌گیری مقام‌های ایرانی درباره مذاكرات احیای برجام تبدیل شد و البته شاه‌بیت این موضع‌گیری‌ها هم به سید كمال خرازی، رییس شورای راهبردی روابط خارجی و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام اختصاص داشت. كمال خرازی در حالی كه حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه در جلسه حضور داشت با اشاره به مذاكرات احیای برجام گفت: «ایران آمادگی دارد به تعهدات برجامی خود بازگردد. مسائل بسیاری از معضلاتی كه در مذاكرات بوده حل شده و الان تنها مساله پادمان است و مسائلی از گذشته كه در اختیار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. امیدواریم با سفری كه كارشناسان آژانس به ایران دارند این مساله حل شود و برجام به نتیجه برسد.»
كمال خرازی در ادامه سخنانش در این نشست سخنان چند ماه پیش خود درباره توانایی فنی ایران برای ساخت بمب هسته‌ای را تكرار كرده و گفت: ما به همت دانشمندان خود به تكنولوژی هسته‌ای دسترسی كامل پیدا كردیم. امروز از توانایی‌های بالا در این حوزه برخورداریم و هر روز سانتریفیوژهای پیشرفته‌تر و تولید بالاتر را اعلام می‌كنیم. ما توانایی داریم ولی قصد تولید بمب را نداریم. ما تولید بمب را حرام و از نظر راهبردی راهگشا نمی‌دانیم، چراكه اگر ایران به سمت سلاح هسته‌ای برود كشورهای منطقه هم در مسابقه تسلیحاتی قرار می‌گیرند و می‌خواهند با كمك دیگران سلاح هسته‌ای تولید كنند. به این دلیل است كه ما از دهه ۱۹۷۰ خواهان منطقه عاری از سلاح‌های هسته‌ای هستیم و می‌گوییم تسلیحات هسته‌ای باید نابود شود و این (رژیم) به پادمان بپیوندد.
رییس شورای راهبردی سیاست خارجی در بخش‌های دیگری از سخنانش تاكید كرد كه هرچند داشتن فناوری هسته‌ای بازدارنده است، اما جمهوری اسلامی ایران سلاح هسته‌ای را الزاما امنیت‌آور نمی‌داند و مولفه‌های امنیت از نظر ما مولفه‌های دیگری هستند.
حسین امیرعبداللهیان: آماده بازگشت به تعهدات‌مان در برجام هستیم
حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه در بخش‌هایی از سخنرانی خود در سومین دور مجمع گفت‌وگوی تهران به مساله مذاكرات احیای برجام و رویكرد ایران و امریكا به این مذاكرات اشاره كرده و گفت: امریكا از سویی امروز صحبت از مذاكرات هسته‌ای و رسیدن به گام‌های نهایی توافق كرده و از سوی دیگر از ایجاد ناامنی و بی‌ثبات كردن ایران حمایت می‌كند. این سیاست ریاكارانه باید پایان یابد و اگر چنین شود و ایالات متحده واقع‌بینانه و در مسیری عملی و واقعی به دنبال رسیدن به توافق و بازگشت به تعهدات خود در برجام باشد، جمهوری اسلامی ایران نیز آمادگی دارد از مسیر گام‌های پایانی توافق برای رفع تحریم‌ها و بازگشت همه طرف‌ها به تعهدات استقبال كند. اكنون ما در مسیر استمرار تبادل پیام‌ها، مشورت و تعامل مستمر با نماینده عالی سیاست خارجی اتحادیه اروپا هستیم. روز یكشنبه نیز معاون مدیركل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت‌وگوهای سازنده و رو به جلویی را با همكارانم در سازمان انرژی اتمی داشتند.
به گزارش «اعتماد»، نكته قابل توجه در سخنرانی و سخنان وزیر خارجه در جمع خبرنگاران عدم اشاره به سخنان كمال خرازی درباره حل و فصل اختلاف‌ها میان ایران و امریكا و محدود شدن آن به اختلاف پادمانی با آژانس بود.
امیرعبداللهیان در جمع خبرنگاران درباره مذاكرات برجام و دیدارهای حاشیه‌ای او و علی باقری با بورل و مورا در امان گفت: «تماس‌ها و گفت‌وگوهای همكارم آقای باقری با انریكه مورا و تماس‌های من و جوزپ بورل به صورت جدی در جریان است. اردن فرصت مناسبی است تا بتوانیم این گفت‌وگوها را تكمیل كنیم. امیدوارم با توجه به رویكرد امریكایی‌ها در سه ماه گذشته شاهد واقع‌بینانه رفتار كردن طرف امریكایی باشیم. به امریكایی‌ها به صراحت اعلام می‌كنم بین ریاكاری و درخواست برای رسیدن به توافق و بازگشت امریكا به برجام باید یكی را انتخاب كنند.»
نمایش اراده سیاسی ایران برای احیای برجام
به گزارش «اعتماد»، این بخش از سخنان كمال خرازی به بمب خبری در فضای رسانه‌ای داخل تبدیل شد و او را به نخستین مقام ایرانی تبدیل كرد كه از حل تمام اختلاف‌ها (جز مساله پادمان) میان ایران، 1+4 و امریكا در مسیر احیای برجام خبر داد. مذاكرات برای احیای برجام در چند ماه اخیر عملا در حالت اغما بوده و طرف‌های اروپایی و امریكایی با بی‌میلی نسبت به این مذاكرات صحبت كرده و بعضا هر روز تكرار كرده‌اند كه فعلا در مواجهه با ایران، مساله احیای برجام در اولویت نیست و ترجیح می‌دهند به آنچه دغدغه‌های حقوق بشری و حمایت ایران از روسیه در جنگ اوكراین می‌خوانند، بپردازند. به‌رغم این تظاهر به بی‌میلی در طرف اروپایی و امریكا، وزیر خارجه و سخنگوی وزارت خارجه بارها و بارها در 4 ماه اخیر از تبادل پیام میان ایران و امریكا با وساطت اتحادیه اروپا خبر دادند.
حسین امیرعبداللهیان در نشست خبری كه دوم آذرماه 1401 با خبرنگاران رسانه‌های داخلی و خارجی داشت در پاسخ به روزنامه اعتماد درباره آخرین وضعیت مذاكرات احیای برجام از باقی ماندن سه اختلاف با طرف غربی به خصوص ایالات متحده خبر داده و گفته بود: ما به‌طور مشخص در سه موضوع با طرف امریكایی تفاوت دیدگاه و اختلاف‌نظر داریم. سه كشور اروپایی هم در این موضوعات با طرف امریكایی همكاری می‌كنند اما آقای جوزپ بورل و آقای انریكه مورا تلاش دارند كه به راه‌حلی در این موضوعات دست پیدا كنیم. یكی از این موضوعات حل مسائل باقیمانده با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. موضوع دیگر به تضمین اقتصادی بازمی‌گردد. ما سعی كردیم این موضوع را فرمول‌بندی بكنیم. اینكه مدت اجرای قرارداد كمپانی‌های خارجی در ایران باید به نحوی باشد كه سرمایه‌گذار خارجی برای انتقال سرمایه به ایران بتواند اعتماد كند. اینكه گفته شود تا پایان دولت آقای بایدن توافق پابرجاست و پس از آن را نمی‌دانیم، درست نیست. ما با یك قبیله در امریكا طرف نیستیم. با یك حكومت طرفیم. قرار نیست آمد و رفت دولت‌ها قراردادهای بین‌المللی را متزلزل كند. سومین مورد این است كه در راستای تضمین اقتصادی، این بازی كه طرف‌های غربی به راه انداختند و تسری تحریم به طرف‌های ثالث را عاملی برای تداوم تحریم قرار دادند، باید رفع شود. در این موضوعات آخرین متنی كه نشات گرفته از دیدگاه‌های كارشناسی و دیدگاه‌های دو‌طرف بود، یعنی متن پیشنهادی آقای بورل (در مرداد‌ماه 1401) روی میز است، اما همچنان در سه موضوع مشخص اختلاف وجود دارد و متن باید نیرومند‌تر شود.
ناصر كنعانی، سخنگوی وزارت خارجه نیز در چند هفته اخیر بارها بر برقراری تماس میان ایران و اتحادیه اروپا به شكل مستقیم و ایران و امریكا به شكل غیرمستقیم به منظور احیای برجام خبر داده و روایت طرف امریكایی درباره در اولویت نبودن این مساله را به دورویی تعبیر و مورد انتقاد قرار داده است.
در چنین شرایطی سخنان كمال خرازی درباره حل تمام مشكلات میان ایران و طرف مقابل در مسیر احیای برجام و محدود شدن اختلاف به یك مورد اختلاف‌های پادمانی به مطرح شدن پرسش‌های كلیدی منتهی شد:
1- در فاصله نخستین تا واپسین روزهای آذرماه كه عملا شاهد رفت و آمد حداقل اعلام شده‌ای هم میان هیات‌های مذاكره‌كننده ایران و كشورهای عضو برجام نبودیم چه اتفاقی رخ داد كه دو اختلاف اعلام شده از سوی وزیر خارجه حل و فصل شد؟ آیا جمهوری اسلامی ایران از مطالبه‌های از پیش اعلام شده عقب‌نشینی كرده یا طرف امریكایی انعطاف بیشتری به خرج داده و شاید هم گزینه سوم كه حصول راه‌حلی مرضی‌الطرفین است.
2- چرا تنها چند ساعت باقیمانده به حضور حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه و علی باقری، معاون سیاسی او در امان به منظور شركت در كنفرانس بغداد ۲ كه در حاشیه آن دیداری هم میان هیات ایرانی با هیات اتحادیه اروپا به ریاست جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و همراهی انریكه مورا صورت خواهد گرفت، كمال خرازی باید از حل و فصل اختلاف‌ها (جز یك مورد) در مسیر احیای برجام سخن بگوید؟ آیا می‌توان این اظهارنظر از سوی چهره‌ای نزدیك به رهبری را پیام نهایی ایران به طرف مقابل در مذاكرات دانست؟
به گزارش «اعتماد» به نظر می‌رسد كه این سخنان كمال خرازی در كنار بیانیه‌ای كه چند روز پیش از سوی وزارت خارجه منتشر و در آن تاكید شده بود كه ایران براساس پیش‌نویس مذاكرات وین آماده جمع‌بندی مذاكرات است، قابل تعبیر به پیامی مثبت از سوی ایران در آستانه دیدار هیات ایرانی و اروپایی در امان است.
در حالی كه طرف مقابل ایران در چند ماه اخیر مرتبا توپ را به زمین ایران پاس داده و جمهوری اسلامی را مقصر عدم به نتیجه رسیدن مذاكرات دانسته اكنون هیات ایرانی در حالی پس از چندماه وقفه با هیات اروپایی به ریاست بورل درباره مذاكرات گفت‌وگو می‌كند كه پیام صادر شده از جانب تهران آمادگی برای احیای برجام در صورت حل و فصل اختلاف‌های پادمانی است. به گواه تمام كارشناسان حل و فصل اختلاف میان ایران و طرف مقابل برای احیای برجام در گرو اراده سیاسی دو طرف است. به نظر می‌رسد كه ایران این اراده سیاسی را با محدود كردن اختلاف‌ها به یك مورد مسائل پادمانی به تصویر كشیده اما باید دید كه آیا طرف مقابل حاضر است در فضای سیاسی جدیدی كه علیه ایران ساخته شده موافقت خود را با احیای برجام اعلام كند؟