تغییر ناگهانی قسمت‌ها در 10 ماه

دنیای قلم -بهبود معیشت مهم‌ترین كلیدواژه ابراهیم رییسی از زمان تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری تا همین الان بوده و هست. تیم اقتصادی دولت نیز تمركز خود را بر بهتر شدن معیشت افراد گذاشته و قول‌هایی مانند اعطای یارانه نقدی بیشتر به خانوارهای آسیب‌پذیر و عدم استقراض از بانك مركزی داده‌اند. اما به نظر می‌رسد از دی‌ماه، روزهای سخت‌تری برای تحقق وعده بهبود معیشت پیش روی تیم اقتصادی دولت باشد چراكه براساس گزارش‌های مركز آمار تورم ماهانه و نقطه‌ای پس از سه ماه كاهش، تغییر مسیر داده و افزایش یافتند و از سوی دیگر گزارش‌های بانك مركزی نشان می‌دهد در آذرماه سال جاری نقدینگی به بیش از 4427 هزار میلیارد تومان رسیده كه نسبت به اسفند 99 افزایشی حدود هزار هزار میلیارد تومانی و 27.3 واحد درصدی داشته است.  تنها متغیرهای پولی برای پیش‌بینی سخت‌تر شدن اوضاع اقتصادی، كافی نیست و از روند قیمتی برخی كالاها نیز می‌توان دریافت كه با حذف به صورت كلی یا نسبی از سبد خانوارها فاصله‌ای ندارند.  
مركز آمار در تازه‌ترین گزارش خود به بررسی «متوسط قیمت كالاهای خوراكی منتخب در مناطق شهری كشور» در دی‌ماه سال جاری پرداخته كه براساس آن قیمت یك سبد مشخصی از كالا برای یك خانواده چهارنفره شامل «10 كیلو برنج، گوشت گوساله، گوسفند، مرغ ماشینی، تخم‌مرغ، حبوبات، شكر، قند، پنیر، ماست، شیر، كره، رب گوجه‌فرنگی، روغن مایع و چای» حدود یك میلیون و 440 هزار تومان بوده در حالی كه قیمت این سبد در دی‌ماه سال 99 حدود 955 هزار تومان برآورد شده بود؛ 50 درصد افزایش طی یك سال. خانواده‌ها در حالی می‌بایست یك میلیون و 440 هزار تومان برای خرید مایحتاج ماهانه خود بپردازند كه مجموع دریافتی یك كارگر متاهل با سابقه كار چهار میلیون و 200 هزار تومان است؛ 34 درصد از حقوق تنها برای خرید سبد خوراكی هزینه می‌شود و هزینه مسكن، بهداشت و آموزش و سایر كالاهای مورد نیاز یك خانواده در این اندازه‌گیری محاسبه نشده؛ براساس گزارش مركز آمار تورم سالانه اجاره، حمل‌ونقل، آموزش و بهداشت در دی‌ماه بین 27 تا 41 درصد گزارش شده است.  
با كنار هم قراردادن اعداد و ارقام ذكرشده، می‌توان به این نكته پی برد كه در سال آتی وضعیت تورمی كشور اگر بدتر نشود، بهتر هم نمی‌شود. چرا كه دولت از یك سو افزایش پایه پولی را خط قرمز خود می‌داند و از سوی دیگر با طرح‌هایی مانند نهضت ملی مسكن و وام بدون ضامن، بار مالی را به دوش نظام بانكی می‌اندازد. اما سوال این است كه با وجود متوسط رشد اقتصادی صفر در دهه گذشته و خطر انفجار نقدینگی به دلیل شتاب پایه پولی تا نیمه نخست سال جاری، چرا دولت و بانك مركزی همچنان به طرح‌های پر هزینه تاكید و اصرار دارند؟ 

قیمت كالاها در  دی‌ماه  چگونه  بود؟

از كل 51 كالایی كه مركز آمار به بررسی میزان افزایش قیمت آنها در فاصله آذر تا دی سال جاری پرداخته، 20 كالا بیشتر از 3 درصد افزایش قیمت داشته‌اند؛ از بین این 20 كالا هندوانه، برنج درجه یك ایرانی و سیب‌زمینی به ترتیب با 12.2، 10.2 و 9.1 درصد بیشترین تغییر ماهانه را به نام خود ثبت كردند.  در بخش «نان و غلات»، برنج ایرانی درجه یك با افزایشی بیش از 10 درصدی در دی‌ماه، بیشترین تغییر ماهانه را به خود اختصاص داد. این در حالی است كه كارشناسان دلیل بالا رفتن قیمت این خوراكی را خشكسالی سال جاری و مالیات 9 درصدی ارزش افزوده برنج‌های وارداتی عنوان كرده بودند. اگرچه قرار است در توافقی 700 میلیارد تومانی جهاد كشاورزی با قرارگاه خاتم‌الانبیا، مقدمات خودكفایی در تولید برنج كه براساس گزارش‌های رسمی در سال جاری تا 40 درصد كاهش تولید داشته‌اند، ایجاد كند. البته كه این اقدام نیز با انتقاداتی همراه بود؛ جمیل علیزاده شایق، دبیر انجمن برنج ایران ضمن اشاره به اینكه كشور پرآبی نداریم و سدسازی‌ها و برداشت‌های بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی باعث بروز مشكلات شده، گفت: «وزارت كشاورزی از كارشناسان قدیمی و باسابقه در این بخش بهره نگرفته و طرح خودكفایی برنج را به نهادی داده است كه در این زمینه تخصص لازم را ندارد.» 
 در گروه‌های گوشت قرمز، سفید و فرآورده‌های آن همچنین لبنیات و تخم‌مرغ، بیشترین افزایش‌های ماهانه مربوط به گوشت گوسفند با دو درصد و تخم‌مرغ ماشینی با 4 درصد جهش بوده است.  در بخش دیگری از این گزارش به بررسی وضعیت تورم نقطه‌ای خوراكی‌ها نیز پرداخته شده كه براساس آن، از 53 قلم كالای مورد بررسی، 31 قلم تغییری بالاتر از تورم نقطه‌ای 35.8 درصد داشته‌اند. بیشترین تغییر برای هندوانه با 142.6 درصد، سیب‌زمینی با 106 درصد و رب گوجه‌فرنگی با 95 درصد بود. البته كه در بین 10 كالایی كه بیشترین تورم نقطه‌ای را داشته‌اند، كالاهای ضروری مانند برنج درجه یك ایرانی و شكر نیز دیده می‌شدند. این امر نشان می‌دهد كه تا چه میزان خطر كاهش بیشتر مصرف برنج، بیخ گوش مصرف‌كنندگان و به ویژه اقشار كم‌درآمد است.  با بررسی اعداد و ارقام منتشره توسط مركز آمار می‌توان دریافت كه تغییرات قیمتی كالاها و به خصوص كالاهای اساسی از ابتدای سال تا ماه گذشته بسیار زیاد بوده است. به عنوان مثال هر كیلو برنج درجه یك ایرانی در فروردین‌ماه 35 هزار تومان قیمت داشت كه در ماه گذشته به 60 هزار تومان رسید. البته كه سایر كالاهای اساسی سفره‌های خانوارها نیز افزایش قیمت نه به‌شدت برنج درجه یك ایرانی داشته‌اند، اما مقایسه قیمت‌های فروردین 99 با دی‌ماه سال جاری نشان می‌دهد در كمتر از دو سال، سفره‌های مصرفی تا چه اندازه كوچك‌تر شده اند؛ هر كیلو گوشت گوسفند در فروردین‌ماه حدود 98 هزار تومان قیمت داشت كه در ماه گذشته به 143 هزار تومان رسید. هر كیلو مرغ ماشینی در ابتدای سال 99 نیز حدود 11 هزار تومان قیمت داشت كه در دی‌ماه به 30 هزار تومان رسید. 

زمان رسیدن به  سال 90؛  یك دهه شاید هم  بیشتر

مركز پژوهش‌های مجلس در بهار سال گذشته كه تورم هنوز به قله بیش از 20 ساله نرسیده بود و در رقم 27.8 درصد باقی مانده بود، در گزارشی به بررسی وضعیت اقتصادی كشور پرداخته و بازه زمانی بازگشت به سطح درآمدی سال 90 را حتی با فرض تحقق رشد 8 درصدی، 6 سال متصور شده بود. این در حالی است كه این مركز پیش‌بینی كرده بود رشد هشت درصدی از سال 99 و نه سال 1401 محقق شود. از آنجایی كه تورم در 9 ماه از سال 1400 بالاتر از 40 درصد بوده و با توجه به اقدامات دولت و بانك مركزی در تخصیص وام بدون ضامن همچنین طرح نهضت ملی مسكن، به نظر می‌رسد رسیدن به سطح درآمدی سال 90 كه در آن افراد می‌توانستند هزینه‌های خود را تا سطح قابل توجهی پوشش دهند، بیش از یك دهه زمان نیاز دارد. با توجه به اقدامات دولت در بودجه و هشدار برخی نمایندگان مبنی بر افزایش تورم در سال آتی، به نظر می‌رسد رسیدن به درآمد در ابتدای دهه 90 بسیار مشكل‌تر شود.

منبع: اعتماد