اصل بنیادین قانون اساسی و زبانهای اقوام
یادداشت نعمت احمدی، حقودان درباره منع استفاده از نامهای محلی در تهران را بخوانید.
دنیای قلم -گویا استفاده از نامهای محلی در تهران منع شده است و اماكن اجازه ندارند برای مغازههای خود از نامهای محلی استفاده كنند. این موضوع بسیار عجیب است و مشخص نیست وزارت ارشاد چه تفاسیری از كلمات و معانی دارد. برای بررسی موضوع به قوانین مربوطه باید رجوع كرد. قانون اساسی كه قانون مادر است بر اصل ۱۵ خود خبر میدهد كه زبان و خط رسمی مشترك مردم ایران فارسی است. اسناد و مكاتبات متون رسمی مشترك و كتب درسی باید با این زبان و خط باشد. «ولی استفاده از زبانهای محلی، قومی در مطبوعات و رسانههای گروهی و تدریس ادبیات آن در مدارس در كنار زبان فارسی آزاد است.»
با تكیه بر این اصل بنیادین متوجه میشویم كه استفاده از زبانهای محلی و قومی در مطبوعات و رسانههای گروهی و تدریس ادبیات آنها در كنار زبان فارسی آزاد است و از ممنوعیت صحبتی به عمل نیامده است. وقتی كه استفاده از زبانهای محلی و قومی در مطبوعات و رسانهها مورد توجه مقنیان قرار گرفته است به طریقی نامگذاری محل كسب نیازی به مجوز از كسی ندارد. آنچه مهم است و مورد توجه قانونگذار بوده استفاده از زبان فارسی در اسناد و مكاتبات و متون رسمی و كتب درسی بوده است. بدون اینكه ممنوعیت درخصوص استفاده از زبانهای محلی و قومی و تدریس آنها در رسانههای گروهی و تدریس ادبیات آن در مدارس در كنار زبان فارسی داشته باشیم. جدای از قانون اساسی، مجلس شورای اسلامی قانون ممنوعیت و بهكارگیری اسامی عناوین و اصطلاحات بیگانه را در سال ۱۳۷۵ تصویب نمود تا منظور از ممنوعیت اسامی را در قانون عادی هم توضیح داده باشد. تصویب عناوین و اصطلاحات بیگانه در عنوان ماده واحده فوق نشانه تاكید قانونگذار و توجه به اصل قانون ۱۵ اساسی است.
در ماده واحده فوق به منظور حفظ قوت و اصالت زبان فارسی به عنوان یكی از اركان هویت ملی ایران زبان دوم قانون اسلام و معارف و فرهنگ اسلامی در دستگاه قانونگذاری، اجرایی و قضایی كشور، سازمانها، موسسات و دستگاههای دولتی و كلیه شركتهایی كه شمول قوانین مقررات عمومی بر آنها مستلزم ذكر نام است و تمامی شركتها، سازمانها موظف هستند از به كار بردن كلمات و واژههای بیگانه در گزارشها و مكاتبات، سخنرانیها و نامههای رسمی خودداری كنند و همچنین استفاده از این واژهها روی كلیه تولیدات داخلی اعم از بخشهای دولتی و غیردولتی در داخل كشور عرضه شود ممنوع است. در تبصره ۲ همین ماده فرهنگستان زبان و ادب فارسی را مسوول دانسته است كه براساس اصول و ضوابط خود از واژههای مورد نیاز با الگوی واژههایی كه كاربرد عمومی دارد راسا و با همكاری مراكز علمی، واژه گزینی یا واژهسازی كنند و هر شش ماه یكبار گزارش فعالیتهای خود را به كمیسیون ارشاد و هنر اسلامی و به سایر ارتباطات جمعی و سایر كمیسیونهای مجلس شورای اسلامی تقدیم نماید.
در جای جای این ماده واحده فوق از ممنوعیت بهكارگیری واژههای ناملموس بیگانه صحبت شده است نه واژههای محلی و قومی. برابر ماده واحده فوق وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مسوول اجرای مفاد ماده واحده میشود كه به وسیله نیروی انتظامی این مسوولیت اجرایی خواهد شد. ماده واحده فوق در سال ۱۳۷۵ زمانی كه آقای ناطق نوری ریاست مجلس شورای اسلامی را برعهده داشتند تصویب شد و قرار بود آییننامه اجرایی آن ظرف دو ماه توسط وزارت ارشاد اسلامی تهیه شود كه تا زمان دولت آقای روحانی به تعویق درآمد و سرانجام در دولت آقای روحانی آییننامه اجرایی ماده واحده منع بهكارگیری از اسامی بیگانه در ۱۷ ماده تصویب شد.
هرچند قبل از تصویب ماده واحده مصوب سال ۱۳۷۵ در سال ۱۳۶۱ بخشنامهای از ناحیه نخستوزیر وقت آقای مهندس میرحسین موسوی مبنی بر ممنوعیت اسامی پارهای از مغازهها و شركتها كه با استقلال فرهنگی و شؤونات جمهوری اسلامی ایران مرتبط نبوده صادر شد كه وزارتخانهها و موسسات دولتی مسوول در این زمینه را مستلزم نموده بود كه از صدور مجوز یا هرگونه اقدامی كه موجب رسمیت یافتن نامهای خارجی و لاتین مغازهها و فروشگاهها باشد اعتراض شود. در هیچ كدام از مفاد آییننامه از ممنوعیت نامهای محلی یاد نشده است، بلكه برعكس در ماده ۴ آییننامه آمده است كه آن دسته از كلمات عربی همچنین بعضی از واژههایی كه متعلق به سایر زبانها كه از دیرباز در زبان فارسی رواج یافته است و هماكنون جزیی از زبان فارسی محسوب است واژهها عربی برگزیده از متون معارف فرهنگ اسلامی كه با بافت زبان فارسی معیار و همخوانی و مناسبت دارد واژه بیگانه تلقی نمیشود.
نمیدانم وزارت ارشاد ممنوعیت بهكارگیری لغات زبانهای قومی و محلی را از كجا استنباط كرده است و چگونه است كه بخش عظیمی از مردم ایران جز اقوام شناخته شده مانند تركها، كردها، تركمنها، بلوچها میباشند و اجازه دارند در كنار زبان فارسی از ادبیات قومی و محلی خود با استناد بر اصل ۱۵ قانون اساسی استفاده كنند در اینگونه موضوع مورد بیمهری قرار میگیرند. جای تعجب است با تمام گرفتاریها همه مشكلات مشاغل حل شده است و تنها موضوع انتخاب اسامی آنها مورد بحث قرار گرفته است. بنده بر این باورم امكان ندارد وزارت ارشاد اسلامی علیرغم صراحت قانون اساسی و آییننامه اجرایی بر كلمه واژههای بیگانه و تعریفی كه از بیگانه آمده است دستورالعملی بر ممنوعیت انتخاب اسامی قومی و محلی در شرایط موجود صادر نماید كه بین اقوام ایرانی اختلاف بیندازد. امروزه تركیب اقلیتی اقوام كشور دیگر مانند سابق نیست كه در فلان استان متعلق به فلان قوم یا زبان باشد. به عنوان زبان محلی یا قومی گفتار آنان پیدا كند. هماكنون پرجمعیتترین شهر ایران شهرهای كردنشین و تركنشین كشور است. تا جایی كه شهركهای اطراف تهران با جمعیت میلیونی تركزبان یا كردزبان نماینده مجلس آنان با تكیه بر زبان ساكنین محلی این مناطق انتخاب میشود. ظاهرا شهر یا شهرك همجوار تهران جزو مناطق مثلا فارسیزبان محسوب میشود. در حالی كه در واقع بافت جمعیتی این مناطق باتوجه به تركیب جمعیتی تركزبان یا كردزبان میباشد. كاش مسوولانی كه مبادرت به صدور چنین بخشنامههای مینمایند نگاهی به قوانین موجود داشته باشند تا با دستورالعمل خود مشكلی بر مشكلات موجود نیفزایند .
منبع: اعتماد