چشم‌انداز ازسرگیری روابط ایران و عربستان
یاداداشت مصیب نعیمی؛ کارشناس مسائل منطقه را درباره عادی‌سازی روابط ایران و عربستان بخوانید.
دنیای قلم -گفت‌وگوهای دیپلماتیک برای عادی‌سازی روابط ایران و عربستان در ماه‌های اخیر شکل جدی‌تری به‌خود گرفته‌است؛ روابطی که در دی‌ماه 1394 و درپی یک سلسله تحولات سیاسی منطقه‌ای و بین‌المللی قطع شد و پس از آن 2کشور دوره‌ای از رکود در روابط دوجانبه را تجربه کردند. حالا اما مدتی است ایران و عربستان در مسیر گشودن گره‌های رابطه گام برمی‌دارند؛ مسیری که به‌نظر می‌رسد در 3گام «بازگشایی کنسولگری‌ها»، «عادی‌سازی روابط» و درنهایت «بازگشایی سفارتخانه‌ها» طی خواهد شد.
آب شدن یخ اختلافات میان ایران و عربستان درحالی‌است که این موضوع چندان هم سهل‌الوصول به‌نظر نمی‌رسد و با وجود گفت‌وگوهای دیپلماتیک اخیر میان 2کشور، مشکلات گذشته موانع قابل‌توجهی در مسیر عادی‌سازی روابط به‌حساب می‌آید. تبعات و آسیب‌های ناشی از جنگ یمن، هموارکردن مسیر برای دخالت نیروهای فرامنطقه‌ای در تحولات خاورمیانه و خلیج‌فارس و پوشش دادن به فعالیت‌های مخرب ایالات‌متحده در منطقه ازجمله چالش‌هایی است که عربستان به‌عنوان مسبب پدید آمدن آنها، باید راه‌حل‌های مناسبی برای جبران داشته باشد.
براین اساس و با توجه به حجم اختلافات موجود میان دوطرف، به‌طور قطع نمی‌توان انتظار داشت گفت‌وگوها و رایزنی‌ها برای عادی‌سازی روابط در چند نوبت و به‌سرعت به نتیجه نهایی و مثبتی بینجامد، اما نکته اینجاست که به‌نظر می‌رسد تصمیم‌سازان در عربستان‌سعودی بالاخره پس‌از گذشت حدود 7سال، به آثار زیان‌بار تحمیل جنگ یمن به منطقه و به‌ویژه مردم این کشور پی برده‌اند؛ جنگی فرسایشی که درنهایت به زیان عربستان‌سعودی تمام شد و موقعیت منطقه‌ای و بین‌المللی این کشور را با چالش‌های مهمی مواجه کرد. درچنین شرایطی اولویت‌های سیاست‌خارجی جمهوری اسلامی نقش قابل‌توجهی در گشودن گره‌های این رابطه خواهد داشت؛ چراکه ایران همواره تأکید کرده‌است کشورهای همسایه و مسلمان در اولویت توسعه روابط قرار دارند و هرگز مورد هدف جمهوری‌اسلامی قرار نمی‌گیرند و برهمین اساس هم هست که امید می‌رود عربستان‌سعودی به اشتباه‌های خود در زمینه اولویت دادن به ایالات‌متحده و غرب برای توسعه روابط و حضور در منطقه پی ببرد. اینها درحالی‌است که براساس اطلاعات موجود که ازسوی منابع مختلف منتشر شده، به‌نظر می‌رسد روند مذاکرات میان ایران و عربستان امیدوارکننده بوده‌است و دوطرف با کلیات ازسرگیری روابط دوجانبه موافقند. اما ازسرگیری روابط نیازمند برداشتن گام‌های مهمی ازسوی طرف عربستانی است و این کشور باید مصمم بودن خود را در مسیر همگرایی نشان دهد. برخی شواهد نشان می‌دهد عربستان قصد دارد در جریان مذاکرات آنچه در جنگ یمن به‌دست نیاورده را پیگیری کند.
اگرچه به‌نظر می‌رسد درحال‌حاضر توافق کلی برای اعزام گروه‌هایی باهدف بازسازی سفارتخانه‌ها در 2کشور انجام شده‌است، اما دستیابی به توافق‌های کلی با برخی چالش‌های مهم منطقه‌ای مواجه است که به عزم جدی تصمیم‌سازان عربستانی برای رفع آنها نیاز دارد؛ چراکه این کشور در مواجهه با سیاست‌های منطقه‌ای جمهوری‌اسلامی، در سال‌های اخیر همواره در جایگاه مقابل قرار داشته و این موضوع نیازمند اتخاذ تصمیم‌های اصولی ازسوی این کشور است. نکته اینجاست که طرف عربستانی اختلاف با جمهوری‌اسلامی را به همه حوزه‌های سیاسی و اقتصادی تعمیم داده و این موضوع کار را برای دستیابی به توافقی جامع برای رفع مشکلات فی‌مابین تاحدودی سخت‌تر کرده است.
تصمیم‌سازان عربستان‌سعودی برای هموار کردن مسیر ازسرگیری روابط با ایران باید تصمیم‌های سختی اتخاذ کنند؛ تصمیم‌هایی که سد کننده راه نفوذ صهیونیست‌ها بر تحولات منطقه باشد و دست آنان را از سرنوشت مردم مسلمان منطقه کوتاه کند. ازسوی دیگر این کشور نباید درراستای تحقق منافع غربی‌ها گام بردارد و راه تسلط شرکای غربی خود را بر سرنوشت مردم خاورمیانه بگشاید؛ موضوعی که علاوه بر واکنش‌های مردمی، سبب شده عربستان‌سعودی درمسیری گام بردارد که به از دست رفتن محوریت این کشور در جهان عرب می‌انجامد. تحولات سال‌های اخیر در خاورمیانه و به‌ویژه کشورهای عربی نشان می‌دهد عربستان‌سعودی درحال از دست دادن نقش محوری خود در این منطقه است؛ تحولات لبنان و عصبانیت مردم این کشور از سیاست‌های مداخله‌جویانه سعودی‌ها، بروز برخی اختلافات با کشورهای عربی و حتی جدایی تدریجی مسیر این کشور از سیاست‌های امارات‌متحده‌عربی در برخی حوزه‌ها، نشان دهنده اهداف متضادی است که ازسوی کشورهای عربی دنبال می‌شود و محوریت عربستان‌سعودی را با خطرات مهمی مواجه کرده‌است. همه اینها درحالی‌است که اتخاذ رویکرد واقع‌گرایانه در سیاست‌خارجی عربستان‌سعودی، به‌ویژه در زمینه همگرایی منطقه‌ای، می‌تواند تصمیم‌سازان این کشور را از بحران‌های کنونی نجات دهد.
منبع: همشهری