هر بیت‌کوین چقدر به محیط‌زیست آسیب می‌زند؟

دنیای قلم - بیت‌کوین که محبوب‌ترین ارز دیجیتال در نظام پرداخت جهانی محسوب می‌شود، این روزها بسیار مورد توجه همه کاربران جهانی قرار گرفته است و این هفته اقتصاددانان بانک مرکزی هلند با همکاری دانشگاه ام‌آی‌تی پس از انجام بررسی‌های فراوان اعلام کردند حجم زباله الکترونیکی به جا مانده از معامله یک بیت‌کوین معادل دور انداختن دو دستگاه گوشی هوشمند آیفون در سطل زباله است و این مسأله نشان می‌دهد فرایند به دست آوردن بیت‌کوین که اصطلاحاً به آن «ماینینگ» هم می‌گویند تا چه اندازه اثرات مخربی برجا می‌گذارد.در حالی که ردپای انتشار کربن در جریان استخراج بیت‌کوین به خوبی مورد مطالعه قرار گرفته است، کارشناسان توجه کمتری به افزایش هر چه بیشتر دستگاه‌های سخت‌افزاری داشتند که برای به دست آوردن ارزهای رمزنگاری شده به کار می‌روند. تراشه‌های تخصصی رایانه‌ای موسوم به اِی‌اس‌آی‌سی که تنها با هدف اجرای الگوریتم‌های مربوطه و ایمن‌سازی شبکه بیت‌کوین به کار می‌روند و همچنین فرایندی به‌نام «ماینینگ» که در اصل پاداش به کسانی است که در فرایند استخراج و پرداخت بیت‌کوین مشارکت دارند، مهم‌ترین معضل در افزایش به کارگیری سخت‌افزارها در این زمینه است.

این ضررهای رمزارزی

بیت‌کوین که نام آن در نظام پرداخت جهانی به‌عنوان محبوب‌ترین رمزارز شناخته می‌شود و در قالب پول بدون پشتوانه مورد استفاده قرار می‌گیرد، نخستین ارز دیجیتال نامتمرکز در جهان است که بدون کنترل بانک مرکزی یا سازمان ویژه فعالیت می‌کند.
بیت‌کوین را شخص یا گروهی از افراد ناشناس با نام مستعار «ساتوشی ناکاموتو» اختراع کردند و در سال 2009 میلادی به‌عنوان یک رمزارز منبع باز روانه بازار شد. ارزش هر بیت‌کوین در چند سال اخیر بسیار افزایش یافت و در حالی که دسامبر 2016 هر بیت‌کوین به قیمت 789 دلار معامله می‌شد، این رقم در فوریه 2021 به 57 هزار دلار رسید تا صاحبان بیت‌کوین در جهان به ثروتمندترین کاربران تبدیل شوند.
ولی باید توجه داشت که استخراج بیت‌کوین چندان هم آسان نیست. تراشه‌های رایانه‌ای جدید به قدر کافی هوشمند هستند تا دستیابی به این رمزارز را ممکن کنند، ولی ماینرها یا همان افرادی که این پول‌های دیجیتالی را استخراج می‌کنند باید به طور مرتب تراشه‌های قوی‌تر و جدیدتر را جایگزین کنند. «الکس دی وریس» و «کریستین استول» در مقاله جدید خود که در نشریه بین‌المللی «منابع، حفاظت و بازیافت» منتشر کردند در این خصوص توضیح دادند میانگین طول عمر دستگاه‌های استخراج بیت‌کوین تنها 1.29 سال است.

بنابراین حجم وسیعی از زباله‌های الکترونیکی مرتبط با استخراج بیت‌کوین در حال تولید است. در این گزارش آمده است: «ما تخمین می‌زنیم شبکه جهانی بیت‌کوین باعث شود سالانه 30.7 کیلوتن متر، تجهیزات سخت افزاری را دور بریزیم. این رقم با مجموع ضایعات کوچک فناوری اطلاعات و تجهیزات مخابراتی تولید شده در کشوری نظیر هلند برابری می‌کند». در سال 2020 میلادی شبکه جهانی بیت‌کوین در مجموع 112.5 میلیون تراکنش موفق را پردازش کرد و این در حالی بود که ارائه‌دهندگان خدمات پرداخت‌های سنتی در سال 2019 میلادی 539 میلیارد پردازش را به ثبت رساندند. بر این اساس کارشناسان پیش‌بینی کردند در هر معامله رمزارزی که هر کاربر سال گذشته انجام داد به طور میانگین 272 گرم زباله الکترونیکی تولید شد که این رقم با وزن گوشی هوشمند «آیفون 12 مینی» برابری می‌کند.
 مهم‌ترین دلیلی که باعث می‌شود پسماندهای الکترونیکی ناشی از استخراج رمزارزها مشکلات فراوانی ایجاد کنند، این است که برخلاف بیشتر سخت‌افزارهای محاسباتی، تراشه‌های اِی‌اس‌آی‌سی که به‌صورت ویژه در دستگاه‌های استخراج رمزارز مورد استفاده قرار می‌گیرند هیچ گونه کاربرد جایگزین ندارند و تنها کارایی آنها شناسایی و استخراج بیت‌کوین است و با این توضیح اگر نتوان از آنها در فرایند به دست آوردن ارزهای دیجیتال استفاده کرد، در هیچ زمینه دیگری نمی‌توان آنها را به کار برد. البته برخی کارشناسان این تئوری را مطرح کرده‌اند که در صورت افزایش ناگهانی قیمت بیت کوین و افزایش درآمد ماینینگ، ممکن است این دستگاه‌ها در آینده سودآوری خود را به دست آورند. بانک مرکزی هلند و دانشگاه ام‌آی‌تی در ادامه گزارش مشترک خود توضیح دادند: «عوامل متعددی وجود دارد که به طور کلی مانع از افزایش قابل توجه طول عمر دستگاه‌های ماینینگ می‌شود. نگهداری این دستگاه‌ها هزینه بسیار زیادی دارد و هر چه این دستگاه‌ها بیشتر نگهداری شوند، سودآوری حاصل از استخراج بیت‌کوین کمتر می‌شود». 
این گزارش هشدار داده است که در صورت افزایش قیمت بیت‌کوین، مشکل زباله‌های الکترونیکی هم بیشتر خواهد شد. زیرا این امر ایجاد  سرمایه‌گذاری‌های بیشتر در جایگزینی تراشه‌های اِی‌اس‌آی‌سی را نیز باعث می‌شود. این گزارش نتیجه می‌گیرد که اگر جامعه بخواهد مشکل زباله‌های الکترونیکی را حل کند و حجم پسماندهای مرتبط با استخراج بیت‌کوین را کاهش دهد، فرایند استخراج این رمزارز باید به طور کامل با یک جایگزین پایدار تغییر کند. مرکز توسعه‌دهنده «اتریوم» به‌عنوان رمزارز جدید جانشین بیت‌کوین ماه مه سال‌جاری میلادی اعلام کرد طی چند ماه آینده از سخت‌افزارهای پایدار با طول عمر بالا برای ماینینگ رونمایی می‌کند که البته هنوز چنین اتفاقی نیفتاده است. سایر جایگزین‌های بیت‌کوین نیز در محدود کردن ردپای محیط زیست کمتر موفق بوده‌اند.
«چیا» از جمله ارزهای رمزنگاری شده محسوب می‌شود که براساس الگوریتم «اثبات زمان و مکان» ساخته شده است و از آن به‌عنوان مهم‌ترین عامل کمبود هارد دیسک و حافظه‌های جامد اس‌اس‌دی در جهان یاد می‌کند. «دیوید جرارد» متخصص ارزهای دیجیتال بر این باور است که «چیا» به جای هدر دادن برق، حافظه‌های جامد را با سرعت بالا می‌بلعد و بازار هارد دیسک‌ها را هم به طور کامل تخریب کرده است.

سرنوشت پسماندهای الکترونیک

مجموع تجهیزات الکترونیکی مورد استفاده در جهان سالانه به طور میانگین 2.5 میلیون تن افزایش می‌یابد و از تلفن همراه و گیرنده‌های رادیویی گرفته تا اسباب بازی‌ها و لپ‌تاپ‌هایی که منبع تغذیه باتری دارند پس از مدتی به کوه رو به رشد «پسماندهای الکترونیکی» می‌پیوندند.
سازمان ملل متحد ماه گذشته در تازه‌ترین گزارش خود اعلام کرد تنها در سال 2019 میلادی جهان بیش از 53.6 میلیون تن زباله الکترونیکی تولید کرده است که بر این اساس می‌توان گفت سهم هر یک از ساکنان کره خاکی برای تولید این حجم از زباله 7.3 کیلوگرم محاسبه می‌شود و مجموع وزن این زباله‌ها معادل 350 کشتی تفریحی است. در این اتفاق آسیا بزرگترین سهم را داشته است و به تنهایی 24.9 میلیون تن زباله الکترونیکی تولید کرده است که پس از آن قاره امریکا با 13.1، اروپا با 12 و آفریقا و اقیانوسیه به ترتیب با 2.9 و 0.7 میلیون تن زباله قرار دارند.
در این گزارش پیش‌بینی شد که تا سال 2030 میلادی حجم کلی زباله‌های الکترونیکی که در یک سال تولید می‌شود به 74.7 میلیون تن برسد که تقریباً دو برابر میزان زباله‌های الکترونیکی جدید کنونی است. مهم‌ترین مسأله که سرعت تولید این زباله‌ها را افزایش می‌دهد، افزایش هر چه بیشتر خرید تجهیزات الکترونیکی خانگی است که معمولاً عمر مفید کوتاهی دارند.
سال گذشته تنها 17.4 درصد از مجموع زباله‌های الکترونیکی تولید شده در جهان به طور رسمی جمع‌آوری و بازیافت شد و از سال 2014 میلادی تاکنون میزان زباله‌های الکترونیکی بازیافتی تنها 1.8 میلیون تن در سال افزایش یافته است. بررسی‌های جدید نشان می‌دهد که اروپا نسبت به تراکم جمعیت خود بیشترین میزان جمع‌آوری زباله الکترونیکی را شامل می‌شود و سال گذشته 42.5 درصد از مجموع زباله‌های الکترونیکی خود را بازیافت کرده است. آسیا با 11.7 درصد در رتبه دوم این لیست قرار دارد و پس از آن هم امریکا و اقیانوسیه با 9.4 و 8.8 درصد قرار گرفته‌اند. سازمان ملل متحد بر این اساس اعلام کرده است که هر سال سرنوشت بیش از 80 درصد مجموع زباله‌های الکترونیکی که در جهان تولید می‌شود، نامعلوم است.

منبع: ایران