ناگفته هایی از مشکلات ایران در واکسیناسیون کرونا

دنیای قلم -طبق آخرین گزارشی ، اولین محموله واكسن وارداتی كووید 19، 15 بهمن 1399 و آخرین محموله، سوم تیر ماه سال جاری در فرودگاه بین‌المللی امام خمینی تهران، ترخیص و به مسوولان وزارت بهداشت تحویل داده شده است .

 

بنا به این گزارش، از 15 بهمن 1399 تا سوم تیر سال جاری، 7 میلیون و 847 هزار و 800 دوز واكسن كووید 19، در قالب 18 محموله از مبدا چین، روسیه، كره جنوبی و هند، در فرودگاه بین‌المللی امام خمینی، ترخیص شده كه اولین محموله واكسن وارداتی، 20 هزار دوز واكسن‌های خریداری شده از روسیه (اسپوتنیك v) بوده و دومین محموله از همین واكسن اما با حجم بیشتر و شامل 100 هزار دوز هم روز 25 بهمن‌ماه از گمرك این فرودگاه ترخیص شده است . در اسفند ماه، 575 هزار دوز (واكسن‌های چین، روسیه و هند) فروردین سال جاری، یك میلیون و 300 هزار و 800 دوز (واكسن‌های روسیه، سبد كووكس و چین) اردیبهشت امسال، 3 میلیون و 652 هزار دوز (واكسن‌های روسیه، سبد كووكس و چین) خرداد سال جاری، یك میلیون و 200 هزار دوز و سوم تیرماه هم، آخرین محموله واكسن‌های وارداتی شامل یك میلیون دوز واكسن چینی وارد كشور شده است .

 

بنا به این گزارش، تا روز سوم تیر ماه، 7 میلیون و 847 هزار و 800 دوز واكسن كووید 19 از مسیر اهدا یا خرید از تولید‌كننده خارجی و سبد كووكس، به وزارت بهداشت تحویل داده شده در حالی كه طبق آخرین گزارش وزارت بهداشت، تا روز 16 تیر ماه، مجموع واكسن‌های تزریق شده در كشور، ۶ میلیون و ۵۵۹ هزار و ۶۵۰ دوز است . كیانوش جهانپور؛ رییس مركز اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت و سخنگوی سازمان غذا و دارو، در گفت‌وگو با «اعتماد‌» می‌گوید كه فاصله معنا‌دار آمار واردات و آمار تزریق واكسن‌های وارداتی، متوجه آینده‌نگری مسوولان وزارتخانه است كه با درس گرفتن از بدقولی فروشندگان واكسن به ایران، هرچه از “ سینوفارم” و “ آسترازنكا “ به ایران می‌رسد، در انبار ذخیره می‌كنند برای نوبت دومی‌های تزریق همین برندها . داستان واكسیناسیون كرونا در ایران، در ظاهر، راهروهای تودرتویی دارد كه مسوولان وزارت بهداشت، می‌خواهند در این روزهای آخر قبل از یك خداحافظی احتمالا موقت اما طولانی، تمام راهروها را پاكیزه تحویل همكاران جدید بدهند آن هم در حالی كه فعلا، اصلی‌ترین و جدی‌ترین مشكل این است كه باید تا همین امروز كه این مصاحبه را می‌خوانید، بیش از 90 میلیون دوز واكسن خارجی به دست دولت می‌رسیده ولی حالا اعداد گزارش ترخیص واكسن، زور می‌زنند روی پله 8 میلیون دوز بایستند كه نمی‌شود چون طرف چینی و روسی و هندی، بازارهای مهم‌تر و استراتژیك‌تر از ایران داشته‌اند. اینكه امروز كمتر از 8 میلیون دوز واكسن از طرف دوستان همیشگی به ایران رسیده، یك معنای ساده دارد؛ زمستان سال گذشته، وزیر بهداشت سند ملی واكسیناسیون را با قول واكسینه شدن نیمی از جمعیت كشور تا پایان تابستان امضا كرد .

 

یعنی غیر از واكسن‌های ایرانی، 90 میلیون دوز واكسن وارداتی كه موضوع قراردادها و توافق‌ها و قول‌های دو‌جانبه بود، باید 45 میلیون ایرانی را از خطر ویروس هندی و آفریقایی و انگلیسی و هزار جور تغییر و تحول دلبخواه ویروس، محافظت می‌كرد در حالی كه امروز، حتی 7 میلیون نفر از جمعیت هدف سند ملی واكسیناسیون هم مصونیت مطلق ندارند . تحریم، بدقولی، بی‌پولی، تیرگی مناسبات دیپلماتیك، ترس خارجی‌ها از تبعات مراودات اقتصادی با ایران، ده‌ها دلیل روی دایره است اما از واكسن‌هایی كه دل به آنها بسته بودیم، اثری نیست .....

 

 

*طبق اعلام معاون فنی گمرك، تاكنون حدود 8 میلیون دوز واكسن كووید 19 وارد كشور شده ولی طبق آخرین اعلام وزارت بهداشت، هنوز مجموع واكسن‌های تزریق شده در كشور به 7 میلیون دوز هم نرسیده؛ علت این اختلاف آماری چیست ؟

واردات واكسن هنوز به 8 میلیون دوز نرسیده و حدود 7 میلیون و800 هزار دوز واكسن كووید 19 وارد شده. محموله‌ها هم مشخص است و امكان ندارد كه مثلا 200 هزار دوز واكسن از یك منبع جداگانه وارد كشور شود. تا امروز هم از مجموع همین میزان واردات واكسن سینوفارم و آسترازنكا، آنچه باقی مانده، برای نوبت تزریق دوم آن افرادی ذخیره شده كه دوز اول از این واكسن‌ها را دریافت كرده‌اند و در یك فاصله زمانی یك ماهه یا سه ماهه، باید دوز دوم را تزریق كنند. تجربه خرداد ماه ما را واداشت كه باقی مانده واكسن‌ها را برای دوز دوم ذخیره كنیم چون تامین‌كنندگان واكسن‌های سینوفارم و آسترازنكا، قول داده بودند كه مقدار بیش از این حجم‌ها به ما برسانند كه در عمل، چنین اتفاقی نیفتاد و به همین دلیل، یك وقفه 10 الی 14 روزه در روند واكسیناسیون كشور ایجاد شد.

 

*یعنی در حال حاضر با استفاده از همین ذخایر، تكمیل واكسیناسیون سالمندان ادامه دارد؟
بله.

*ولی هنوز افرادی هستند كه هیچ پیامكی برایشان ارسال نشده و چشم انتظار دریافت واكسن هستند.

دیگر نیازی به پیامك نیست و می‌توانند به همان مراكزی كه دوز اول را برایشان تزریق كردند، مراجعه كرده و دوز دوم واكسن را هم دریافت كنند.

تزریق واكسن ایرانی در برخی استان‌ها به صورت محدود آغاز شده .

*خبر توزیع واكسن بركت در اهواز را شنیدم.

در برخی دیگر از استان‌های جنوبی هم واكسن بركت توزیع شده ولی از واكسن بركت تا امروز كمی بیش از 370 هزار دوز دریافت كرده‌ایم و واكسن ایرانی هم فقط محدود به واكسن بركت نیست بلكه دو واكسن ایرانی توزیع خواهد شد. توزیع انبوه واكسن ایرانی تابع این است كه محموله‌های بیشتری برای تست فنی و پایداری و برچسب‌گذاری به دست ما برسد. با توزیع محموله‌های بیشتر از واكسن ایرانی طی روزهای آتی، سرعت واكسیناسیون با واكسن ایرانی افزایش خواهد یافت.

*چند روز قبل، پاسخ‌های شما در برنامه تلویزیونی «كشیك سلامت» و در جواب آقای سیدموید علویان (معاون وزیر بهداشت در دولت نهم) و خانم شیخی (سخنگوی كمیسیون بهداشت و درمان مجلس) را شنیدم كه اعدادی از مجموع واردات واكسن اعلام كردید. آخرین تعداد واكسن‌های خارجی كه از فروشندگان خارجی دریافت شده، چه رقمی است و برای چه حجمی از باقی مانده واكسن‌های خارجی باید منتظر باشیم؟

عدد توافق شده طی قرارداد و حجم پیش خرید واكسن، بسیار بالاتر از این اعداد است ولی هیچ كدام از واكسن‌های خارجی، طبق جدول زمان‌بندی شده و مورد توافق به دست ما نرسید و تاخیر در تحویل محموله‌ها زیاد است. طبق قرارداد با روسیه، باید 62 میلیون دوز واكسن اسپوتنیكv تحویل بگیریم در حالی كه تا امروز، فقط 920 هزار دوز به ما تحویل داده‌اند. طبق توافق، باید 30 میلیون دوز واكسن از چین به دست ما برسد و مقرر بود كه در بهار امسال، 10 میلیون دوز واكسن چینی - ‌ چه در قالب خرید و چه از طریق اهدا - به ما تحویل دهند ولی تا امروز فقط حدود 4 میلیون و 650 هزار دوز به دست ما رسیده است. از سبد كووكس هم 16 میلیون و 800 هزار دوز واكسن پیش‌خرید كردیم كه تا امروز فقط حدود 2 میلیون و 200 هزار دوز از این حجم به كشور رسیده است. هند باید حداقل 2 میلیون دوز واكسن بهارات به ما تحویل بدهد در حالی كه فقط 135 هزار دوز از این واكسن به دست ما رسید.

 

 

*یعنی باقی مانده واكسن‌های خارجی در دولت سیزدهم به كشور می‌رسد. دولت جدید باید منتظر چه میزان واكسن وارداتی باشد؟

بیش از 90 میلیون دوز .

*آیا وجه این توافق‌ها به‌طور كامل پرداخت شده؟

برای 500 هزار دوز واكسن بهارات هند، وجه به ‌طور كامل پرداخت شد اما فقط 135 هزار دوز واكسن به ما دادند و ارسال باقی محموله، با دستور دادستانی هند متوقف شد. برای برخی از واكسن‌ها، مقرر بود كه به ازای ارسال هر محموله، وجه همان محموله، در قبال پیش فاكتور پرداخت شود و نیازی به پیش پرداخت نبود. اما برای 16 میلیون و 800 هزار دوز واكسن از سبد كووكس، پیش‌پرداخت داشتیم.

*وجهی كه برای 500 هزار دوز واكسن بهارات پرداخت شده چه می‌شود؟ آیا واكسن به دست‌مان می‌رسد یا دولت هند پول ما را پس می‌دهد‌؟
وزارت امور خارجه در حال مذاكره است كه یا پول را پس بدهند یا واكسن بفرستند. اما ما دیگر به بهارات امیدی نداریم و ارسال واكسن در این شرایط كه خودمان به واكسن ایرانی رسیده‌ایم بی‌ارزش است. بهارات، از ارزان‌ترین واكسن‌های جهان بود كه هنوز هم تست فنی را نگذرانده. 500 هزار دوز واكسن بهارات، آن زمانی برای ما ارزش داشت كه روند واكسیناسیون با اختلال مواجه شده بود. حالا دیگر ارزشی ندارد.

*اعتبار خرید واكسن‌های خارجی، در قانون بودجه 1400 لحاظ شده؟
اطلاع ندارم ولی بنا به دستور رییس‌جمهوری به ستاد ملی مقابله با كرونا ، باید هزینه واكسن‌های وارداتی تامین شود چنانكه از ابتدای ورود واكسن‌ها هم، هر بار كه فروشنده خارجی، زمان ارسال محموله را اطلاع داده، مسوولان سازمان برنامه و بانك مركزی، وجه مورد نیاز را به صورت ریالی یا ارزی تامین و واریز كرده‌اند.

*با تاخیرهایی كه طی هفته‌های اخیر در روند واكسیناسیون اتفاق افتاد، حالا چقدر از زمانبندی سند ملی واكسیناسیون عقب هستیم؟
زمانبندی سند ملی واكسیناسیون، واكسینه شدن 50 الی 60 میلیون ایرانی بالای 18 سال تا پایان سال 1400 بود. به لحاظ كلی، این برنامه همچنان قابل دستیابی است اما با توجه به اینكه قرار بود فاز یك واكسیناسیون، تا اواسط فروردین و فاز دو، تا ابتدای تابستان تمام شود، به دلیل تاخیر وصول واكسن‌های خارجی، فاز دوم هنوز تمام نشده و احتمالا تا اواسط مرداد ماه هم ادامه دارد. بنابراین، نسبت به زمانبندی سند، تاخیر داریم چون این سند، بر اساس روند تامین واكسن خارجی تنظیم شده بود.

 

*بخشی از تاخیر واكسیناسیون، متوجه قصور فروشندگان خارجی بوده و بخشی هم متوجه اینكه شما احتمال تاخیر در دسترسی به واكسن خارجی را پیش بینی نكردید. حالا همچنان می گوییم در رسیدن «دلتا»‌ به تهران یا افزایش آمار بستری یا قرمز شدن دوباره شهرها، باز هم مردم مقصرند؟

قبلا هم مردم مقصر قلمداد نمی‌شدند. حتی اگر واكسیناسیون هم انجام می‌شد، ورود سویه «دلتا» به كشور، اجتناب ناپذیر بود. زنگ خطر این موتاسیون، دو ماه قبل توسط وزارت بهداشت به صدا درآمد اگر چه كه 45 الی 60 روز طول كشید تا «دلتا» در كشور شیوع پیدا كند ولی شما نمی‌توانید در مقابل ویروس، دیوار بتُنی بكشید. ممكن است كاهش رعایت بهداشت فردی و شیوه‌نامه‌های بهداشتی در شیوع ویروس تاثیر داشته باشد ولی ویروس، از هر دیوار نفوذ‌ناپذیری رد می‌شود. ما كه همچنان با تردد‌های غیرقانونی و غیررسمی در مرزها و به خصوص در مرزهای شرقی كشور مواجهیم، باید انتظار می‌داشتیم كه دلتا هم در كشور شیوع پیدا كند . علاوه بر این اما، بعد از 18 ماه، مردم، هم از این شرایط خسته شدند و هم از عوارض اجتماعی و اقتصادی بیماری آسیب دیدند و بنابراین، بخشی از كاهش رعایت پروتكل‌های بهداشتی، می‌تواند طبیعی باشد. فعلا واكسیناسیون تنها راهی است كه حداقل ، ما را به افزایش ایمنی جمعی می‌رساند و حتی اگر به كاهش شیوع و ابتلای بیماری كمك نكند اما، پیامدهای آن را كاهش می‌دهد و تمام تمركز وزارت بهداشت هم بر واكسیناسیون است. اگر چه واقعیت‌های بازار بین‌المللی واكسن كرونا، تاخیر چند هفته‌ای در روند واكسیناسیون كشور ایجاد كرد، حتی اگر این تاخیرها هم وجود نداشت، زمانبندی سند ملی واكسیناسیون، تا پایان سال 1400 بود و طبیعی است كه تا پایان سال 1400 هم، با پیك‌های مكرر و متعدد بیماری مواجه شویم.

*یعنی هیچ اهمالی را در برنامه‌ریزی و تسریع واكسیناسیون، متوجه وزارت بهداشت نمی‌دانید؟
اهمالی متوجه وزارت بهداشت نیست چون وزارت بهداشت، هر چه واكسن در اختیار داشته و هر زمان واكسن در اختیار داشته، توزیع كرده. دستگاه دیپلماسی هم برای تسهیل واردات واكسن تلاش مستمر داشته اما واقعیت‌های بازار واكسن را هم باید پذیرفت. ما در وصول واكسن‌های خارجی، با خلف وعده‌ها مواجه شدیم اما شاید بخشی از این خلف وعده‌ها هم با توجه به شیوع بیماری، طبیعی بود.

*در برنامه تلویزیونی «كشیك سلامت» آقای سیدموید علویان، با اشاره به اعلام ستاد ملی مقابله با كرونا درباره واكسیناسیون 60 درصد جمعیت (دانش‌آموزان و دانشجویان و معلمان و استادان دانشگاه ها) تا پایان شهریور و ایجاد ایمنی جمعی به دلیل بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها، این اعلام را عوام‌فریبی و غیرممكن دانست. شما چه پاسخی برای این صحبت‌ها دارید ؟

سند ملی واكسیناسیون، دی ماه سال 99 منتشر شد و در این سند هم هیچ اشاره و تاكیدی بر ایجاد ایمنی جمعی تا شهریور ماه نبود بلكه مقرر بود كه ایمنی جمعی، تا پایان سال 1400 ایجاد شود. سند ملی واكسیناسیون، در وزارت بهداشت تهیه شده و ما هم، پایبند همین برنامه هستیم اگر چه كه چند هفته هم دچار تاخیر در اجراست. طبق همین سند هم، دانشجویان، معلمان و اساتید، در حال دریافت واكسن هستند ولی دانش‌آموزان واكسینه نمی‌شوند چون فعلا واكسنی برای گروه سنی كمتر از 18 سال نداریم.

*وزیر بهداشت، در واكنش به علت كمبود واكسن در ایران، چند بار اعلام كرد كه كل واكسن‌های دنیا را 8 كشور ثروتمند خریده‌اند. دو هفته قبل، جدولی از میزان واكسیناسیون در كشورهای مختلف می‌دیدم كه در این جدول، آمار واكسیناسیون كشورهایی همچون مكزیك و اروگوئه و مالزی از آمار واكسیناسیون ما بیشتر بود. آیا این كشورها، كشورهای ثروتمندی هستند ؟

آمار واكسیناسیون، الزاما مربوط به ثروتمندی كشورها نیست. كشورهایی كه شما نام بردید، هر چه توانسته‌اند واكسن خریده‌اند.

*و ایران چطور؟
ما هم خریدیم؛ وزارت بهداشت با همكاری دستگاه دیپلماسی واكسن خرید ولی باقی كشورهایی كه آمار واكسیناسیون‌شان بیشتر از ماست، با مشكلاتی مثل تحریم و دشواری نقل و انتقال پول و امتناع فروش واكسن به ایران و ممكن نبودن خرید مستقیم و برخی محذورات انجام معاملات مواجه نبودند علاوه بر اینكه شاید روند تایید و صدور مجوز خرید واكسن، در این كشورها ساده‌تر بود.

*مرجع صدور مجوز خرید واكسن در ایران كدام نهاد است؟
سازمان غذا و دارو.

*و سختگیری‌ها در مورد صدور این مجوز در كشور ما چقدر متفاوت با سایر كشورهاست؟
ما واكسن‌های مورد تایید سازمان بهداشت جهانی را در اولویت خرید قرار می‌دادیم. اطلاعات فنی واكسن‌ها برای ما اهمیت داشت. ما از 5 واكسن تولید چین، فقط 3 واكسن را مدنظر داشتیم و از 3 واكسن تولید روسیه، فقط یك واكسن را برای خرید، تایید كردیم. شاید در كشورهای امریكای لاتین، صدور مجوز خرید واكسن ساده‌تر بوده. به هر حال سیاست‌های دارویی هر كشور با كشور دیگر متفاوت است. كشور كوبا، كل واكسیناسیون را با واكسن‌های خودش انجام داد و هیچ خرید واكسن نداشت. اما برنامه ما این بود كه در 6 ماه ابتدای واكسیناسیون از واكسن وارداتی استفاده كنیم تا واكسن ایرانی هم به توزیع انبوه برسد. در خوش‌بینانه‌ترین وضعیت، فقط 60 درصد از واكسیناسیون ما با واكسن‌های ایرانی خواهد بود ولی 40 درصد از طریق واكسن‌های خارجی انجام می‌شود.

*محذوراتی كه اشاره كردید، چیست؟
نمی‌توانم بگویم چون حاشیه ایجاد می‌شود.

 

طبق قرارداد با روسیه، باید 62 میلیون دوز واكسن اسپوتنیكv تحویل بگیریم در حالی كه تا امروز، فقط 920 هزار دوز به ما تحویل داده‌اند. طبق توافق، باید 30 میلیون دوز واكسن از چین به دست ما برسد و مقرر بود كه در بهار امسال، 10 میلیون دوز واكسن چینی - چه در قالب خرید و چه از طریق اهدا - به ما تحویل دهند ولی تا امروز فقط حدود 4 میلیون و 650 هزار دوز به دست ما رسیده است. از سبد كووكس هم 16 میلیون و 800 هزار دوز واكسن پیش‌خرید كردیم كه تا امروز فقط حدود 2 میلیون و 200 هزار دوز از این حجم به كشور رسیده است. هند باید حداقل 2 میلیون دوز واكسن بهارات به ما تحویل بدهد در حالی كه فقط 135 هزار دوز از این واكسن به دست ما رسید.