دنیای قلم ـ سمنو یکی از دسرهای خوشمزه ایرانی است که بعنوان یکی از سین های اصلی در سفره هفت سین حضور دارد. نام‌های دیگر آن سمنک، سمن بیا، سمنوبوا است و در هفت‌سین نماد قدرت و سمبل خیر و برکت است.
پخت سمنو قدمتی به اندازه تاریخ دارد و در اعیاد و مراسم مذهبی و ملی کشورهای مختلف از جمله جمهوری آذربایجان، قرقیزستان، ازبکستان، تاجیکستان و افغانستان پخته می‌شود. تاجیک‌ها و افغانستانی‌ها به سمنو «سمنک» می‌گویند. شاید برای‌تان جالب باشد که فنلاندی‌ها هم سمنو می‌پزند و به آن «ممی» می‌گویند. اهالی دَرَق در خراسان شمالی در ماه اسفند مراسم مفصل سمنو پزان دارند و این سمنو عمدتا به کشورهای اروپایی، عربی و شرق آسیا صادر می‌شود. سمنو را می‌توانید به صورت آماده از بیرون تهیه کنید، اما درست کردن آن در منزل هم کار سختی نیست. فواید سمنو برای لاغری و نازایی و سلامت مردان و زنان از قدیم مورد توجه پزشکان بوده است. در ادامه می‌توانید روش پخت سمنو در منزل را بخوانید.
بیشتر بخوانید: طرز تهیه کلانه؛ نان محلی کردستان
گندم: یک لیوان
آرد گندم یا آرد نان سنگک: ۲ لیوان
آب: ۵ لیوان
خب شاید تعجب کنید که سمنوهایی که از بیرون تهیه می‌کنید طعم شیرینی دارند، اما ما برای طرز پخت سمنو خانگی حرفی از شکر در مواد لازم نزدیم. سمنوهایی که از بیرون تهیه می‌کنید معمولا شکر دارند، اما در تهیه سمنو خانگی نیاز به شکر نیست. در حقیقت وقتی که گندم‌ها جوانه می‌زنند شیرین می‌شوند. علت این امر تبدیل نشاسته به قند مالتوز در فرایند جوانه زدن گندم‌هاست. برای امتحان کردن بهترین روش پخت سمنو در منزل ابتدا گندم‌ها را با دقت تمیز کنید و با آب سرد بشورید. بهتر است دانه‌های شکسته گندم را جدا کنید و تمام دانه‌ها درسته باشند.
گندم‌های شسته شده را در درون ظرف مناسبی قرار دهید و روی گندم‌ها مقداری آب بریزید. مقدار آب روی گندم باید دو بند انگشت باشد. قرار است گندم‌ها را سبز کنیم پس به مدت ۲ روز ظرف گندم‌ها را در جای خنک و کم نور قرار دهید. در این مدت بهتر است ۴ الی ۵ مرتبه آب گندم‌ها را عوض کنید. در این مدت گندم‌ها جوانه سفید می‌زنند. حالا زمان آن است که گندم‌های جوانه زده را به مدت ۲۴ ساعت در یک پارچه تنظیف مرطوب تمیز بریزید و پارچه را در یک آبکش قرار دهید تا دانه‌های گندم کمی ریشه بزنند. در تمام این ۲۴ ساعت باید پارچه تنظیف نمناک (خیس نباشد) باشد.
بعد از یک روز گندم‌ها را در یک آبکش بریزید. گندم‌ها نباید روی هم تلنبار و انباشته شوند. بهتر است ارتفاع گندم‌ها در آبکش ۲ سانتی‌متر باشد.
گندم‌ها را با فشار ملایم آب بشویید. فشار آب نباید زیاد باشد، چون جوانه‌ها آسیب می‌بینند. حالا گندم‌ها را در همان آبکش نگهدارید و روی آن‌ها یک پارچه تنظیف مرطوب بکشید. این پارچه باید همیشه مرطوب باشد. گندم‌های جوانه زده باید ۲ الی سه روز در این حالت باقی بمانند. در این مدت چند بار روی پارچه تنظیف آب بگیرید تا پارچه بوی نامطبوع نگیرد. زمانی جوانه‌ها که قد کشیده، ولی هنوز از پارچه تنظیف بیرون نیامد آماده هستند. یادتان باشد اگر گندم‌ها خیلی سبز و بلند شوند و از پارچه تنظیف بیرون بیایند سمنو تلخ و شیرینی‌اش کم می‌شود. همین‌که گندم‌ها شکفته شوند و جوانه بزنند کافی است.
در این مرحله جوانه‌ها را زیر شیر آب بگیرید، خوب بشویید و سپس گندم‌های سبز شده را تکه‌تکه کنید. در مرحله بعد کم‌کم گندم‌های جوانه زده را همراه با مقدار کمی آب گرم در مخلوط کن بریزید تا خوب میکس شوند.
گندم‌های میکس شده را در صافی پارچه‌ای بریزید و خوب فشار دهید تا شیره‌اش به طور کامل خارج شود. شیره گندم را به تدریج روی آرد گندم یا آرد سنگک بریزید و مخلوط کنید. ممکن آرد گوله شود، اگر گوله شد از الک یا صافی ردش کنید. حالا مواد فوق را به همراه ۵ لیوان آب در ظرف روحی یا مسی روی حرارت متوسط بگذارید و مدام هم بزنید. وقتی مخلوط به حالت جوش رسید حرارت را کم کنید و هر از گاهی هم بزنید تا ته نگیرد و غلیظ شود.
وقتی غلظت سمنو مثل فرنی شد زیر قابلمه شعله پخش کن بگذارید و درب قابلمه را با دم‌کنی بپوشانید تا سمنو خوشرنگ شود. اجازه بدهید برای یک ساعت سمنو دم بکشد. در این فاصله دو یا سه بار سمنو را هم بزنید تا ته نگیرد. در نیم ساعت پایانی پخت طبق یک فلسفه قدیمی چند عدد بادام یا گردو را با پوست داخل سمنو بریزید.
بهترین روش پخت سمنو که هم شیرینی متعادلی دارد و هم بدون اضافه کردن شکر یک میان وعده مقوی و سالم به خصوص برای کودکان و زنان باردار است را امتحان کنید و از دستپخت خود لذت ببرید.
در برخی مناطق ایران برای تهیه آرد سمنو، گندم‌ها را در پارچه یا کیسه‌ای نخی می‌ریزند و روی آن‌ها آب می‌پاشند. این کار را هر چند ساعت یکبار تکرار می‌کنند تا گندم‌ها خیس بماند و بتواند ریشه بزند. این کار را تا وقتی انجام می‌دهند که ساقه سبز رنگ گندم مشخص شود. همان‌طور که گفتیم این ساقه نباید زیاد رشد کند، چون سمنو را تلخ می‌کند. بسپس گندم‌های جوانه زده را از کیسه نخی خارج کرده و در یک جای گرم و خشک پهن می‌کنند تا خشک شود. وقتی گندم‌ها خشک شد آن‌ها را آسیاب می‌کنند.
بیشتر بخوانید: چه زمانی سبزه عید را بکاریم؟
اگر برای زمان طولانی مثلا 3 تا 4 ماه خواستید که سمنو را در خانه نگه دارید، فرصت دهید که سمنو حسابی غلیظ شود و به آن آب هم اضافه نکنید. چون سمنویی که رقیق باشد و داخل آن آب داشته باشد، خیلی زود کپک می‌زند.
در طرز تهیه سمنو یکی از نکات مهم استفاده از گندم شمال است. گندم شمال باعث می‌شود که سمنوی شما طعم شیرین‌تری پیدا کند.
یادتان باشد که پس از پخت سمنو، تفاله‌های گندم را در سطل زباله نریزید. این تفاله‌ها که همان سبوس گندم است، خواص بسیار زیادی دارد. تفاله‌های گندم را روی یک سینی پهن کنید و در مقابل نور خورشید قرار دهید. وقتی خشک شد، تفاله‌ها را آسیاب کنید و هر زمان که خواستید در خانه نان تهیه کنید این سبوس را داخل خمیر نان بریزید. به این ترتیب یک نان سبوس دار خواهید داشت.
سمنو را برای مدت زمان طولانی می‌توانید در فریزر نگه دارید. فقط کافی است که آن را در یک لاستیک فریزر بریزید و فیریز کنید. فقط مواظب باشید که آن را در جایی قرار ندهید که بوی مرغ و ماهی به خود بگیرد. در هنگام مصرف سمنو را از فریزر خارج کنید، داخل یک ظرف بریزید تا یخ آن کم کم آب شود.
سمنو به دلیل دارا بودن ویتامین E برای پوست و مو بسیار مفید است تا جایی از سمنو به عنوان اسیر جوان کردن پوست یاد می‌شود. از سمنو می‌توانید برای درمان جوش‌های صورت و آکنه که به خصوص قبل از عید به سراغ پوست می‌اید، استفاده کنید. سمنو دارای مقدار فراوانی ویتامین‌های گروه B نیز هست که باعث پرپشت شدن موها شده و از ریزش موخوره مو پیشگیری کرده و شوره سر را نیز درمان می‌کند.
یک خبر خوب برای کسانی که می‌خواهند بچه‌دار شوند این است که خوردن سمنو در درمان نازایی نیز موثر است. خواص سمنو به گونه‌ای است که به خاطر داشتن ویتامین‌های E و B به درمان نازایی کمک می‌کند. همچنین سمنو برای زنان باردار نیز مفید است. فواید سمنو از نقص سیستم عصبی جنین پیشگیری می‌کند و به مادران باردار سلامتی می‌بخشد. همچنین آهن زیاد موجود در سمنو برای درمان کم خونی و فقر آهن زنان باردار موثر است. سمنو دارای فیبر فراوانی است که همین باعث درمان یبوست در زنان باردار شده و دفع را برایشان آسان می‌کند. خواص سمنو باعث افزایش شیر در مادران شیرده می‌شود و نوزادان آن‌ها را قوی می‌کند. فواید سمنو برای زنان در دوران یائسگی نیز بسیار زیاد است. زنان با خوردن سمنو در دوران یائسگی از عوارض یائسگی در امان می‌مانند و همچنین استخوان‌هایشان سالم می‌ماند. البته این شامل مادران باردار نیز می‌شود و خوردن سمنو استخوان‌های جنین را تقویت و باعث رشد بهتر آن می‌شود.
سمنو دارای خواص درمانی بسیار زیادی است. خوردن سمنو باعث درمان بی‌خوابی، سوء هاضمه، پارکینسون، بیماری‌های ریوی، ضعف حافظه، واریس، سرگیجه، هپاتیت و بیماری‌های اعصاب می‌شود. خواص سمنو به گونه‌ای است که برای درمان بیماری پسوریازیس نیز موثر است. مصرف سمنو برای کسانی که به بیماری دیابت دچار هستند، خطرناک نیست اما مصرف بیش از اندازه آن به خاطر کالری موجود در آرد گندم برای افراد مبتلا به دیابت می‌تواند خطرساز باشد.
سمنو به علت داشتن فیبر بالا برای لاغری بسیار مفید است، چرا که خوردن مقدار کمی از سمنو تا ساعت‌ها باعث سیری شده و از گرسنگی و پرخوری جلوگیری می‌کند. البته این دلیل نمی‌شود که سمنو را به میزان زیاد استفاده کنید، تعادل در مصرف هر غذایی باعث سلامت جسم می‌شود.
سمنو به خاطر دارا بودن قند طبیعی و فیبر بالا برای افرادی که درگیر بدنسازی و پرورش اندام هستند، بسیار مفید است. خواص سمنو برای افرادی که بدنسازی می‌کنند باعث توان و قدرت بیشتر شده و همچنین از انقباض و گرفتگی عضلات ورزشکاران نیز جلوگیری می‌کند. به همین دلیل توصیه می‌شود که ورزشکاران چند دقیقه قبل از شروع ورزش سمنو بخورند.
میزان فیبر بالای موجود در سمنو باعث بهبود سوءهاضمه و هضم بهتر غذا می‌شود. افرادی که دچار معده درد می‌شوند و همچنین کسانی که زخم معده دارند، حتما سمنو میل کنند تا از خواص سمنو بهره مند شوند. علاوه بر این سمنو باعث سلامت دستگاه گوارش می‌شود و در درمان سرطان کولون نیز نقش مهمی دارد.
سمنو دارای مقدار زیادی ویتامین C است که همین باعث تقویت بنیه و سیستم ایمنی بدن می‌شود. بنابراین توصیه می‌شود افرادی که به سرماخوردگی مبتلا می‌شوند یا بسیار در معرض این بیماری قرار دارند، حتما سمنو بخورند.
بتاکاترون سمنو باعث پیشگیری از آسیب‌های بینایی و عصبی در چشم شده و به سلامت چشم کمک می‌کند.
سمنو همچنین دارای مقادیر بسیار زیادی گوگرد، آهن، سدیم، کلسیم و پتاسیم است که از آن یک دسر بسیار مقوی می‌سازد.
خواص سمنو به بهبود فلج مغزی، درمان عفونت، بیماری مخملک، ورم زبان، تب برفکی و ورم پا کمک کرده و برای درمان زردی و یرقان در کودکان بسیار موثر است.
سمنو از نظر طب سنتی دارای دارای طبع گرم و البته معتدل است. ۱۰۰ گرم سمنو به میزان سیصد گرم کالری به بدن شما می‌رساند و همچنین شش دهم گرم پروتئین دارد و دارای ۵۲ گرم کربوهیدرات است.
زیاده روی و مصرف زیاد سمنو در افرادی که استعداد اضافه وزن دارند و کم تحرک هستند، باعث چاقی و اضافه وزن می‌شود.
مصرف زیاد سمنو می‌تواند باعث ایجاد نفخ در بعضی افراد شود.
افرادی که مزاج سردی دارند باید از خوردن سمنو پرهیز کنند.