بازنده مناظره انتخاباتی چه کسی بود

دنیای قلم -اولین مناظره انتخابات ریاست‌جمهوری سیزدهم دیروز (شنبه 15خرداد) با موضوع اقتصاد برگزار شد. مناظره‌ای که بیش از سه ساعت و نیم به طول انجامید، اما در نهایت مواضع و برنامه‌های اقتصادی هیچ کدام از هفت کاندیدای انتخابات ۱۴۰۰ برای مخاطبان مشخص نشد. این اتفاق چند دلیل مشخص دارد که بیشتر آن دلایل، به نحوه برگزاری مناظره (هم در فرم و هم در محتوا) از سوی صداوسیما و سیاست‌گذاران این برنامه بازمی‌گردد.

مناظره که از ریشه نظر گرفته شده در لغت به معنای بحث و گفت‌وگو کردن با یکدیگر است. اما در برنامه دیروز، یکی از مسائلی که بسیار کمرنگ بود و در حاشیه قرار گرفت همین "بحث و گفت‌وگو" درباره عنوان مشخص شده یعنی "اقتصاد" بود.

اول از همه اینکه بدون آن که به کاندیداها فرصت داده شود در چند دقیقه ابتدایی وقت خود، علاوه بر معرفی خودشان، مواضع کلی و اصلی اقتصادی خود را بیان کنند، از همان ابتدا سوالات تخصصی آغاز شد. در حالی که در حالت منطقی باید کاندیداها در ابتدای صحبت خود فرصت ارائه کلیاتی از برنامه و رویکردشان درباره اقتصاد و در کل فرصت معرفی خود را داشته باشند.

ایراد اصلی مناظره

ایراد اصلی این مناظره در نحوه برگزاری و برنامه‌ریزی صورت گرفته برای آن از سوی صداوسیما و برگزارکنندگان آن است. در این به اصطلاح مناظره، از طریق قرعه‌کشی از هر کاندیدا سوال متفاوتی به صورت اتفاقی پرسیده می‌شد و او در سه یا چهار دقیقه فرصت داشت برنامه و نظر خود را درباره این سوال مطرح کند! بنابراین در هر دور، هفت سوال متفاوت از کاندیداها پرسیده می‌شد. در حالی که اگر قرار باشد که یک مناظره واقعی انجام شود باید از هر هفت کاندیدا "یک سوال مشخص" پرسیده شود و با پاسخ‌های کاندیداها، مخاطب بتواند نوع رویکرد و برنامه‌شان را با یکدیگر مقایسه کند. وقتی سوالات متفاوتی از کاندیداها پرسیده می‌شود طبیعتا امکان مقایسه بین کاندیداها هم وجود نخواهد داشت و یکی از دلایل سردرگمی بسیاری از مخاطبان و انتقاداتشان در فضای مجازی همین موضوع بود.

از طرفی بر مبنای همان معنای مناظره، در برنامه دیروز فرصت چندانی برای بحث و گفت‌وگو پیرامون مباحث مطرح شده میان کاندیداها وجود نداشت و به دلیل همان مشخص نبودن سوالات واحد، هر یک از کاندیداها به جای نقد برنامه طرف مقابل، به حمله به یکدیگر و جدال‌های لفظی و شخصی پرداختند و تنها یکی از آن‌ها تلاش کرد بدون وارد شدن به بحث‌های حاشیه‌ای در چارچوب سوالات مطرح شده به ارائه برنامه‌های خود بپردازد.

از سوی دیگر یکی از انتقادات، نوع اجرای این برنامه بود که به جای مجری آن، یک ربات و یا برنامک رایانه‌ای هم می‌توانست این وظیفه را به عهده بگیرد. مجری مناظره تنها وظیفه پرسیدن سوالات مشخص شده و یا به عهده گرفتن نقش وقت‌نگهدار را ندارد، بلکه باید از چنان وجهه، اقتدار و تسلطی برخوردار باشد که اولا بتواند کاندیداها را مجبور کند ذیل سوال و مبحث مشخص شده صحبت کنند، ثانیا وقتی به کسانی که در آن مناظره حضور ندارند اهانت شده و یا اتهامی وارد می‌شود، اجازه این کار را ندهد و ثالثا با استفاده از یک گروه قوی در پشت صحنه بتواند ادعاها و وعده‌های کاندیداها را راستی‌آزمایی کرده و با پرسیدن سوالات چالشی و خارج از سوالات پاکتی، کاندیداها را وادار به پاسخگویی مناسب کند.

در حالی که مجری این برنامه تنها به پرسیدن سوالات مشخص و تذکر درباره اتمام وقت بسنده می‌کرد و در کل رویکرد سازندگان و سیاست‌گذاران این برنامه نه تنها به چالش کشیدن کاندیداها نبود بلکه تلاش شد با سوالات خنثی و جلوگیری از ایجاد چالش‌های منطقی و جذاب، اجازه پینگ‌پنگی شدن بحث که یکی از نکات مهم یک مناظره واقعی است هم داده نشود.

موضوع دیگر نوع سوالات طراحی شده بود که انتقادات زیادی را هم به وجود آورد. در شرایطی که موضوع تحریم و تبعات اقتصادی آن، کرونا و مشکلاتی که برای اقتصاد کشور ایجاد کرده، بورس که میلیون‌ها ایرانی درگیر آن هستند و در کل مباحث اصلی اقتصادی کشور جایی در سوالات نداشتند و به جای آن، برخی سوالات تخصصی که بعضی از آن‌ها نیاز به چند ساعت بحث و گفت‌وگو داشتند پرسیده شد و قرار بود تنها در سه دقیقه به آن‌ها پاسخ داده شود به همین دلیل تقریبا از سوی کاندیداها به سوالات پاسخ مشخصی داده نشد و مخاطبان نتوانستند درباره رویکرد اقتصادی و راهکارهای آن‌ها به نتیجه مشخصی برسند!

در نهایت این برنامه‌ای که با عنوان مناظره ۱۴۰۰ و با حضور هفت کاندیدای انتخابات ریاست‌جمهوری سیزدهم پخش شد، هر چه بود یک مناظره به معنای واقعی نبود و شاید بهتر باشد در دو مناظره بعدی که قرار است سه‌شنبه ۱۸ خرداد و شنبه ۲۲ خرداد به مباحث فرهنگی، اجتماعی و سیاسی اختصاص داده شود، صداوسیما و سیاست‌گذاران مناظره انتخاباتی، رویکرد خود و نحوه برگزاری این برنامه را تغییر دهند؛ چرا که با چنین فرم و محتوایی، نه تنها شور انتخاباتی مورد نظر مسئولان عالی نظام ایجاد نمی‌شود بلکه بسیاری از مردم و مخاطبان را ناامیدتر و سردرگم‌تر خواهد کرد.

منبع: ایسنا