سقوط هواپیماها و هلی‌کوپترهای سیاسیون؛ از جهان‌آرا تا رئیسی

دنیای قلم -حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه و سیدمحمدعلی آل هاشم، نماینده‌ی ولی فقیه در استان آذربایجان شرقی از دیگر سرنشینان این هلی کوپتر بودند که جان باخته‌اند.
حجت الاسلام آل هاشم، نماینده ولی‌فقیه و امام جمعه تبریز، حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه، مالک رحمتی استاندار آذربایجان شرقی، سردار سید مهدی موسوی فرمانده یگان حفاظت رئیس‌جمهور و تعدادی از محافظین و خدمه بالگرد از سرنشینان بالگرد حامل رئیس‌جمهور بودند.

سایت انتخاب نوشت: 26مرداد سال ۱۳۵۹ آیت الله منتظری در پیامی خداوند را شکر کرد که ابوالحسن بنی صدر را به شکلی معجزه آسا از سانحه هوایی نجات داده است؛ نخست وزیر و دیگر مقامات نیز از این مسأله ابراز خرسندی و رضایت کردند. اما تمام سوانح هوایی هواپیما‌های حامل مسئولان سیاسی به خوشی تمام نشد و پس از انقلاب دست کم در چهار مورد لطماتی جدی وارد کرد. از فرماندهان جنگ تا وزرای کابینه و رئیس جمهور جان خود را در این سوانح از دست دادند و به شهادت رسیدند. 

سقوط اول: محمد جهان آرا

نخستین سقوط سیاسی ایران پی از انقلاب روز ۷ مهرماه سال ۱۳۶۰ اتفاق افتاد؛ یک فروند هواپیمای سی ۱۳۰ ارتش ایران که حامل فرماندهان ارتش و سپاه بود در کهریزک سقوط کرد و تمامی سرنشینان آن از ولی الله فلاحی رئیس ستاد مشترک ارتش، محمد جهان‌آرا از چهره‌های شاخص سپاه پاسداران و یوسف کلاهدوز و جواد فکوری کشته شدند. 

این سانحه هم اولین سانحه هوایی مربوط به سیاست در ایران است و هم پرمناقشه ترین آن. رئیس تیم بررسی سانحه علت سقوط را خطای مهندس پرواز اعلام کرد، اما حرف و حدیث درباره آن همچنان نیز ادامه دارد. برخی یک فرضیه می گوید این سانحه در ادامه ترور‌های سال ۱۳۶۰ بود و آن را به خرابکاری منتسب می‌کند؛ یعنی در ادامه سلسله اتفاقاتی که انفجار دفتر مرکزی حزب جمهوری و انفجار دفتر نخست وزیری در میان آن قرار داشت. 

محمود خرمدل، کمک خلبان این هواپیما با ماهنامه صنایع هوایی تاکنون روایت غالب این ماجرا است. او میگوید ساعت تا ۸ شب همه چیز طبق روال بود، اما به ناگاه سیستم برق هواپیما به ناگاه از کار افتاد، موتور‌های هواپیما و سیستم هیدرولیک هدایت نیز به همین ترتیب. 

ظاهراً فکوری ابتدا به کابین خلبان می رود تا برای رفع مشکل چار‌ه‌ای بیندیشد، اما زود متوجه می‌شود که این مشکل فراتر از چیزی است که تصور می‌کرده. این اتفاق که در آستانه عملیات برای فتح خرمشهر و پس از انجام عملیات ثامن‌الائمه روی داد همچنان هر از گاهی به موضوع بحث و صفحات مطبوعات تبدیل می‌شود. 

در میان این بحث‌ها حتی حدسیاتی عجیب مانند وجود اجسام نورانی، چیزی مانند بشقاب پرنده نیز نوشته شده است؛ یک مقاله در این مورد می‌نویسد: "۱۵ دقیقه پیش از بروز سانحه، خلبانان دو فروند جنگنده اف-۴ گشت هوایی در نزدیکی تهران پرواز یک جسم نورانی شبیه به بشقاب پرنده را با سرعت زیاد و در ارتفاع پایین مشاهده کردند. " 

دومین سقوط

اگر محاصره اف ۲۷ ارتش در سال ۱۳۶۴ و سپس سقوط آن در اهواز را نیز به حساب برخورد جنگی نگذاریم، این دومین سانحه هوایی سیاسی ایران بود که در آن ۵۱ نفر از جمله فضل الله محلاتی، نماینده امام خمینی در سپاه پاسداران رخت از دنیا بربستند. 

سقوط سوم: سقوط وزیر 

سال ۱۳۸۰، هواپیمای روسی یاک-۴۰ در ساری سقوط کرد. این سانحه شاید پرتلفات تربن سانحه هوایی ایران با چرتکه سیاسی باشد: وزیر راه وقت، رحمان دادمان، حسن دهگان و محمد جعفر بهرامی معاون‌های وزیر و تعدادی از نمایندگان مجلس جان خود را از دست دادند. 

در این مورد نیز مواردی از ابهام وجود دارد. نخست اینکه گفته می‌شود خلبان هواپیمای آسمان با دریافت گزارش هواشناسی از پرواز انصراف می‌دهد و با وجود شرایط جوی نامساعد، شرکت فراز قشم این سفر را می‌پذیرد. پس از پرواز ارتباط راداری قطع می‌شود و هواپیما سقوط می‌کند. با این وجود دلیل رسمی این واقعه اشتباه خلبان عنوان شده است. 

سقوط چهارم: رئیس جمهور رئیسی

ابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم، در روز یکشنبه ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳، هنگام بازگشت از شمال استان آذربایجان شرقی، در کنار آل هاشم، امام جمعه تبریز، استاندار آذربایجان شرقی و امیرعبداللهیان دچار سانحه هوایی شد.

رئیسی، آل هاشم امام جمعه تبریز، حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه، مالک رحمتی استاندار آذربایجان شرقی، خلبان، کمک خلبان، دستیار خدمه پرواز (کروچیف) سر تیم حفاظت و یکی از محافظین و چند تن دیگر از همراهان از جمله سرنشینان این بالگرد بودند. جستجو برای یافتن بالگرد تا صبح امروز ادامه یافت تا اینکه به کمک پهپادهای دید در شب اعزامی از ترکیه، لاشه متلاشی شده بالگرد پیدا شد و به گفته رئیس هلال احمر آثاری از زنده ماندن سرنشینان بالگرد مشاهده نشد. ساعتی بعد، خبر شهادت ابراهیم رئیسی و همراهانش رسما تایید شد.