توهم ابتلا به بیماری با جست وجوی علایم آن!
آشنایی با سندروم «دانشجوی پزشکی» و این که چرا نباید علایم بیماری‌ها را در اینترنت جستوجو کنیم؟
دنیای قلم - سندروم «دانشجوی پزشکی» حالتی شناخته شده است که دانشجویان پزشکی و روان شناسی با خواندن علایم هر بیماری در کلاس درس، به دنبال آن بیماری در خود و اطرافیان هستند، مثلا اگر در کلاس درس، سردرد به عنوان علامت تومور مغزی مطرح شده است، هر سردردی را به تومور مغزی ربط می‌دهند که باعث ایجاد اضطراب و حتی آزمایش‌های غیر ضروری می‌شود. امروزه با در دسترس بودن اطلاعات در اینترنت این مشکل بزرگ تر شده است. چون همه مردم امکان جست‌وجوی علایم خود را در گوگل دارند و از طرفی منابع جستوجو معمولا سایت‌های خیلی معتبر علمی نیستند باعث بروز استرس شدید خواهد شد و فرد مدام احساس می‌کند که به بیماری‌های صعب‌العلاج مبتلا شده است! اما چرا نباید علایم بیماری‌ها را در اینترنت جستوجو کنیم؟
بسیاری از علایم شایع، عمومی هستند
برای جست‌وجوی علایم در گوگل باید توجه کرد که بسیاری از علایم شایع مثل سردرد، بدن درد و ... عمومی هستند و بدون توجه به علایم اختصاصی و پیشینه فردی امکان تشخیص یک بیماری و احتمال ابتلای فرد به آن وجود ندارد. معمولا اطلاعات این سایت‌ها عمومی است و از جزئیات کامل برخوردار نیست ، به ویژه اگر سایت‌هایی را که برای کلاهبرداری، فروش داروها و مکمل‌های خاص طراحی شده‌اند ، در نظر نگیریم. خلاصه کلام این‌که، گوگل پزشک نیست.
نقش تلقین در ابتلا به این سندروم
در این میان تلقین مهم ترین نقش را دارد. شما اگر به دنبال یک علامت خاص بگردید قطعا آن را در خود مشاهده خواهید کرد! چون کارکرد بدن هیچ وقت یکنواخت نیست. همه ما عوارض گوارشی، بدخوابی، خستگی، تار دیدن، جوش و آکنه، سردرد، دل‌درد و ... را تجربه کرده‌ایم. حال اگر به دنبال این علامت‌ها در خود باشیم قطعا در چند هفته گذشته حداقل یک بار هر کدام پیش آمده‌اند! و بعد با تلقین آن علامت بزرگ تر هم می‌شود. در نتیجه با خواندن علایم یک بیماری تقریبا مطمئن می‌شویم که به آن مبتلا شده‌ایم و درگیر چیزی شبیه سندروم «دانشجوی پزشکی» خواهیم شد.
تهدید مغز با جست‌وجوی علایم بیماری‌ها
جست‌وجوی علایم یک بیماری در اینترنت و ترسی که ایجاد می‌شود، ناشی از غریزه زندگی و بقاست چون هر انسانی زنده ماندن برایش در اولویت است. ترس از بیماری هم وجود دارد. خواندن علایم یک بیماری، برای مغز مشابه یک تهدید بالقوه است، یعنی اگر مریض شده باشم چه؟ پاسخ مغز به تهدید بالقوه ترشح هورمون استرس است و خود هورمون استرس باعث تشدید علایم عمومی مثل گر گرفتگی، سردرد، دل‌پیچه، دو بینی و ... می‌شود که نوعی تایید وجود علایم بیماری است! به طور کلی تشخیص بیماری همیشه با فرد متخصص است چون تشخیص افتراقی مهم است. مثلا درد در دست چپ می‌تواند نشانه عارضه قلبی باشد، اما همزمان ورم معده هم می‌تواند این علامت را ایجاد کند. این که این درد مربوط به قلب است یا گوارش یا صرفا ناشی از استرس است را تشخیص افتراقی می‌گوییم که مهم ترین بخش کار یک پزشک و درمانگر محسوب می شود. هیچ سایتی توان تشخیص افتراقی را ندارد.
شروع ایجاد علایم روان‌تنی
موضوع دیگر، مشکلات روان‌تنی است، یعنی زمانی که مشکلات سلامت‌روان علایم فیزیکی ایجاد می‌کنند. این علایم از خون‌دماغ، خون ریزی لثه، کمردرد، خستگی، کولیت روده و ... را در بر می‌گیرد تا علایم ساده‌ای چون دل‌درد، اختلال هضم غذا و ترش کردن. معمولا در معاینات پزشکی علت واضح و مشخصی برای این علایم یافت نمی‌شود. در نتیجه علایم توسط سیستم عصبی ایجاد شده‌اند. جست و جو در گوگل و خواندن علایم بیماری خود می‌تواند شروع کننده ایجاد علایم روان‌تنی باشد. به ویژه در افرادی که دچار وسواس فکری هستند و بیش از حد با یک فکر منفی درگیر می‌شوند.
کسب اطلاعات خوب است اما ...
خلاصه آن‌که اگر سردرد ساده خود را در گوگل جست وجو می‌کنید، به این نتیجه خواهید رسید که باید وصیت نامه بنویسید و سپس چند عمل پیوند انجام دهید و در نهایت شش ماه فرصت دارید! غافل از این که صبح سرتان به در خودرو خورده و درد می‌کند! کسب اطلاعات خوب است اما اطلاعات خام بدون تفسیر تخصصی همیشه می‌تواند آسیب‌زا باشد. لطفا برای مشکلات جسمی و روحی خود با متخصص مشورت کنید. گوگل پزشک و روان شناس نیست! گوگل نتایج آزمایش ها و تست‌های شما را نمی‌تواند بررسی کند. گوگل تمام گزینه‌های احتمالی، از شایع‌ترین تا نادرترین بیماری‌ها را در کنار هم به شما نمایش می‌دهد. ناگهان می‌بینید گوگل می‌گوید دچار بیماری شده‌اید که فقط در آمریکای جنوبی وجود دارد! اما مغز شما این واقعیت ساده را که تا به حال به آمریکای جنوبی سفر نکرده‌اید نادیده می‌گیرد و شروع به ترشح هورمون استرس می‌کند! وقتی به علایمی شک داریم بهترین کار مشاوره با پزشک و آزمایش‌دادن است.
دکتر مهدی سودآوری| روان شناس و مدرس دانشگاه