بودجه تلویزیون رشد کرده، اما خروجی کجاست؟
سازنده «آسمان شب» و «چرخ» معتقد است مشکل تلویزیون تاب نیاوردن برنامه‌سازان موفق است، نه بودجه
دنیای قلم -سیاوش صفاریان‌پور برنامه‌ساز شناخته‌شده‌ای در تلویزیون است. او که بیش از 2 دهه در حوزه علم برنامه‌سازی کرده و به همراه برادرش، برنامه به‌یادماندنی «آسمان شب» را در کارنامه دارد، در سال‌های اخیر «چرخ» را نیز در شبکه 4 سیما داشت، اما حالا مدتی است که در فضای مجازی به ساخت برنامه و پادکست مشغول است. با صفاریان‌پور درباره مسئله بودجه سازمان صداوسیما و افت مرجعیت خبری و سرگرمی تلویزیون گفت‌وگویی کردیم که در ادامه می‌خوانید:
مدیران صداوسیما یکی از لوازم مقابله با شبکه‌های فارسی‌زبان بیگانه از جمله ایران اینترنشنال را تقویت بودجه تلویزیون می‌دانند. نظر شما چیست؟
اگر هدف رودررویی با شبکه‌ای مثل ایران اینترنشنال باشد که مبتنی بر خبر است، باید رویکرد صداوسیما راجع به خبر و شیوه اطلاع‌رسانی آن تغییر کند و مسئله پول و بودجه، شاید در اولویت اول نباشد.
در عرصه سرگرمی و شبکه‌های غیرخبری چی؟
درباره سرگرمی باید دید نسبت به سال‌های گذشته در صداوسیما چه تغییری رخ داده. این جا هم به نظرم می‌رسد که مسئله، بیشتر برنامه‌ساز است تا بودجه. ما می‌بینیم که در شبکه 3 برنامه‌های بیگ پروداکشن زیادی تولید می‌شود؛ از «اعجوبه‌ها» گرفته تا «سیم آخر» و «رویانیوم». این‌ها بودجه بسیار زیادی مصرف می‌کنند، اما سوال این است که چرا آن‌قدر که انتظار می‌رود، مردم این برنامه‌ها را دنبال نمی‌کنند؟ این به شیوه برنامه‌سازی برمی‌گردد و مسئله بودجه نیست. مسئله این است که تلویزیون به تدریج و پیوسته در حال تهی شدن از برنامه‌سازان پرقدمتی است که داشته. به طور مثال من فکر نمی‌کنم «مسابقه بزرگ»ی که قبلا شبکه 5 تولید می‌کرد، پرهزینه‌تر از مسابقه «سیم آخر» شبکه 3 باشد. در حالی که شبکه 3 ضریب نفوذ زیادی دارد، سوال این است که چرا مسابقه‌های آن به اندازه بعضی مسابقه‌های دیگر گذشته پراقبال نیست؟ با این که عناصر مشترک بین این دو دسته برنامه‌ها وجود دارد.
پس به نظر شما مشکل پول نیست.
بله، به نظر می‌رسد که باید نقش «برنامه‌سازی» بررسی شود. من فکر می‌کنم معاون سیما بد نیست نگاهی کنند به این که برنامه‌سازان امروز چه گروهی‌اند؟ سراغ بگیرند تا ببینند برنامه‌های موفق گذشته توسط چه کسانی ساخته می‌شده و چند درصد از آن آدم‌ها در صداوسیمای اکنون مشغول به کارند؟ افرادی مثل بیژن بیرنگ، محمدرضا شهیدی‌فرد، اصغر توسلی، جواد آتش‌افروز و... که برنامه‌سازان دوران طلایی تلویزیون بودند، الان هستند که برنامه بسازند؟ من فکر می‌کنم بیشتر فقر برنامه‌ساز است تا فقر مالی.
این تلقی وجود دارد که اگر بودجه بهتری تزریق شود، چهره‌های نامدار هم به جای نمایش خانگی، جذب تلویزیون می‌شوند.
من فکر نمی‌کنم برنامه‌سازان نامدار نسبت به کسانی که اکنون برآوردهای مالی قابل توجهی در تلویزیون می‌گیرند، بیشتر دریافت کنند. مثلا من فکر نمی‌کنم که از برنامه‌ای با حضور محمدرضا گلزار به عنوان مجری، برنامه‌ای گران‌تر بشود ساخت و کسانی مثل بیژن بیرنگ که برنامه‌سازان صاحب‌نام، مؤثر و مؤلف صداوسیمای بعد از انقلاب بودند، به این اندازه پول بگیرند. باید پرسید چرا خانم مرضیه برومند در تلویزیون کار نمی‌کند؟ آیا گران می‌سازد؟ جواب منفی است، چراکه کلی سریال گران‌تر می‌بینیم. باید ارزیابی دقیقی نسبت به بودجه‌هایی انجام شود که در دوره‌های مختلف به برنامه‌ها داده می‌شده. سوال این است که آیا بودجه سریال‌ها و برنامه‌های ترکیبی امروز تلویزیون در نسبت با محصولات به‌یادماندنی و تأثیرگذار قدیم تلویزیون کمتر است؟ مثلا برنامه «رادیو هفت» ابداً برنامه گران‌قیمتی برای تلویزیون نبود، اما الان دیگر پخش نمی‌شود. منصور ضابطیان، محمد صوفی و... جزو برنامه‌سازان گران‌قیمت تلویزیون نیستند، اما حضور آن‌ها تاب آورده شد؟
از گوشه و کنار می‌شنویم که با عوامل جوان‌تر، کمترشناخته‌شده و حتی خودی‌ترها، می‌شود برنامه‌هایی در آن سطح ساخت، اما نیازمند بودجه بهتر است.
نتیجه خودی و غیرخودی کردن برنامه‌سازها در تلویزیون، همین ورشکستگی است. آیا برنامه‌سازهایی که قبلا در تلویزیون کار می‌کردند و برای صداوسیما آبرو می‌آوردند، آدم‌های ناامنی بودند؟ آیا نسل جدیدتر و امن‌تر توانستند به آن اندازه موفق باشند؟ آیا کسی به جای آقای سعید بشیری آمد که بتواند برنامه‌ای در تراز «دو قدم مانده به صبح» شبکه 4 درست کند؟ شما می‌توانید اغلب شبکه‌ها را ببینید و هزینه‌ها مشخص است. قبول دارم که الان همه‌چیز گران‌تر شده، اما من درباره نسبت هزینه‌ها صحبت می‌کنم. هزینه‌های امروز به نسبت هزینه‌های مسابقه‌ای در دهه 80 به همان نسبت رشد کرده؟ من می‌گویم اعداد بیشتر رشد کرده. پول فراوان خرج می‌شود، اما خروجی کجاست؟ ما حتی برنامه‌هایی سراغ داریم که ساخته می‌شود، اما پخش نمی‌شود! یعنی به قدری از سطح کیفی استاندارد، خارج است که حتی به آنتن هم نمی‌رسد. دست کم من دو عنوان را در شبکه 3 از نزدیک شاهد بودم که هزینه‌های زیادی هم برایشان صرف شد، اما پخش نشدند.