راه مهار ریزگردهای ایران چیست

دنیای قلم -یک کارشناس آلودگی هوا با اشاره به علل وقوع پدیده آلودگی هوا می‌گوید: تنها راه مقابله با این ابرچالش، پیشگری و شناسایی منشاء آن است؛ چرا که وقتی خیزش گرد و غبار صورت می‌گیرد، کار از کار گذشته است و چاره ای باقی نمی‌ماند.

یوسف رشیدی خاطرنشان کرد: کشور ما در منطقه ای قرار گرفته که زمین‌های زیادی با استعداد تولید گرد و غبار وجود دارند. مناطقی نظیر عراق، عربستان و شمال افریقا مستعد این پدیده هستند. رطوبت کم خاک و انجام نشدن اقدامات لازم برای تثبیت خاک منطقه سبب می شود تا هر گاه باد شدیدی می‌وزد، ذرات خاک در هوا به پرواز درآیند.  

وی افزود: دانه‌های خاک آنقدر ریز هستند که با وزش باد به هوا بلند و در ارتفاع زیاد حمل می‌شوند. زمانی که این ذرات در جریان‌های اصلی هواشناسی قرار می‌گیرند در مسافت‌های زیاد جابجا می‌شوند.علت اصلی وقوع این پدیده وجود زمین‌هایی است که خاک سستی دارند و این خاک نیز از دانه‌های ریزی تشکیل شده است. همچنین رطوبت کم و نبود پوشش گیاهی نیز مزید بر علت می‌شود تا خاک این زمین‌ها مستعد تولید گرد و غبار باشد.

رشیدی در ادامه گفت: کشورها باید در حوزه شناسایی کانون‌ها و تثبیت آن‌ها تلاش کنند. این مسئله‌ای منطقه‌ای است و نیازمند همکاری چندین کشور و نهاد گوناگون است. از سال ۲۰۰۴ سازمان هواشناسی جهانی یک سیستم پیش‌آگاهی در سه منطقه طراحی کرده است. یکی از مراکز این سیستم در شهر بارسلونا قرار دارد و مربوط به حوزه اروپا، خاورمیانه و شمال افریقا است. مراکز مشابهی نیز برای شرق آسیا و همچنین قاره آمریکا وجود دارد.

وی اضافه کرد: شاید فعال ترین مرکز بین این مراکز در شهر بارسلونا باشد. شمال افریقا و خاورمیانه از مستعدترین مناطق برای تولید گرد و غبار هستند. در این سیستم می‌توان اطلاعات مربوط به پیش بینی گرد و غبار، موقعیت کانون‌ها و ... را استخراج کرد. 

رشیدی افزود: در ایجاد گرد و غبار، وزش باد و شدت وزش آن بسیار موثر است. همچنین تغییر کاربری زمین‌ها نیز می‌تواند سبب افزایش احتمال خیزش گرد و غبار شود. نمی‌توان انگشت اتهام را همواره به سوی کشورهای ترکیه، عراق و عربستان نشانه رفت. ما باید ابتدا خود را اصلاح کنیم و کانون‌های گرد و غبار داخلی را مهار کنیم. سپس باید کشورهای ذینفع در این موضوع با اجماع جهانی زیر چتر سازمان هواشناسی جهانی قرار گیرند و این مشکل را رفع کنند.

رشیدی گفت: وزش باد ذاتا خوب است چرا که سبب می‌شود آلودگی‌های انسان‌ساز از بین بروند. اما زمانی که زمین‌ها مستعد گرد و غبار هستند، وزش باد مشکل ساز می‌شود. علاوه بر آن زمانی که ذرات معلق به طور کلی زیاد می‌شوند به تبع آن غلظت آلاینده‌های دیگر به جز ذرات معلق کمتر از ۱۰ میکرون مانند ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون را نیز بالا می‌رود.

این کارشناس آلودگی هوا در پایان گفت: وقتی گرد و غبار برمی‌خیزد، نمی‌توان کاری کرد و چاره ای وجود ندارد. تنها راه کنترل آلودگی هوا پیشگیری و شناسایی منشاء آن است. همچنین وقتی آلودگی وارد منطقه‌ای می‌شود نمی‌توان زمانی برای خروج این میهمان ناخوانده تعیین کرد و خروج توده گرد و غبار بستگی به غلظت، گستره و حجم گرد و غبار دارد. مدت زمان لازم برای خروج توده گرد و غبار ممکن است سه یا چهار روز باشد و یا حتی از یک یا دو هفته نیز تجاوز کند؛ به طوری که در مناطق جنوب و غرب کشور مدت زمان درگیری با ذرات گرد و غبار بیشتر از مناطق دیگر است.