پیمان شانگهای، بایدها و نبایدهایی که باید بدانیم
یادداشت فیاض زاهد، استاد علوم سیاسی را درباره پیوستن ایران به پیمان شانگهای بخوانید.
دنیای قلم -ایران سرانجام به عضویت دایمی پیمان شانگهای درآمد. این اقدام موفقیتی استراتژیك برای ایران و پیمان مذكور است.این سازمان در ابتدا برای پرهیز از رقابت‌های درونی شوروی و چین برنامه‌ریزی شده بود.اما به تدریج منافع و اولویت‌های ژئوپلیتیك، زمینه حضور برخی از كشورهای آسیای میانه را هم فراهم آورد.اعضای موسس آن از پنج كشور روسیه، چین، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیكستان تشكیل می‌شد. اما به تدریج زمینه‌های حضور پاكستان و ایران به عنوان اعضای ناظر و سپس هندوستان هم فراهم شد.این امر نشانه تحول مهمی در این منطقه از جهان بود.اشتراكات سیاسی و امنیتی در اولویت این سازمان بودند. هرچند تعارضات درونی همچنان حل نشده باقی مانده‌اند.
.علی‌رغم تلاش برای كاهش تنش میان هند و چین و پاكستان و هندوستان، و علاقه وافر ایران برای آنكه بتواند زودتر از امسال به عضویت دایم این مجموعه درآید، اما فرآیند این توافق چندان بی‌سنگلاخ نبوده و نیست. هند و چین با هم در رقابت شدیدی برای تسلط بر منطقه جنوب غربی آسیا و البته آسیای میانه هستند.تعارضات تاریخی و ملی میان پاكستان و هندوستان حل نشده است. این تنها كشمیر نیست كه محل تعارض است، بلكه رقابت اتمی در كنار نگرانی هند از مداخلات نیروهای تندرو پاكستانی در تحریك مسلمانان افراطی می‌تواند موجب برخی تنش‌ها گردد. هند هنوز پاكستان را مسوول درگیری‌های تروریستی در بمبئی و تشدید اختلافات در كشمیر می‌داند. از سوی دیگر هند زیرپوستی مورد حمایت امریكا قرار دارد تا بتواند مانع رشد سریع چین شود. در حالی كه در ده سال گذشته دو دولت رقم رشد 8 تا 10 درصد را تجربه كرده‌اند، اوضاع برای اقتصاد هندوستان به طرز چشمگیری بهبود یافته است. امسال این هند است كه در حدود نزدیك به 2 درصد از رشد اقتصادی چین رشد بیشتری داشته است.
ایران در جبهه مقابله با غرب همچنان درگیر است. برجام سرنوشت نامعلومی دارد.با آمدن دولت دست‌راستی رییسی، تردیدها درباره توافق ایران و غرب افزایش یافته است.هرچند انتخاب امیرعبداللهیان یك پیام مثبت به جامعه جهانی و روند گفت‌وگوها بود، اما انتصاب علی باقری‌كنی از همراهان جلیلی، مجددا پرسش‌ها را افزایش می‌دهد.این مشكل بزرگ ایران و غرب به صورت توامان است.نه فرستنده می‌داند چه پیامی می‌فرستد و نه گیرنده می‌داند منظور ایران چیست. وقتی امیرعبداللهیان بر كرسی وزارت تكیه زد نه باقری‌كنی، همگان را تصور بر آن بود كه ایران به گفت‌وگو لبخند می‌زند.اما كنار رفتن عباس عراقچی و تكیه یك تندوری نزدیك به تیم پایداری تاملات را افزایش می‌دهد. اما پیام ایران هرچه باشد؛ خواه تاكتیك فریبنده برای مقابل، یا اختلافات درونی، در این نكته نمی‌توان تردید كرد كه اوضاع دیگر مانند دوران روحانی نخواهد بود. در این میان رییسی دوست ندارد با دست‌فرمان تندی اوضاع را از اینی كه هست بدتر كند.
گفت‌وگوهای عزتمندانه از دید وی و حل مشكلات بین‌المللی برای كاهش فشارها، با تمایل به سوی شرق شكلی بالانس‌گونه پیدا می‌كند.سازمان شانگهای جمعیتی بالغ بر 4 میلیارد نفر را در برمی‌گیرد. از منظر امنیتی منحصربفرد است و از جایگاه انرژی هم متمایز.كشورهای قدرتمند اقتصادی در آن حضور دارند و خود نیمی از بازار جهانی را شامل می‌شود. همه گزاره‌ها از افول غرب در پنجاه سال آینده به نسبت هندوچین حكایت دارد. ایران نیز مزیت خود را در این نقطه جغرافیایی و ژئواسترتژیك می‌بیند. هم با دوستان نزدیك خود همراه است-چین و روسیه- و هم می‌تواند به كشورهای اروپایی مزیت خود را نشان دهد.اما نباید خیلی خوش‌گمان باشیم، تاخیر در پیوستن به این پیمان ریشه در برخی مخالفت‌ها نیز داشته است.نقش روسیه و چین در این تاخیر محل تامل است.ایران زودتر از این می‌توانست عضو رسمی شود، اما هربار به بهانه‌هایی این موقعیت از ایران سلب شد. ایران و جناب رییسی باید با هوشیاری متوجه این حقیقت باشد كه نباید به كارت بازی دیگران تبدیل شود، ما نیز می‌توانیم از این كارت‌ها بهره ببریم. در پایان تاكید بر این امر حیاتی است كه این سازمان در عین مزیت، جمع نقیضین هم هست. لذا نمی‌توان همه تخم‌مرغ‌ها را در آن سبد گذاشت.
منبع: اعتماد