شجریان، صدای مردم

دنیای قلم- آوردن موسیقی اصیل غیرضربی به درون توده‌های مردم؛ این مهم‌ترین دستاورد استاد محمدرضا شجریان در طول سال‌های كار هنری ایشان بود. آواز (موسیقی غیرضربی ردیفی) ایرانی كه یكی از شاخص‌های ویژه این موسیقی پر رمز و راز قدیمی است،

کیوان ساکت در اعتماد نوشت: پیش از آن، بیشتر مختص كسانی بود كه در مورد موسیقی اطلاعات تخصصی داشتند. به عبارتی، شنیدن و لذت بردن از آواز و موسیقی غیرضربی ردیفی تا قبل از آن، منحصر به خواص بود و آنهایی كه موسیقی را در معنای خاص كلمه می‌شناختند. استاد شجریان آواز را به درون توده‌های جامعه به خصوص توده‌های جوان‌تر برد. جوان‌ترهای جامعه آواز را با استاد شجریان به عنوان یك بخش مهم موسیقی شناختند و توانستند از آن لذت ببرند و حتی تا اندازه‌ای آن را بیاموزند. نكته دیگر آن بود كه استاد شجریان با استادان زیادی در زمینه ادبیات و شعر، رفت و آمد داشت و همین موجب شد شعرهای انتخابی ایشان برای اجراهای گوناگون، هر كدام به نوعی مناسبتی با وقایع روزگار خود و مردمان این سرزمین داشته باشند. در واقع استاد محمدرضا شجریان، صدای گویای مردم و بیان‌كننده دردها، شادی‌ها و به‌طور كلی احساسات و نیاز‌های مردم روزگار خود شدند. 

این سعادتی است كه نصیب ایشان شد و در كنار جایگاه والایی كه به لحاظ هنری دارند، از جهت مردمی بودن و دغدغه جامعه داشتن هم همواره نزد مردم ایران عزیزند.  دامنه كاری استاد شجریان هم دامنه وسیعی است. ایشان گذشته از همكاری با استادان بزرگ هم‌دوره خود، بعدها با جوان‌ترها هم كار كردند. كار با اركستر گل‌ها و تصانیف مردمی هم بخشی از كارنامه ایشان است. كارنامه‌ای وسیع و پروپیمان كه از ایشان هنرمندی محبوب و تمام‌عیار ساخته است. یكی از ویژگی‌های كار استاد شجریان علاوه بر خواندن ترانه‌ها و تصنیف‌های معاصر، اجرای بخش زیادی از ترانه‌های قدیمی بود كه خواننده‌های هم تراز و هم عصر ایشان به آن بسیار كمتر می‌پرداختند و یا اصلا نپرداخته بودند. 
این یك ویژگی بسیار بارز ایشان در احیا كردن تصنیف‌ها و ترانه‌های قدیم بود. ایشان آواز را به میان جوانان جامعه بردند؛ پیش از آن جوان‎ها از موسیقی غیرضربی و ردیفی كمتر لذت می‌بردند و با آن كمتر ارتباط برقرار می‌كردند؛ ولی استاد شجریان با تسلط عمیق بر گوشه‌های مهجور موسیقی و اجراهای استادانه، موجب شد نسل جوان با موسیقی آوازی پیوندی قابل‌‌ملاحظه برقرار كنند. به نظر من استاد شجریان هنرمند سعادتمندی بودند كه هم با معیارهای تخصصی هنری و موسیقایی در جایگاه رفیعی قرار می‌گیرند و هم از جهت اقبال عمومی و جایگاه اجتماعی. به شخصه بر این عقیده‌ام كه آنچه بیشتر اهمیت دارد آن جنبه مردمی شخصیت ایشان است. تسلط موسیقایی و زیبایی صدا و نغمه ساز بسیار مهم‌اند اما در وهله دوم.  همراهی و همدلی با مردم درد كشیده وطن خصلت بسیار ارزشمند ایشان بود. این خصوصیت موجب شد كه شجریان در قلب و حافظه تاریخی و حافظه عاطفی مردمان خودش جای بگیرد. تاكنون كمتر هنرمندی این اقبال را داشته كه تا این اندازه در روح و جان مردمش نفوذ كند. این حكایت از آن دارد كه نام شجریان تا همیشه در حافظه ایرانی‌ها خواهد ماند.