پشت پرده کمبود سرم در کشور

دنیای قلم -سه هفته است سرم در داروخانه‌ها توزیع نمی شود و تقریبا ۱۰روز است که قحطی سرم شده، یک هفته‌ای نیز می‌شود که این کمبود، راه به رسانه‌ها برده و همه را،‌ حتی کسانی که سرو کاری با سرم ندارند، خبردار کرده. با این حال هنوز خبری از محموله‌های وارداتی که سازمان غذا و دارو هفته قبل وعده وارداتش از هند و ترکیه را داده‌بود، نیست. با این که برخی کارخانه‌های تولیدی مثل شرکت داروسازی ثامن آستان قدس رضوی توان تولیدی خود را ۵۰ درصد افزایش داده تا ماهانه ۵/۴میلیون انواع سرم را در شبکه‌بهداشت و درمان عرضه کند، اما بازار همچنان عطش سرم دارد و مزه شیرین این تلاش‌ها هنوز زیر دندان متقاضیان خرید سرم نرفته‌است. از این که مردم در این واویلای نبود سرم چه می‌کشند و چطور هر جا که می‌روند به در بسته می‌خورند، حکایت‌های تلخی به گوش می‌رسد. خیلی‌ها این روزها با خواهش و التماس دل داروخانه‌ای را به رحم می‌آورند و سرمی می‌گیرند، برخی هم پول بیشتری می‌دهند و یک سرم ۵۰۰۰ تومانی را تا چند برابر قیمت می‌خرند تا کارشان راه بیفتد،‌ بقیه هم که دستشان به این محلول حیات بخش نمی‌رسد، سماق می‌مکند تا زمانی که اوضاع دوباره عادی شود. در این میان عده‌ای با رابطه بازی، ‌سرم را به برخی بیماران می‌رسانند و آن‌طور که ما کسب اطلاع کردیم برخی افراد شاغل در مراکز درمانی چندتایی از سرم‌های موجود را به دست دوست و آشنا می‌رسانند. حاصل این وضعیت شده‌است بلبشوی فعلی که بیماران و افرادی که هرکدام به نوعی به سرم نیاز دارند، در حسرت مانده‌اند، آن هم در شرایطی که نمی‌دانیم آیا موانع تولید سرم در کشور رفع شده و آیا محموله وارداتی که قرار است کفاف یک ماه نیاز کشور را بدهد سرانجام این هفته از راه می‌رسد یا خیر.

کمبود سرم از جنس فردیس

همه شهرهای بزرگ و کوچک کشور گرفتار کمبود سرم‌های تزریقی‌اند، از همه نوعش، حتی سرم‌های شست‌وشو که افراد درگیر با سینوزیت و آلرژی آن را خوب می‌شناسند. یکی از پزشکان تهرانی به ما می‌گوید کمبود این سرم به حدی شدید است که او به بیمارانش فرمول ساخت سرم را یاد می‌دهد تا خودشان در خانه آن را بسازند.
وضعیت سرم‌های تزریقی در کشور هم به همین اندازه خراب است و چون نمی‌توان آنها را در خانه ساخت،‌ مردم بابتش رنج بیشتری می‌برند.
در شهری مثل مشهد که گفته می‌شود از شدت درگیری با کرونای دلتا وضعیتی سیاه پیدا کرده و به قول رئیس بخش آی‌سی‌یوی کرونا بیمارستان امام‌رضای آن، خوابیدن بیماران جلوی در بیمارستان‌ها نزدیک است. دو هفته است هیچ داروخانه شهری سرم ندارد و سرم‌های تولیدی فقط در بیمارستان‌ها توزیع می‌شود.

این وضعیت -که ناشی است از دستور اخیر سازمان غذا و دارو که توزیع همه سرم‌های تزریقی را تا اطلاع ثانوی فقط در داروخانه‌های بیمارستانی مجاز کرده- گرچه مردم شهرهای بزرگ از جمله مشهد را نیز به عسر و حرج انداخته ولی در شهر فردیس بیشتر موجب سرگردانی مردم شده‌است.
در این شهر استان البرز هیچ تخت بیمارستانی وجود ندارد اما سرم در هیچ داروخانه‌ای نیز توزیع نمی شود و در نتیجه اگر یکی از اهالی فردیس به سرم نیاز داشته‌باشد باید راهی کرج یا تهران شود که خب سرم در این دو شهر نیز یافت نمی شود.
البته این فقط حکایت شهر فردیس و مردمانش نیست، بلکه در همه شهرهای کشور که تخت بیمارستانی وجود ندارد، یافتن سرم به چالشی جدی تبدیل شده؛ چالشی که در عین غم‌انگیز بودن، خنده‌دار شده‌است.

روزهای سخت کرونایی‌های سرپایی

بیمارانی که این روزها زیر سایه کمبود سرم و مضیقه تخت‌های بیمارستانی، موفق به بستری در یکی از مراکز درمانی شده‌اند حال و روزشان از بقیه بیماران بهتر است. هرچه باشد در بیمارستان‌ها، بیمار و اقوامش برای خرید سرم به آب و آتش نمی‌زنند. ما نیز که دیروز پیگیری کردیم دو بیمارستان بزرگ تهران که این روزها اغلب تخت‌هایشان در اشغال بیماران کرونایی است با این که مشکلات زیاد دارند ولی دغدغه تامین سرم ندارند. علی جمالیان، رئیس بیمارستان شهید لواسانی که بیمارستان تخصصی قلب و عروق است دیروز به ما گفت خوشبختانه چون مصرف سرم در بیمارستان‌های تخصصی قلب فوق‌العاده بالاست ما به اندازه دو ماه در انبارهایمان سرم داشتیم، برای همین بعد از شروع کمبودها به مشکل برنخوردیم.
  خسرو صادق‌نیت،‌ رئیس بیمارستان امام‌خمینی نیز به ما توضیح داد کمبود جدی در سرم نداریم چون هم از قبل به اندازه کافی سرم تامین شده و هم این روزها که این محصول با کمبود مواجه است سرم را با یک‌سری مراعات‌ها مصرف می‌کنیم.
از آنجا که هر چه سرم‌های توزیعی تا اطلاع بعدی در بیمارستان‌ها توزیع خواهدشد به نظر نمی رسد این مراکز دغدغه سرم پیدا کنند. ولی در عوض مراکز جراحی محدود حسابی با نبود سرم می‌جنگند به طوری که پرس و جوی ما از یکی از این مراکز پر رفت و آمد نشان داد که چالش تامین سرم بسیاری از جراحی‌های آنها را متوقف کرده‌است.
در این میان کمبود سرم، یک گروه ویژه از بیماران را بیشتر از دیگران آزار می‌دهد یعنی بیماران کرونا مثبت که به واسطه پر بودن بیمارستان‌ها، موفق به بستری نشده و به اسم درمان سرپایی به خانه فرستاده می‌شوند، بیمارانی که برای بهبود نیازمند تزریق داروهایی هستند که تا سرم نباشد قابلیت تزریق ندارند.
در واقع این بیماران با هر سختی که شده دو داروی معمول یعنی رمدسیویر و فاویپیراویر را تهیه می‌کنند اما چون سرمی برای تزریق برای بیماران سرپایی وجود ندارد، اغلب داروها بدون استفاده می‌ماند.
نازی ناصری، مسؤول روابط‌عمومی‌ انجمن داروسازان خراسان‌رضوی در گفت‌وگو با ایسنا این چرخه معیوب را به خوبی شرح داده‌است: از حدود دو ماه قبل سرم سهمیه‌بندی شده‌بود و تعداد محدودی به داروخانه‌ها ارائه می‌شد اما در یک هفته تا ۱۰روز اخیر سرم کاملا تمام شده و فقط به بیمارستان‌ها ارائه می‌شود. این درحالی است که یک بیمار کرونایی به طور مرتب سرم مصرف می‌کند ولی بیماران سرپایی و خانواد‌ه‌های آنها که به داروخانه‌ها مراجعه می‌کنند، موفق به تهیه سرم نمی‌شوند و به مردم گفته می‌شود بروند از جای دیگر تهیه کنند درصورتی‌که در سطح شهر هیچ سرمی وجود ندارد. چند هزار بیمار سرپایی سطح شهر چگونه باید سرم تهیه کنند؟

 سرم؛ هر بطری ۱۰۰هزار تومان

با وجود نایاب شدن سرم در داروخانه‌های کشور و در نتیجه کوتاه شدن دست مردم از تهیه این داروی حیاتی اما هنوز به روش‌هایی می‌توان سرم تهیه کرد. اساس این روش البته بر پایه رابطه بازی و مسائل مالی استوار بوده که خب طبیعی است نفع این روش تنها به عده‌ای خاص می‌رسد.
شخصی که در این باره به ما اطلاعات داد کسی است که به واسطه آشنایانی که در مراکز درمانی و داروخانه‌ها دارد، در این روزهای کمبود توانسته چند سرم برای چند بیمار دست و پا کند اما با قیمت‌های گزاف. این فرد سرم‌ها را از دو سه داروخانه آشنا تهیه کرده که ته مانده سرم‌های قبلی را که هفته آخر تیرماه ۳۰۰۰تومان قیمت داشت( سرم قندی۲۵۰ میلی لیتر)۱۰۰ هزارتومان فروخته و از قضا بیماران نیز راضی بوده‌اند که ‌این پول را پرداخته‌اند.
همین شخص به ما اطلاع داد برای بیماران یکی از پزشکانی که با او رابطه کاری دارد، چند سرم تهیه کرده که واسطه تهیه این سرم‌ها یکی از کارکنان مراکز درمانی بوده که از درمانگاه محل کارش، چند سرم را خارج کرده‌است.
اینجاست که گفته‌های رئیس بیمارستان شهیدلواسانی در مصاحبه با ما تامل برانگیز می‌شود. او گفت وقتی مرغ دولتی در بازار نیست اما مرغ کیلویی ۵۰هزار تومان همه‌جا هست، شک نکنید سرم هم با قیمت‌های آنچنانی پیدا می‌شود.

درد مضاعف مبتلایان به سرطان

برخی داروهای درمان سرطان مدتی است که به سختی پیدا می‌شود، به علت پر شدن تخت‌های بیمارستانی در موج پنجم کرونا یافتن تخت خالی برای شیمی‌درمانی نیز به یکی از چالش‌ها تبدیل شده‌است. بیماران مبتلا به سرطان که با درد بیماری و رنج ناشی از کمبود دارو و امکانات و البته هزینه‌های گزاف درمان، روزگار می‌گذرانند ظاهرا از بابت کمبود سرم نیز به درد تازه‌ای مبتلا شده‌اند. مسؤول روابط عمومی انجمن داروسازان خراسان‌رضوی در این باره می‌گوید: کمبود سرم باعث شده بیماران سرطانی هم با مشکل مواجه شوند چراکه اغلب داروهای درمان سرطان همراه سرم تزریق می‌شود و چون حتی در مراکز درمانی محدودیت سرم وجود دارد، این بیماران بدحال هستند.
این درحالی است که یکی از پزشکان عمومی در تهران دیروز به ما اطلاعاتی داد که نشان می‌دهد هر بیماری با هر درجه از بیماری این روزها به واسطه نبود سرم در بازار ممکن است به دردسر بیفتد. او می‌گوید: برخی بیماران باید انواع ویتامین را تزریق کنند که به علت بیماری‌های خاصی که دارند این تزریق حتما باید همراه سرم انجام شود اما چون سرم موجود نیست، آنها تزریق مستقیم انجام می‌دهند و در نتیجه دچار عوارض می‌شوند. او می‌گوید چند روز قبل بیماری با سابقه سنگ کلیه داشته که پس از تزریق مستقیم ویتامین، وضعیت کلیه‌اش خراب شد. روز گذشته یکی از داروخانه‌دارها در تهران نیز که در جنوب‌شهر و در محله‌ای کارگری مشغول است به ما از تاثیر نایاب شدن سرم در داروخانه‌ها بر کارگران گفت. به گفته او همیشه کارگرانی که به علت سختی کار دچار خستگی شدید، افت فشار یا کمبود آب بدن می‌شدند برای سرپا شدن، چند آمپول ویتامین را همراه سرم تزریق می‌کردند اما از وقتی سرم در داروخانه‌ها یافت نمی شود، این کارگران نیز وضع جسمی مناسبی ندارند.

 علت کمبود بی‌توجهی به زنجیره تامین

درباره این که چرا حال و روز سرم در کشورمان تا این حد وخیم شده تا به حال زیاد حرف زده و چند علت عمده برای آن شمرده شده است. از جمله محمود نجفی‌عرب، رئیس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق بازرگانی تهران به پنج دلیل اشاره کرده که خروج یکی از شرکت‌های اصلی سرم‌سازی از چرخه تولید، افزایش مصرف سرم در بیمارستان‌ها در پی افزایش شیوع کرونا، محدودیت در واردات یکی از محصولات پتروشیمی که در بسته‌بندی سرم کاربرد دارد، قطعی برق و قاچاق معکوس یعنی خروج غیرقانونی سرم از کشورمان را علت کاهش موجودی سرم تزریقی در بازار اعلام کرده است.
البته حیدرمحمدی، مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو از میان این پنج علت یکی را عامل مهم‌تری در کمبود سرم‌های تزریقی در کشور دانسته است. شرح ماوقع از زبان او این‌گونه است: تابستان سال گذشته یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های سرم‌سازی کشور از ما درخواست کرد توزیع سرم را برای آن شرکت متوقف کنیم تا خط gmp کارخانه را اصلاح کندو کیفیت خطوط را ارتقا دهد که مخالفت کردیم و این برنامه به اواخر سال در پاییز و زمستان که نیاز به سرم کمتر است، موکول شد. در نهایت فصل پاییز این مجوز به شرکت داده شد که البته به علت تحریم نتوانست دستگاه‌ها را وارد کند، در نتیجه کار بازسازی خطوط از بهمن شروع شد، درحالی که این شرکت نتوانست به تعهد برگشت به کار در اوایل سال ۱۴۰۰ عمل کند و قول راه‌اندازی را برای ماه شهریور داده‌اند.
پس تا اینجای کار، بزرگ‌ترین کارخانه تولید سرم در کشور به علت عمل نکردن به تعهداتش که حتما به جبر زمانه بوده، مقصر کمبود سرم است، ولی نایب رئیس انجمن داروسازان کشورمان نظر دیگری دارد. علی فاطمی در تحلیل وضع موجود به جام‌جم می‌گوید: کمبود سرم در کشور یک علت بیشتر ندارد و آن هم توقف تولید سرم در شرکت شهید قاضی تبریز است که ماهانه ۱۱میلیون سرم معادل ۴۰درصد سرم تولیدی کشور را تامین می‌کرد. این شرکت طبق تعهدش باید از ۵ تیر وارد مدار تولید می‌شد اما به علت مشکلات تحریمی موفق به این کار نشد. اما این تنها بخشی از ماجرای کمبود سرم در کشور است نه همه آن.
فاطمی می‌گوید: وقتی توقف تولید ماهانه چهار میلیون سرم در شرکت شهیدقاضی اعلام شد، برخی شرکت‌ها به سازمان غذا و دارو اعلام کردند آماده واردات سرم هستند اما این موضوع در بروکراسی‌های این سازمان از قلم افتاد. حتی با این که چهار تولیدکننده سرم در کشورمان در این مدت شیفت‌های کاری را افزایش دادند و تا ماه‌های ابتدایی سال اجازه ندادند کمبود سرم در کشور شدت بگیرد، ولی با شروع موج پنجم کرونا و افزایش مصرف،‌ کمبود به‌تدریج شدت گرفت تا امروز که در هیچ داروخانه شهری سرم یافت نمی‌شود.
وی می‌افزاید: سازمان غذا و دارو و وزارت بهداشت باید این وضع را پیش‌بینی می‌کردند و با واردات سریع و به‌موقع از شکل‌گیری وضع موجود جلوگیری می‌کردند اما سازمان غذا و دارو وقتی به یاد واردات افتاد که دیر شده و کشور مورد نظر نیز هند بود که خودش درگیر کروناست و اجازه خروج سرم از کشورش را نمی‌دهد. ما نباید همه تخم‌مرغ‌هایمان را در یک سبد می‌گذاشتیم، بلکه باید به زنجیره تامین بیش از اینها توجه می‌کردیم، چون سرم جزو اقلام غیرقابل جایگزینی است که جان بسیاری از بیماران به وجود آن وابسته است.

منبع: جام جم