حقابه از هیرمند و پیوند ایران و افغانستان
در پی دشواری‌های ناشی از كمبود آب در سیستان و سخنان ابراهیم رییسی رییس‌جمهور ایران گفت‌وگوها و چالش‌هایی بین دوطرف مطرح شد.
دنیای قلم -غلامحیدر ابراهیم بای سلامی : ملت ایران و مردم افغانستان دارای خاستگاه طبیعی و فرهنگی مشتركی هستند و همواره همانند اعضای یك خانواده به تفاهم و روابط دوستانه متقابل وابسته‌اند.
در پی دشواری‌های ناشی از كمبود آب در سیستان و سخنان ابراهیم رییسی رییس‌جمهور ایران گفت‌وگوها و چالش‌هایی بین دوطرف مطرح شد. همه می‌دانیم كه آب از نادر كالایی‌هایی است كه تولید انبوه آن به دست انسان میسر نیست اما مصرف آن روز افزون است و با گذشت زمان احتیاج به آن گسترده‌تر و كمبود و مضایق آن بیشتر می‌شود . اكنون كه بشر توان ساخت سازه‌های آبی وكانال‌های انتقال آب را با بهره از فناوری و به گونه صنعتی و با ظرفیت بالا دارد حقوق طبیعی مردم و محیط زیست شدیدا در معرض تهدید قرار گرفته است. در همه جای جهان حقابه در مناطق پایین‌دست و پایاب هر سازه آبی یك حق طبیعی است و در غیر این صورت محیط زیست و زندگی انسان‌ها در مناطق پایین‌دست دشوار و نابود می‌گردد.
برحسب گزارش‌های كارشناسان معتبر بین‌المللی چون «كاوه مدنی» معاون سابق سازمان حفاظت محیط زیست ایران و نایب‌رییس مجمع محیط زیست سازمان ملل متحد و عكس‌های ماهواره‌ای در بهار ۱۴۰۲ میزان آب در پشت سدهای مسیر هیرمند از جمله «سد كجكی» و «سد كمال خان» قابل توجه و انباشته است و در این سوی مرز مردمان سیستان‌و‌بلوچستان تشنه و منتظر آبند. با توجه به بخشی از حقوق مردم سیستان در پایین‌دست هیرمند در موافقت نامه بین دوكشور در سال ۱۳۵۱ (هویدا - شفیق) روشن شده است كه افغانستان حق ندارد اقداماتی انجام دهد كه باعث كاهش سهم ایران از آب هیرمند شود ولی اكنون سدها و كانال‌های متعددی در مسیر هیرمند در افغانستان ساخته شده یا ارتفاع سدها برای ذخیره آب بیشتر افزایش یافته است و مشكلات و تنگناهایی برای مردم سیستان و نابودی دریاچه هامون فراهم كرده است. این سدسازی‌ها روی سر شاخه‌های «هریرود» همانند احداث «سد سلما» نیز ادامه دارد و با كمیاب شدن آب در شمال شرق ایران و ایجاد تنگنا برای تامین آب «سد دوستی» كه در مرز مشترك سه كشور ایران، تركمنستان و افغانستان قرار دارد مشكلات و دشواری‌ها را برای تامین آب شرب «كلان‌شهر مشهد» بیشتر خواهد كرد.
راه‌حل پایدار و مناسب این مشكل گفت‌وگو و تفاهم بر مبنای امر كارشناسی و رعایت حقوق دو طرف است.
در خرداد ۱۳۸۱ همراه سید محمد خاتمی رییس جمهور ایران در سفر به كابل بودم كه در پی سفر حامدكرزای رییس دولت افغانستان و دعوت ایشان انجام گرفت.
در نشستی كه بین دو دولت ایران و افغانستان در ارگ كابل برگزار شد و علاوه بر كرزای بزرگانی چون عبدالكریم خلیلی و اسماعیل خان و چند وزیر ایرانی و افغانی و محمدباقر قالیباف فرمانده وقت نیروی انتظامی و دو استاندار خراسان و سیستان وبلوچستان از ایران حضور داشتند اولین دستور نشست تاكید بر «حقابه ایران» از هیرمند بود كه جناب خاتمی با متانت تمام این موضوع را مطرح و مورد تاكید قرار داد و سپس یكی از مسوولان ایرانی به طرح مساله آب پرداخت. از طرف مقابل حامد كرزای از یكی از مدیران افغانی خواست تا در این خصوص توضیح دهد.
آن مدیر و كارشناس افغانی با تسلط كامل گزارش مبسوطی از كاهش باران و اثر خشكسالی‌های پی‌درپی در سرچشمه‌های كوه هندوكش داد و علت عدم روان‌سازی حقابه ایران را كاهش باران و خشكسالی در افغانستان اعلام كرد.
در آن جلسه موضوع حمل‌ونقل و ترانزیت بین‌المللی كالا و احداث پروژه راه‌آهن خواف به هرات بین ایران و افغانستان طرح شد و اسماعیل‌خان در نوبت سخنرانی خود گفت به احترام سید محمد خاتمی كه شخصیت محبوب جهان اسلام است از جای برمی‌خیزم و ایستاده سخن می‌گویم.