دنیای قلم - نشست «نگاهی به بررسی سیر تحول رمان عامه‌پسند از انقلاب اسلامی تاکنون» در هفتمین روز برگزاری نمایشگاه کتاب تهران با حضور یوسف رسولی، پژوهشگر و مدرس دانشگاه و مهدی کاموس، نویسنده و پژوهشگر در سرای ادبیات شبستان مصلی امام خمینی (ره) برگزار شد.

یوسف رسولی، پژوهشگر و مدرس دانشگاه با اشاره به اینکه موضوع گفت‌وگو بررسی رمان‌های عامه‌پسند و سیر تحول این رمان‌هاست، گفت: رمان‌های عامه‌پسند ادامه پاورقی‌هایی هستند که با شکل‌گیری نشریات ایجاد شدند. در واقع پاورقی‌ها بعدها از نشریات مستقل شدند و به شکل رمان درآمدند. 

رسولی ادامه داد: رمان‌های عامه‌پسند برخلاف باور برخی از افراد، در بین همه اقشار جامعه مخاطب دارند. این رمان‌ها جهان‌بینی ساده‌ای بر پایه خیر و شر دارند و حوادث پی‌درپی و تصادفی را روایت می‌کنند. شخصیت‌پردازی‌های ساده و سطحی یکی دیگر از ویژگی‌های رمان‌های عامه‌پسند است. 

وی یکی دیگر از ویژگی‌های رمان‌های عامه‌پسند را استفاده مکرر از کلیشه‌ها دانست و درباره ویژگی‌های اینگونه از ادبیات داستانی برشمرد: عموماً مضامین احساسی و عاطفی دارند که شخصیت اصلی آن‌ها یک یا چند زن هستند، براساس شخصیت‌های خیر شر هستند، حواس پی‌درپی و تصادف‌وار صورت می‌گیرند و گره گشایی‌ها ناگهانی هستند، شخصیت پردازی‌های سطحی و ساده که خیلی هم پویا نیستند، استفاده مکرر از کلیشه‌ها در نام گذاری و طرح داستان و حتی جلد، سادگی در مضمون و روایت، ذهن و فکر مخاطب را خیلی درگیر نمی‌کند و در پایان عشق یک محوریت است که در اغلب رمان‌های عامه پسند به چشم می‌خورد. 

این پژوهشگر با اشاره به اینکه رمان‌های عامه‌پسند اغلب از موضوع عاشقانه به عنوان چاشنی بهره می‌برند، ادامه داد: این رمان‌ها یک طیف هستند و قوت و ضعف دارند.

رسولی معتقد است که رمان‌های خوب و قوی عامه‌پسند به رمان‌های نخبه‌گرا نزدیک می‌شوند. 

مهدی کاموس، نویسنده و پژوهشگر در بخش دیگری از نشست نگاهی به بررسی سیر تحول رمان عامه‌پسند از انقلاب اسلامی تاکنون گفت: به نظر من ذات رمان، عامه‌پسند است و رمان اندیشیدن در بستر زمان است. یعنی می‌خواهد اندیشه‌ها و مباحث فلسفی را وارد حوزه ادبیات کند.  به گفته وی، رمان تکریم انسان در برابر کلیسا، دربار و سرنوشت است و بعدتر با گسترش دانایی و سواد خواندن و نشوتن به سمت انسان‌های معمولی نیز می‌رود که در حال حاضر رویکرد کاملاً متفاوت شده و رمان عامه پسند رمانی است که نخبگان جامعه آن را نمی پسندند. 

این نویسنده بیان کرد: امر عامه‌پسند، یک امر گفتمانی است و نخبگان جامعه رمان عامه‌پسند را نمی‌پسندند.  کاموس با معرفی و اشاره به رمان «بامداد خمار» نوشته فاطمه حاج سیدجوادی افزود: سه دسته نویسندگان، هواداران و سیاستگذاران به رمان توجه می‌کنند. همه ما با رمان‌های عامه‌پسند خواندن را شروع کردیم. ناشران نیز می‌دانند که رمان‌های عامه‌پسند فروش خوبی دارند. 

وی با تاکید بر اینکه رمان عامه‌پسند ساده کردن مسائل پیچیده برای مردم واندیشیدن در بستر زمان است، گفت: سیاستگذاران سه نوع دیدگاه به رمان‌های عامه‌پسند دارند. فرانکفورتی‌ها معتقدند که رمان‌های عامه‌پسند صنعت شبیه‌سازی هستند و بیرمنگامی‌ها معتقدند که رمان‌های عامه‌پسند نشاندهنده زندگی روزمره مردم جامعه هستند. کسانی که مطالعات ادبی دارند نیز می‌گویند رمان‌های عامه‌پسند به چگونگی کار دارند. 

کاموس در پایان با تاکید بر اینکه بعد از انقلاب اسلامی به دلیل اینکه نظارت بر چاپ بیشتر شد و سبک زندگی عموم مردم هم اخلاق‌مدارانه بود، رمان‌ها نیز عموماً با مضامین اخلاقی نگارش می‌شدند و یا در نهایت به یک پایان بندی کاملاً اخلاق‌مدارانه پایان بندی داشتند، عنوان کرد: منتقدان ادبی می‌گویند زبان رمان‌های عامه‌پسند شبیه همدیگر است و این رمان‌ها به شدت فرصت‌طلب هستند. 

به گزارش ایبنا، سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «بخوانیم و بسازیم» از ۱۹ تا ۲۹ اردیبهشت (۱۴۰۳) در محل مصلی امام خمینی(ره) به شکل حضوری برگزار می‌شود و سامانه ketab.ir فضای مجازی نمایشگاه کتاب ۱۴۰۳ است.

منبع: ایبنا