دنیای قلم -گاهی اوقات افراد برای در امان ماندن از بعضی آسیب‌ها و بیماری‌ها، دست به یکسری رفتارهای افراطی و بیمارگونه می‌زنند که این رفتار به جای از بین بردن این نگرانی‌ها، بیشتر دردسر‌ساز میشود. به تازگی یک مرد 62 ساله آلمانی که در حال تزریق چندین دوز واکسن کووید به خودش بود توسط پلیس دستگیر شد. چند روز بعد، اعلام شده که او ۲۱۷ بار طی ۲۹ ماه واکسن کرونا دریافت کرده است اما هیچ نشانه‌ای از آلوده شدن به ویروسی که باعث کووید-۱۹ میشود، نداشته و هیچ‌گونه عوارض جانبی مرتبط با واکسن را هم گزارش نکرده است. شاید شما هم افرادی را در دوستان یا آشنایان بشناسید که بعد از شیوع کرونا، همچنان با وسواس‌های افراطی به جا مانده از آن زمان، درگیر باشند. این افراد به چه اختلالی مبتلا هستند و برای درمان باید چه کنند؟
در ماجرای فردی که 217بار واکسن کرونا دریافت کرده، ترس از مبتلا شدن به این بیماری باعث بروز رفتارهای وسواس‌گونه در او شده است. اختلال وسواس، یک اختلال روان شناختی است که در هر سنی برای هر فردی می‌تواند، اتفاق بیفتد. این اختلال زمانی رخ می‌دهد که شخص در چرخه‌ای از افکار و اعمال وسواسی گیر می‌کند. وسواس با علایم مختلفی می‌تواند بروز کند که در این فرد وسواس عملی نمایان شده است. تقریبا از هر 50 نفر یک نفر، به نسبت مساوی بین زنان و مردان، در برهه‌ای از زندگیشان از اختلال وسواس عملی رنج می‌برند.
وسواس عملی، رفتارهایی است که فرد فکر می‌کند، مجبور است مدام آن‌ها را تکرار کند. این رفتارها برای کاهش استرس و اضطراب در فرد به وجود می‌آید. زمانی‌که شما دچار افکار وسواسی می‌شوید، برای رهایی از آن برای خود قوانینی را ایجاد می‌کنید. به عنوان مثال بررسی کردن مداوم درها تا مطمئن شوید که درها را قفل کرده‌اید، شستن دست‌ها تا جایی که دستان‌تان خشک یا زخم شوند و ... .
براساس نتایج پژوهش‌های موسسه ملی سلامت‌روان، وسواس عملی یک اختلال شایع، مزمن و طولانی‌‌مدت است که فرد در آن دچار رفتاری غیرقابل کنترل و مکرر میشود و احساس می‌کند که باید چندین‌بار این افکار و رفتار را تکرار کند. وسواس عملی معمولا سه بخش دارد که یک چرخه معیوب را تشکیل می‌دهد: افکاری که شما را مضطرب می‌کند، اضطرابی که احساس می‌کنید و کارهایی که شما برای کاهش اضطراب خود انجام می‌دهید. افکار وسواسی، عبارات کوتاه ناخوشایند و تکان‌دهنده‌ای هستند که شما سعی می‌کنید به آن‌ها فکر نکنید اما این افکار از ذهن شما دور نمی‌شوند. مثلا شما نگران این هستید که مبادا آلوده شوید یا این که ممکن است کسی به دلیل بی‌دقتی شما، آسیب ببیند یا تصاویری که در ذهن شما وجود دارد حاکی از یک اتفاق تلخ مانند تصادف اعضای خانواده‌تان است. هجوم این افکار به ذهن شما باعث ایجاد رفتارهایی میشود که به آن اجبار می‌گوییم و در نهایت به وسواس عملی منجر خواهد شد.
طبیعی یا غیرطبیعی بودن یک رفتار، به چند عامل بستگی دارد: تناسب رفتار با واقعیت محیطی، شدت، فراوانی(تعداد) و زمان. در یک ارزیابی و خودسنجی، می‌توانیم به‌شدت، مدت و فراوانی رفتارهایی نظیر شست وشو، بررسی کردن علامت‌ها، خواندن خبرها، مشغله ذهنی و ... دقت کنیم. اگر درمجموع دیدیم که این رفتارها تناسبی با موقعیت ندارند، زنگ خطر به صدا درمی‌آید و نشان می‌دهد که عملکردمان تناسبی با موضوع ندارد. حالا اگر عملکرد شما(از تمرکز گرفته تا بهره‌وری) پایین آمده و بیشتر زمان‌تان را به شست‌وشو، وسواس‌های فکری درباره کرونا و ... اختصاص می‌دهید، بهتر است از روان شناسان کمک بگیرید.
درمان‌های موثری برای این اختلال وجود دارد. درمان شناختی-رفتاری و درمان دارویی از اصلی‌ترین درمان‌های این اختلال هستند. تلاش افراد برای دور کردن افکار وسواسی از ذهنشان، سبب هجوم بیشتر این افکار میشود، به همین دلیل افراد باید اجازه دهند این افکار در ذهنشان وجود داشته باشد و این افکار را همانند ابرهای آسمان درنظر بگیرند یعنی فقط شاهد و ناظر عبور این افکار از آسمان ذهنشان باشند و هیچ تلاشی برای دور کردن این افکار یا پرت‌کردن حواس‌شان به خرج ندهند. همچنین مواجه شدن با عامل وسواس (به طور مثال این فکر وسواسی که در را قفل نکرده‌ام) و جلوگیری از پاسخ (به طور مثال بازبینی نکردن قفل)، منجر به خوگیری میشود و کم‌کم شدت این وسواس کم خواهد شد، اما باید توجه داشت که افراد مبتلا نمی‌توانند به تنهایی از پس وسواس برآیند و نیاز به کمک یک متخصص دارند.
نویسنده : دکتر سیدعلی ظریفی | روان‌شناس