دنیای قلم - سید عطاءالله مهاجرانی : بعد از انتخابات روز شنبه ۲۴ اردیبهشت (۱۴ ماه مه)، اردوغان گرچه نتوانست اكثریت آرا را كسب كند و در دور نخست پیروز شود، اما همه قراین نشان می‌دهد كه در دور دوم انتخابات در هفتم خرداد (۲۸ ماه مه)، احتمال پیروزی او از رقیبش نه تنها كمتر نیست، بلكه بیشتر است. سخنان او بعد از انتخابات، نشانه اعتماد به نفس بیشتری است.
نكته مهمی كه در سخنان اردوغان دیده می‌شود، تصویر تركیه‌ای است كه با همه دنیا دوست است و با همه رهبران جهان ارتباط دارد و در همه جای جهان به دنبال منافع تركیه و رفاه ملت تركیه است، بدیهی است كه این سخن با كارنامه اردوغان و تركیه در سوریه و عراق مباینت آشكار دارد، اما هم‌اكنون كه هر دو پروژه تجزیه سوریه و عراق به شكست انجامید، بدیهی است كه اردوغان هم با رویكرد و ادبیات جدیدی سخن بگوید. در این مقاله می‌خواهم فقط به یك نكته اشاره كنم كه اردوغان چگونه با رویكردی سنجیده تركیه را به جایگاهی با اهمیت در اقتصاد و سیاست جهان رسانیده است. به عنوان نمونه، در جنگ روسیه و اوكراین، با موضع سنجیده توانست منافع كشور و ملت تركیه را تامین كند.
می‌دانیم كه روسیه و اوكراین بزرگ‌ترین تولیدكنندگان گندم جهان هستند. به لحاظ كیفیت گندم نیز به دلیل حاصلخیزترین و مرغوب‌ترین اراضی كشاورزی، همان «چرنوزیوم» یا خاك سیاه، كیفیت گندم این دو كشور متفاوت است. جنگ روسیه و اوكراین موجب شد كه اختلال در صادرات گندم پیش آید. تحریم‌های روسیه از سوی امریكا و غرب هم مزید علت شد.
در این میان تركیه، با استفاده از موقعیت جغرافیایی-سیاسی بسیار مناسب، همكاری با سازمان ملل و روسیه و اوكراین وارد صحنه شد تا ابتكار صادرات گندم روسیه و اوكراین را در دست بگیرد. سیاستی كه به «ابتكار صادرات غلات از دریای سیاه» مشهور شد. در واقع تركیه بر نقطه‌ای دست گذاشت و در صحنه‌ای وارد شد كه نقطه تلاقی منفعت همگان یعنی روسیه و اوكراین و اروپا بود.
این ابتكار تركیه اخیرا برای دو ماه دیگر نیز تمدید شده است. وقتی كشتی‌های تركیه به بنادر اوكراین می‌روند، تركیه با روسیه هماهنگ می‌كند كه كشتی‌ها ایمن باشند و هدف حمله ارتش روسیه قرار نگیرند. از سوی دیگر در صادرات غلات روسیه به اروپا و آفریقا نیز تركیه نقش بازی می‌كند. این رویكرد، یعنی استراتژی مبتنی بر صلح و كسب منافع حداكثری برای تركیه، در بیست سال گذشته، چهره اقتصادی، صنعتی و كشاورزی و خدماتی و سیاسی تركیه را به كلی دگرگون كرده است. در یك كلام اردوغان توانسته اقتصاد تركیه را در دو دهه تقریبا سه برابر كند. استانبول را به یكی از پررونق‌ترین و زیباترین شهرهای جهان تبدیل كند.
جذب سرمایه خارجی به ارقام مهم و تعیین‌كننده‌ای در اقتصاد تركیه رسیده است. از سال ۱۹۷۳ تا ۲۰۰۲، مجموعه جذب سرمایه خارجی در تركیه ۱۵ میلیارد دلار و از ۲۰۰۳ تاكنون، تقریبا بیش از ۳۰۰ میلیارد دلار بوده است! این سرمایه در صنعت ساختمان، انرژی و خدمات، رسانه و... صرف شده است. تعداد شركت‌ها با سرمایه خارجی در سال ۲۰۰۲، یعنی ابتدای دوره اردوغان ۵۶۰۰ شركت بوده است، اكنون بیش از صد هزار شركت با سرمایه خارجی در تركیه فعالند كه چندین هزار شركت ایرانی هستند! شركت‌های ایرانی و اخیرا شركت‌هایی كه در حوزه علوم و تكنولوژی جدید فعالیت می‌كنند، با تشویق و تدارك و برنامه‌ریزی به تركیه جذب می‌شوند. واحد‌های صنعتی بخش خصوصی در ایران، با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی تركیه، به رونق اقتصاد تركیه كمك می‌كنند.
به عنوان نمونه دوستی از كارخانه‌ای نساجی در مشهد سخن می‌گفت كه تمام تولیدش را یك شركت ترك برای تولید پرده می‌خرد، در تركیه محصول را اندكی تغییر می‌دهد و بعد به عنوان تولید تركیه صادر می‌شود. در واقع انرژی ارزان و مزد ارزان نسبت به تركیه، ارزش افزوده قابل توجهی برای شركت ترك كه جهان را می‌شناسد و راه و رسم صادرات را می‌داند و مشكلات بانكی و بیمه شركت‌های ایرانی را ندارد، موجب سود قابل توجه می‌شود. دو دهه پیش یكی از مقامات كه به ژاپن رفته بود، گفت: «ما می‌خواهیم ژاپن اسلامی بشویم!» بسیار خوب نشدیم، تركیه را دریابیم!