دنیای قلم - احمد مازنی : سال‌ها قبل علی‌اكبر سیاسی واضع روانشناسی نوین در ایران، برای ایجاد این رشته در ایران تلاش طاقت‌فرسایی كرد، چراكه نه آن زمان كه اكنون نیز در بعضی اقشار این اعتقاد وجود دارد كه فقط دیوانه‌ها نیاز به روانشناس دارند! در حالی كه نیاز ما به روانشناس همانند نیاز ما به طبیب است و در این زمینه همچنان نیازمند فرهنگ‌سازی هستیم.
مساله گفت‌وگو و آداب گفت‌وگو، اكنون همین مشكل را دارد. مخصوصا وقتی سخن از آداب گفت‌وگو به میان می‌آید برخی مخاطبان تصور می‌كنند مورد توهین قرار گرفتند، در حالی كه ابتدایی‌ترین امر در هر موضوع و مساله‌ای آشنایی با آداب آن است و گفت‌وگو نیز از این قاعده مستثنی نیست. نخستین ادب از آداب گفت‌وگو آگاهی از مفهوم گفت‌وگو است، چراكه «گفت‌وگو» با «پرسش و پاسخ»، مناظره، مذاكره و مجادله متفاوت است. بعد از اعتراضات پاییز 1401 بعضی از مسوولان كشور، منتقدین را دعوت به گفت‌وگو می‌كنند و در ادامه می‌گویند در هر زمینه‌ای ابهام دارید، بیایید تا رفع ابهام كنیم. هر چند گفت‌وگو ممكن است از نوع توضیحی، مشورتی، حل مساله، دوستانه یا انتقادی باشد، اما «گفت‌وگو» به ویژه در سطح ملی فراتر از رفع ابهام است. در گفت‌وگو، هدف كشف حقیقت است. لذا هر یك از طرفین گفت‌وگو باید خود را در موقعیت برابر با دیگری بداند، چراكه تمام حقیقت نزد هیچ كس نیست و ممكن است بخشی از حقیقت نزد دیگری باشد و در نتیجه هیچ كس به دلیل برخورداری از قدرت سیاسی، نظامی، اقتصادی و نباید خود را بی‌نیاز از گفت‌وگو با دیگران بداند. متاسفانه گاهی به گوش می‌رسد كه حاكمیت نیازی به گفت‌وگو احساس نمی‌كند. درست این است كه هیچ كس نباید خود را بی‌نیاز از گفت‌وگو بداند.
نكته مهم دیگر در آداب گفت‌وگو، مهارت گوش دادن است. وقتی یك نفر در حال سخن گفتن است، دیگری نباید وارد بحث شود، بلكه باید گوش بدهد تا كلام طرف مقابل منعقد شود و پس از ختم كلام او سخن بگوید. بارها شاهد هستیم كه در حال سخن گفتن یك نفر، دیگری وارد سخن او می‌شود و با ذكر واژه‌ای، به خیال خود جمله او را تكمیل می‌كند. در حالی كه معلوم نیست منظور متكلم چنین باشد و چه بسا شما با ارایه یك واژه بی‌ارتباط با موضوع مورد نظر او رشته كلام را از دست او خارج كرده باشید و نیز گاهی مشاهده می‌شود مخاطب، از سخن ناقص متكلم برداشت منفی می‌كند و در بین كلام گوینده موضع دفاعی می‌گیرد! در حالی كه اگر با آرامش به سخن او گوش بدهد و پس از اتمام سخن او نظر خود را بیان كند چه بسا در مواضع او نقاط مشترك بسیاری با مواضع خود پیدا كند كه نتیجه آن همگرایی باشد و اگر به اشتراك نظر نرسیدند نتیجه آن واگرایی توام با احترام به نظر مخالف خواهد بود.
بنا بر این برای طرح گفت‌وگو آشنایی با آداب گفت‌وگو ضروری است. بدیهی است كه نخستین ادب از آداب گفت‌وگو درك درست از مفهوم و در پی آن مهارت گوش دادن است و بالاخره احساس نیاز به گفت‌وگو و احساس برابری با طرف‌های گفت‌وگو پیش‌نیاز گفت‌وگو است.