دنیای قلم - یکی از مهم‌ترین مهارت‌های زندگی، کنترل هیجانات است. فراز و نشیب‌های زندگی باعث می‌شود گاهی خوشحال شویم و گاهی ناراحت و عصبی. تجربه این هیجانات طبیعی است اما آن چه نباید مورد غفلت قرار بگیرد، مدیریت آن است. تحقیقات روان‌شناسی نشان داده که وقتی انسان هیجانزده می‌شود، عقل و خِرد او به یک سوم، افت پیدا می‌کند(چه مثبت و چه منفی، چه عاشق و چه عصبانی، پر از خشم و نفرت یا محبت افراطی و ...). یعنی اگر ما ۱۸۰ درجه IQ (ضریب هوشی) داشته و جزو نوابغ باشیم، وقتی هیجانزده شویم، ضریب هوشی‌‌مان به ۶۰ می‌رسد(ضریب‌هوشی طبیعی ۱۰۰ است) و این یعنی، مرگ ضریب هوشی! خونسردی، آرامش و متانت و تصمیم نگرفتن در لحظه‌های خشم و عصبانیت یا عشق زیاد، راهِ درست زندگی کردن و موفق و خوشبخت شدن است. در ادامه، چند نکته درباره کنترل هیجانات مطرح خواهد شد.
مهارت مدیریت هیجانات، فرد را قادر می‌کند تا هیجانها را در خود و دیگران تشخیص دهد، نحوه تاثیر آن‌ها را بر رفتار بداند و بتواند واکنش مناسبی به هیجانهای مختلف نشان دهد. بسیاری از مشکلات بین‌فردی مثل دلخوری‌‌ها، درگیری‌‌ها و حتی خودکشی و قتل در پی کنترل نکردن هیجانهای منفی رخ می‌دهند. هرچند ممکن است افراد پس از فرونشستن هیجانشان از رفتار خود پشیمان شوند اما به قول معروف یک چینی بند زده هیچ‌‌گاه مثل اول نمی شود و آثار شکستگی بر آن باقی می‌ماند. به‌طور مثال عصبانی شدن آسان است و همه می‌توانند عصبانی شوند اما عصبانی شدن در برابر شخص مناسب، به میزان مناسب، در زمان مناسب، به دلیل مناسب و به روش مناسب، آسان نیست. پس کنترل هیجانات و به خصوص کنترل خشم مهارتی است که در تعاملات اجتماعی و به خصوص در شرایط فعلی جامعه ما که مدیریت خشم یک نیاز فوری است و بیشتر افراد سوپاپی برای تخلیه هیجانات خود نمی‌شناسند، برای شما برگ برنده به شمار می‌آید.
هیجانها تا اندازه زیادی حالت‌‌های عاطفی ذهنی هستند و باعث می‌شوند تا به شیوه خاصی آن را احساس کنیم؛ مثلاً خشمگین یا شاد شویم. هیجان نوعی پاسخ فیزیولوژیکی است که بدن را برای سازگاری آماده می‌کند. بدن ما هنگام هیجان زدگی طوری فعال می‌شود که با حالت بی‌هیجانی فرق دارد. از نظر برخی هیجان تغییرات جسمی و روان شناختی است که مستقیم به دنبال ادراک یک واقعیت تحریک‌کننده حاصل می‌شود.
رایج‌ترین هیجان‌هایی که ما در زندگی تجربه می‌کنیم، عبارتند از: خشم و ترس، عشق و محبت، تنفر، امید و ناامیدی، اضطراب، احساس حقارت، غرور، غم و اندوه، شادی، تعجب، شرم و پشیمانی.
حالا سوال این است که برای مدیریت و کنترل هیجانات باید چه کنیم؟
1 سعی کنید هیجانات تان را بشناسید شناخت هیجانات بخش مهمی از کنترل آن را شامل می شود. در نظر بگیرید وقتی در یک موقعیت کسی به شما می گوید: «تو الان عصبانی هستی» و شما پاسخ می دهید: «نه، به هیچ وجه»، در حالی که رگ گردنتان بالا زده و صورت‌تان از شدت خشم سرخ شده است، گویا از هیجان منفی خودتان آگاه نیستید یا اگر آگاه هستید دیگر قادر به کنترل آن نیستید.
2 به هیجانات خود اجازه ابراز بدهید ساده ترین راه برای بروز هیجانی مانند خوشحالی، خندیدن است. حتی اگر تنها هستید گاهی می توانید مطلب خنده داری بخوانید و بلند بخندید. اگر غمگین هستید، سعی کنید درباره موضوعی که باعث ناراحتی تان شده است با کسی صحبت و حتی در حضور او گریه کنید و گاهی می توانید احساساتی مانند خشم را در یک فعالیت مانند کار یا ورزش تخلیه کنید.
3 گاهی احساسات خود را یادداشت کنید این کار نوعی ابراز وجود برای بیان احساس است. نوشتن احساسات نه تنها راهی برای تخلیه آن است؛ بلکه فرصتی برای یافتن راه حل درباره احساسات منفی هم ایجاد می کند.
4 فنون کنترل هیجانات منفی را بیاموزید هیچ فردی نمی تواند بگوید که هیجانات منفی را تجربه نمی کند. طبیعی است که ما به خاطر اتفاقاتی که پیرامون‌مان می افتد ممکن است هیجانات مختلفی را تجربه کنیم اما این‌که چطور با آن مواجه می شویم به آموختن نیاز دارد. تحقیق و مطالعه در این باره و مراجعه به مشاور، کمک زیادی به شما در این مسیر خواهد کرد. نویسنده : دکتر الناز علوی| متخصص روان‌شناسی