دنیای قلم -علی مجتهدزاده : تلاش و پیگیری دستگاه قضایی برای عفو وسیع متهمان در آستانه 22 بهمن و موافقت رهبر انقلاب با انجام این عفو، بعد از مدت‌ها یك خوشنودی واقعی در حوزه تحولات سیاسی و اجتماعی ایران را سبب شده است. نكته این است كه این عفو به شكل واقعی و كاملا عملیاتی ابعادی وسیع‌تر و فراگیرتر از عفوهای مشابه قبلی داشته است. از جمله اینكه برای اولین‌بار برخی از متهمان حوادث اخیر كه هنوز حكم خود را از دادگاه دریافت نكرده‌اند، با قید شرایطی می‌توانند از این عفو بهره‌مند شوند و این به معنای مختومه شدن پرونده‌های این افراد است. این یك بخش نوآورانه و جدید در عفو صورت‌گرفته اخیر است كه می‌تواند تاثیری مهم بر ابعاد حقوقی این ابزار بگذارد. تا پیش از این تنها افرادی كه محكومیت قطعی داشتند، تحت برخی شرایط می‌توانستند از عفو رهبری برخوردار شوند. اكنون اما مختومه كردن پرونده متهمان یك گام رو به پیش در موثرتر كردن ابزار عفو است كه حتما آثار مطلوب سیاسی و اجتماعی در پی خواهد داشت. همچنین گستردگی افراد مشمول این عفو نیز به مراتب بیشتر و فراگیرتر از ادوار قبلی بوده است. این دو تغییر مهم و امیدبخش بدون شك قابل تكریم و تقدیر هستند. به عنوان فردی مطلع نسبت به بخشی از جزییات این موضوع، باید این نكته را نیز اضافه كنم كه قوه قضاییه برای به سرانجام رساندن این عفو گسترده در مقابل فشارهای درونی و بیرونی زیادی مقاومت كرد و این كار را به سرانجام رساند. این ایستادگی در مقابل فشارها و گسترش ابعاد عفو، این امید را ایجاد می‌كند كه در موعد عید نوروز نیز دوباره شاهد تكرار همین اقدام مثبت و قابل تقدیر باشیم. چرا كه به نظر می‌رسد حداقل در بخشی از نظام، اهتمامی برای جدی‌تر گرفتن این موضوع و اعمال موثرتر عفو در برابر متهمان و محكومان وجود دارد.
به همان اندازه كه در مثبت بودن این اقدام نمی‌توان شك كرد، در این موضوع هم شكی وجود ندارد كه جامعه ما در شرایط كنونی بسیار بیش از این تشنه اقداماتی از اینگونه است. اقداماتی كه حتما به افزایش سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی نظام سیاسی در كشور كمك شایانی خواهد كرد. در سالیان اخیر زخم‌های عمیقی ناشی از رویدادهای مختلف اجتماعی، سیاسی و حتی اقتصادی بر پیكر جامعه ایرانی و خصوصا در نسبت بخش منتقد و معترض این جامعه با نظام سیاسی و حامیان آن وارد شده است. زخم‌هایی كه پابرجا ماندن آنها، وضعیت مطلوب دشمنان خارجی ایران است. التیام این زخم‌ها نیز ممكن و میسر نیست جز با اقدام در داخل كشور و پیشقدم شدن حاكمیت برای تغییر فضای عمومی.
حتما حاكمیت برای تغییر فضای عمومی نیازمند دست زدن به شوون مختلفی از اقدامات و اصلاحات در حكمرانی است امادست زدن به یك عفو گسترده و تغییر نگاه به حوزه انتقاد و اعتراض عمومی از چند جهت یكی از موثرترین این اقدامات است. اول اینكه این اقدامی است كه سریع امكان تحقق دارد و به همان سرعت هم آثار مطلوب خود چون افزایش امید و رضایت را نشان خواهد داد. دوم اینكه این اقدام نشانه‌ای آشكار خواهد بود برای اطمینان افكار عمومی از اهتمام نظام برای اصلاحات دیگری كه نیاز به زمان و صبر بیشتر دارند. سوم اینكه چنین كاری می‌تواند به عنوان پادزهر بخش مهمی از تبلیغات رسانه‌ای علیه ایران موثر باشد. نكته چهارم نیز این است كه عفو عمومی خود یك اقدام موثر علیه قطبی شدن فضای جامعه و متعادل كردن حقوق قانونی شهروندان است.
به همین اعتبار باید امید داشت كه دستگاه قضایی به‌رغم برخی مخالفت‌ها و فشارها، همچنان به این مسیر ادامه دهد و ظرفیت عفو را بیش از این فعال نماید. اما به جز این حتما بر دستگاه‌ها و نهادهای دیگر هم واجب است كه با اقدامات متناسب خود بر دامنه تاثیر این اقدام بیفزایند. چه اینكه جای نگرانی است كه عدم همراهی دیگر قوا و نهادها باعث خنثی شدن بخشی از اثرات مثبت این اتفاق شود. زیرا كه سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی نظام چیزی نیست كه تنها در نسبت با یك یا بخشی از نهادها شكل بگیرد.
در همین راستا جا دارد دولت نیز در تصمیماتی نظیر محكومیت دانشجویان معترض در كمیته‌های انضباطی یا تصمیمات سختگیرانه اجرایی در خصوص مسائل اجتماعی مثل اعتراضات تجدیدنظر كند. تجدیدنظر در رفع محدودیت‌های اینترنت و فیلترینگ كه كسب‌وكار میلیون‌ها ایرانی را مختل كرده نیز اقدامی است كه می‌تواند به مثابه یك عفو عمل كند، چرا كه این فیلترینگ در واقع یك تنبیه عمومی برای مردم ایران است. همین‌طور مجلس نیز می‌تواند و باید با تغییر نگاه خود به حوزه قانونگذاری و دست كشیدن از برخی طرح‌های اخیر كه جز افزایش نگرانی عمومی اثری ندارند، در تحكیم آرامشی پایدارتر از وضع فعلی سهیم باشند.
به همین منوال صدا و سیما، نیروهای امنیتی، ستاد امر به معروف و دستگاه‌های دیگر هم می‌توانند با سهل‌گیری بیشتر و افزایش همدلی خود با معدل جامعه و مطالبات عمومی، قدری در این فضای نامطلوب فعلی تغییر ایجاد كنند. شكی نیست كه اولین برنده و پیروز امتیازدهی به مردم، كسی نیست جز خود نظام سیاسی.