دنیای قلم - چندی پیش مستندی درباره گرد و غبار بازنشر شد كه خاطره مصیبت‌های وارده را در سال‌های گذشته زنده كرد؛ مصیبت واقعیت تغییر اقلیم و آثار بدخیم آن به خصوص در شمال آفریقا و خاورمیانه كه به صورت خشكسالی و پدیده ریزگردها روزافزون شده است. مستندی كه دیگر هرچند روز یك‌بار، قصه مردمان همه شهرها و نه فقط غرب و جنوب كشور است.
تصاویر ماهواره‌ای درباره گرد و غبار دیروز هم موید ورود آن از شمال آفریقا، عربستان و عراق به ایران بود كه سال‌ها قبل و در دولت یازدهم بارها گفتیم ولی در آن روزگار نباید به باور مردم می‌نشست. چون دولتی بر سر كار بود كه می‌بایست همه مشكلات را بر گردن او می‌انداختند. آن زمان سعی كردیم علاوه بر شناسایی و برنامه‌ریزی برای مهار كانون‌های داخلی گرد و غبار كه حدود 40 درصد موارد را شامل می‌شد، جامعه جهانی را به خاطر مسولیتش در قبال گرد و غبار پاسخگو كنیم و موضوع را تا مجمع عمومی سازمان ملل بردیم.
اقدامات داخلی هم انجام شد كه از جمله «احیای هورالعظیم»، «تعیین حقابه تالاب‌ها» و «اختصاص بودجه»های مربوطه بود. جالب اینكه همان غوغاسالاران، این روزها باز طاقت نیاورده و مطالبی را در فضای مجازی در انكار تلاش‌های دیپلماسی محیط زیست ایران در سال‌های 92 تا 96 مطرح كردند. بنابراین برای ملت عزیز ایران باید توضیح دهم كه:
با تلاش‌های ایران و با توجه به فوریت موضوع، دو قطعنامه A/RES/70/195 و A/RES/71/219 منتج از گزارش جهانی ارزیابی پیرامون گرد و غبار، به ترتیب در آذر 1394 (دسامبر 2015) و آذر 1395 (2016) به تصویب مجمع عمومی سازمان ملل متحد رسید. همچنین به ترتیب كمیسیون اقتصادی اجتماعی ملل متحد در آسیا و اقیانوسیه (اسكاپ) و مجمع محیط زیست ملل متحد در اردیبهشت 1395 (می 2016) دو قطعنامه دیگر (E/ESCAP/RES/72/7 و UNEP/EA.2/Res.21) پیرامون گرد و غبار با اشاره به اهمیت توجه به اثرات اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی گرد و غبار و توفان‌های شن و همچنین ضرورت تدوین برنامه‌های اقدام منطقه‌ای برای مبارزه با بیابان‌زایی به منظور كاهش انتشار این پدیده و بهبود كیفیت هوا برای صدها میلیون نفر جمعیت جهانی صادر شد. لینك‌های مرتبط قطعنامه‌های مورد اشاره عبارتند از: ٭UN-A/C.53/L/71/2 ٭UN-A/C.62/L/70/2 ٭E/ESCAP/72/7/Res پیگیری‌ها نیز مداومت داشت و از جمله در اسفندماه 1395 طی نامه‌ای به امضای مشترك اینجانب و دكتر محمدجواد ظریف وزیر وقت امورخارجه به آقای گوترش دبیر كل سازمان ملل متحد ارسال و خواستار تشكیل كارگروه ویژه منطقه‌ای با همكاری كشورهای منطقه برای رسیدگی به موضوع گرد و غبار شدیم. ارایه این پیشنهاد و پیگیری آن طی جلسات مختلف در مجامع بین‌المللی دو هدف كلی داشته، یكی ایجاد شناخت برای كشورها و سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی از این پدیده و اینكه نشان دهیم ریزگردها چه اثرات وخیمی بر زندگی مردم می‌گذارند.
دومین هدف، چگونگی مقابله با ریزگردها از طریق همكاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی است. پدیده ریزگردها مرز نمی‌شناسد و با توجه به سیال بودن آن از یك كشور به كشور دیگر منتقل می‌شود. بنابراین، برای كنترل، كاهش و مقابله با آن، همكاری‌های محلی، منطقه‌ای و بین‌المللی اجتناب ناپذیر بوده كه این قطعنامه‌ها بر ضرورت چنین همكاری‌هایی تاكید كردند. همچنین ایران به دنبال نشست‌ها و همكاری مشترك با كشور عراق، تاسیس یك مركز آموزشی برای توانمندسازی كارشناسان عراقی در زمینه مقابله با گرد و غبار را عهده‌دار و اولین قدم‌های اجرایی این مركز نیز برداشته شد اما چنانچه گفته شد همه فعالیت‌ها بین‌المللی نبود و دولت یازدهم برای شناسایی و برنامه‌ریزی در جهت مقابله با كانون‌های داخلی گرد و غبار اقدام كرد كه احیای 80 درصدی تالاب هورالعظیم طی سال‌های 93 تا 96 را به استناد تصاویر ماهواره‌ای، می‌توان نمونه نتیجه‌بخشی آن تلاش‌ها معرفی كرد.
اگرچه با توجه به خشكسالی نزدیك به دو دهه‌ای آن زمان و مدیریت نامناسب منابع آب به ویژه در دولت‌های نهم و دهم، این‌كار بسیار دشوار بود، ولی در مورد هورالعظیم كه امكان آن وجود داشت، به نتایج خوبی رسید كه آن را هم به وسیله رسانه‌های خاص تا توانستند انكار كردند و بر تلاش‌ها سرپوش گذاشتند. همچنین توانستیم اولین اجلاس سازمان ملل در مورد گرد و غبار را در ایران برگزار كنیم كه مقدمات تنظیم یك توافق جهانی برای توفان‌های شن و گردوغبار فراهم شود. حالا هم باید بدانیم با انكار خشكسالی و روند مخرب تغییر اقلیم و ایجاد مانع برای همكاری‌های بین‌المللی در این زمینه به جایی نمی‌رسیم و ایران عزیز و ملت صبورمان را در خطر آثار و عوارض اجتناب‌ناپذیری قرار می‌دهیم. با روند كنونی تغییر اقلیم، شرایط بدتر خواهد شد و با توجه به عوارض سنگین بهداشتی و اقتصادی آن، علاوه بر برنامه‌ریزی‌ها ی‌داخلی و فعال كردن قوانینی مانند حفاظت از تالاب‌ها مصوب دولت یازدهم و مجلس دهم، در تعامل با جامعه جهانی، حقوق كشورمان را مطالبه كنیم.
معصومه ابتكار- اعتماد