دنیای قلم- اگر هنگام فکر به موضوعی یا مکان خاصی در دل‌تان استرس و اضطراب ایجاد می‌شود و دچار نگرانی می‌شوید، شما فوبیا دارید. برخی افراد بی‌دلیل از بعضی مسائل همچون پیری، تنهایی، بیکاری و حتی یک حیوان خانگی می‌ترسند. گاهی این ترس‌ها در افراد مختلف متفاوت است، مثلا ممکن است یک فرد سی ساله از اینکه یک روز پیر و صورتش پر از چین و چروک شود، هراس داشته باشد. فردی دیگر نیز به قدری از ارتفاع بترسد که حتی از پشت‌بام منزلش به پایین نگاه نکند. بعضی‌ها نیز آن‌قدر از حیوانات خانگی می‌ترسند که اگر یک گربه در گوشه‌ای از خیابان در حال عبور باشد، راه‌شان را کج و آن سوی خیابان را برای عبور انتخاب می‌کنند. بعضی‌ها هم از فضا‌های محصور ترس دارند و از سوارشدن آسانسور یا استفاده از دستشویی کوچک به شدت واهمه دارند. افرادی که این فوبیا‌ها را دارند، ممکن است نیاز به ایجاد تغییرات چشمگیر در زندگی خود داشته باشند. در موارد شدید، فوبیا ممکن است عامل تعیین‌کننده اشتغال، محل کار، مسیر رانندگی، فعالیت‌های اجتماعی و تفریحی یا محیط خانه شخص باشد.
اگر شما هم جزو افرادی هستید که فوبیا دارند، شاید به یاد نداشته باشید که اولین ترس شما از چه بوده است، اما به گفته بسیاری از روان‌شناسان بسیاری از نشانه‌های فوبیا در دوران کودکی شما ظاهر می‌شود و تا بزرگسالی همراه شما خواهد بود و کم‌کم به ترس‌ها و هراس‌های دیگر تبدیل می‌شود. در جوامع امروزی خطرات زیادی انسان را تهدید می‌کند، بدن نیز برای مواجهه با این خطرات تجهیز شده تا با ایجاد اضطراب، سیستم بدن واکنش دهد و فرد در چنین شرایطی راهکار مناسب برای فرار از آن موقعیت را پیدا کند. در واقع ترس می‌تواند نوعی پاسخ هیجانی به تهدید واقعی یا خیالی قریب‌الوقوع باشد که سبب می‌شود فرد از آن موقعیت دور شود. اما گاهی این ترس به اضطراب تبدیل می‌شود که با تنش ماهیچه‌ای و آماده‌باش‌بودن در مقابل خطرات و رفتارهای احتیاطی و اجتنابی همراه می‌شود. اما وقتی این ترس و اضطراب از موقعیت یا موضوع خاصی باشد و همیشه فرد را در شرایط اضطراب قرار دهد، به آن فوبیا می‌گویند.
زهره احمدی، روان‌شناس بالینی با بیان اینکه فوبیا همان ترس است که می‌تواند در مورد یک شی، موقعیت یا حیوان خاصی خودش را نشان دهد، می‌گوید: «فوبیا هراس خاص اختلالات اضطرابی است که با ترس، اضطراب شدید و آشفتگی رفتاری همراه است.» او با اشاره به اینکه ترس به‌طورکلی می‌تواند در بسیاری از موقعیت‌ها مفید باشد و افراد را در برخی از شرایط از خطر دور نگه دارد، ادامه می‌دهد: «احساس اضطراب و نگرانی به خاطر احتمال از دست دادن شغل‌تان یا شیری که قصد دارد در جنگل به شما حمله کند، کاملا طبیعی است و ارتباطی به اختلال هراس یا فوبیا ندارد.»
فوبیا نوع شدید ترس است که ممکن است علایم غیرمعمولی مانند سردرد، فشار گوش و … به همراه داشته باشد. گاهی اوقات آن‌قدر این علایم شدید است که فرد نیاز به پزشک پیدا می‌کند. این روان‌شناس بالینی معتقد است که وقتی کودکان دچار فوبیا از یک موضوع می‌شوند، با گریه و زاری، سفت‌کردن اندام یا چسبیدن به پدر و مادر سعی می‌کنند ترس خود را نشان دهند. در چنین شرایطی فرد از این موقعیت فعالانه اجتناب یا آن را با ترس و اضطراب شدید تحمل می‌کند.
این روان‌شناس ادامه داد: «میزان ترس و اضطراب ابرازشده در فرصت‌های مختلف در مواجهه با موقعیت مورد نظر متفاوت است، به‌طوری که افراد ممکن است در مواقعی فعالانه از آن موقعیت اجتناب‌کنند یا اگر نتوانند از آن موضوع مورد نظر اجتناب کنند، آن موقعیت یا شرایط موجب برانگیخته‌شدن ترس و اضطراب شدید در آنها می‌شود که در این حالت شرایط زندگی خود را به‌گونه‌ای تغییر می‌دهند که در آن موقعیت هراس‌آور قرار نگیرند.»
احمدی معتقد است که برخی از ترس‌ها ژنتیکی به فرد منتقل‌می‌شود و برخی نیز محیطی است و در توضیح آن می‌گوید: «گاهی اوقات اتقاق خاصی برای فرد رخ می‌دهد یا اینکه رویدادی آسیب‌زا را در دیگران مشاهده می‌کند یا انتقال اطلاعات گسترده از طریق شبکه‌های اجتماعی موجب ترس او می‌شود. با وجود این، بسیاری از مبتلایان به فوبیا نمی‌توانند دلیل مشخصی برای آغاز هراس خود پیدا کنند.» اما گاهی ممکن است که این هراس خاص اغلب با طیفی از اختلالات روانی دیگر به‌ویژه افسردگی همراه باشد، به طوری‌که افرادی که دچار اختلال فوبیا هستند، اغلب دچار اختلالات اضطراب، افسردگی و دوقطبی و اختلالات مرتبط با مواد یا اختلالات نشانه جسمانی و شخصیتی به‌ویژه اختلال شخصیت وابسته خواهند بود. احمدی تأکید می‌کند که وقتی ترس فرد از حالت عادی خارج‌می‌شود، او تپش قلب، احساس تنگی‌نفس، سردی و لرزش، احساس غیرواقعی‌بودن محیط یا اعضای بدن را احساس می‌کند و در برخی موارد نیز دچار مشکلات روانی طولانی‌مدت می‌شود که می‌تواند با مراجعه به روان‌درمانگر آن را برطرف کند.
او معتقد است در دوران کرونا این ترس و فوبیا در بین مردم بیشتر دیده می‌شود. برخی آن‌قدر از این ویروس نگرانند که بارها و بارها دست‌های خود را می‌شورند تا آنجا که پوست از حالت طبیعی خارج و به نوعی بیماری دچار می‌شود، فاصله‌گذاری بیش از حد تا آنجا که به قولی از آن‌طرف بام افتادن، گوشه‌گیری، عزلت‌نشینی و هزاران مورد رفتاری غیرقابل پیش‌بینی و خارج از کنترل که گاه فرد را به افسردگی، خودزنی یا خودکشی می‌کشاند ازجمله موضوعاتی است که در سایه شیوع کرونا دامن برخی را گرفته است. او معتقد است کرونا در کنار همه عوارضی که در دنیا ایجاد کرده، فوبیای کرونا را نیز در بین مردم رواج داده است. این فوبیا و ترس در صورتی که در افراد باقی بماند، می‌تواند آثار ناخوشایندی را در آینده به دنبال داشته باشد، به همین دلیل باید با برنامه‌ریزی درست از این حالت رفتاری اجتناب کرد.
این روان‌شناس بالینی با تأکید بر اینکه ویروس کرونا به یکباره وارد زندگی بشر شده و نظم زندگی افراد را در هم ریخته است، ادامه می‌دهد: «این اتفاق سبب شده که فوبیا، ترس یا اضطراب وارد زندگی برخی از افراد شود، زیرا آنها مدام در شبکه‌های مختلف مجازی با این نکته روبه‌رو می‌شوند که این ویروس ناشناخته است و صحبت‌های افراد کارشناس و غیرکارشناس را در شبکه‌های مجازی درباره کرونا رصد می‌کنند که سبب افزایش ترس در آنها می‌شود.»
او انتشار این همه اطلاعات غلط یا درست را در کنار انتشار آمار هر روزه افراد مبتلا و فوت‌شده دلیل دیگری بر تأثیر فوبیای کرونا می‌داند و می‌گوید: «اگر بخواهیم به درستی تحلیل کنیم، آمار مرگ بر اثر کرونا با آمار تصادفات جاده‌ای قابل مقایسه نیست، اما چون مدام از کرونا صحبت می‌شود و از آمار فوت در جاده‌ها کمتر صحبت به میان می‌آید، ترس از کرونا بیشتر می‌شود، درواقع اگر در مورد آمار تصادفات جاده‌ای این‌قدر پررنگ صحبت می‌شد، مطمئنا یک فوبیا در مورد آن پیدا می‌کردیم.»
او معتقد است که فوبیا در کرونا بیشتر در افرادی ایجاد می‌شود که دچار وسواس فکری هستند، اما باید به یک نکته دیگر نیز توجه داشت و آن این است که هر چقدر افراد بیشتر درگیر اضطراب کرونا باشند، به همان اندازه احتمال بروز خطر و بیماری در آنها بیشتر می‌شود. به اعتقاد او اضطراب و فوبیا بیشتر تولید تنش عصبی می‌کنند، چراکه عاملی ناشناخته دارند و هر چه ناآگاهی بیشتر باشد، شدت آن هم بیشتر می‌شود؛ این حالات رفتاری در افرادی که مرتب در مورد این بیماری صحبت می‌کنند، دیده می‌شود. احمدی تأکید می‌کند افرادی که به فوبیای کرونا مبتلا هستند، باید ابتدا آگاهی درست و جامعی درباره این بیماری پیدا کنند. از سوی دیگر کافی است پروتکل‌های بهداشتی را به درستی انجام و ترددهای خود را کاهش دهند تا بتوانند به راحتی با کرونا کنار بیایند. همچنین اگر حمایت‌های روانی از سوی مسئولان برای مردم ایجاد شود، این ترس می‌تواند در آنها کاهش پیدا کند تا فوبیا بر مشکلات کرونا اضافه نکند.
منبع: شهروند