دنیای قلم -لایحه «درآمدهای پایدار شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور» در یک قدمی تصویب مجلس قرار دارد. با قانونی شدن این لایحه، بخشی از درآمدهای ثابت شهرداری‌ها تامین می‌شود تا اتکای آنها به منابع مالی حاصل از فروش تراکم کاهش پیدا کند. با وجود این، قضیه از آن قرار است که شهرداری‌ها هم‌اکنون در خطر صفر شدن سهم‌شان از بودجه سنواتی دولت قرار دارند. به‌عبارت ساده‌تر، شواهد حاکی از آن است که در لایحه بودجه1401، سهم اندک هرساله شهرداری، صفر شده و تنها چشم امید شهرها به کمیسیون تلفیق مجلس برای اصلاح آن است؛ لایحه‌ای که در هیأت دولت مصوب شده و هفته آینده تقدیم مجلس می‌شود. به هر ترتیب، بیشتر شهرداری‌های کشور برای تامین هزینه‌های اداره شهر به‌شدت وابسته به ساختوساز هستند، اما وقتی وضعیت اقتصادی سخت و ساختوساز کم شود، درآمد‌ها کم و مخارج زیاد می‌شود؛ درحالی‌که شهرداری باید همچنان نگهداشت مستمر شهر را در دستور کار داشته، خیابان‌ها را آسفالت و اتوبوس‌ها را بازسازی کند، هر جور شده مترو را سرپا نگه دارد و همچنین دستمزد کارکنان خود را نیز بپردازد. نکته مهم اینکه انجام مستمر این اقدامات نیازمند درآمد ثابت پایدار است؛ نه مقطعی.
لایحه «درآمد پایدار و هزینه شهرداری‌ها و دهیاری‌ها» 3سال قبل به مجلس فرستاده شد و در این مدت بار‌ها تصحیح و مجددا به شورای نگهبان ارسال و دوباره در کمیسیون مربوطه بررسی شده است. در همین ارتباط، سخنگوی کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها در مجلس شورای اسلامی گفت: «درآمد پایدار شهرداری‌ها در یک‌قدمی تصویب قرار دارد؛ چراکه مجلس ایرادات شورای نگهبان را اصلاح کرده است.» روح‌الله نجابت افزود: «مواد ۱۱، ۱۶، ۱۸ و ۱۹ لایحه درآمد پایدار هزینه شهرداری‌ها و دهیاری‌ها که از شورای نگهبان اعاده شده بود، در جلسه این هفته بررسی و اصلاح شد.» به‌گفته مهدی جمالی‌نژاد، معاون عمران و توسعه امور شهری و روستایی وزیر کشور نیز اکنون این لایحه باز هم در حال طی مراحل مختلف برای تبدیل شدن به قانون است.
با همه اینها، انتقاداتی هم درباره نتیجه عملی اجرای لایحه درآمد پایدار و هزینه شهرداری‌ها و دهیاری‌ها مطرح شده است. عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورای اسلامی شهر تهران یکی از منتقدان به‌حساب می‌آید که درباره این لایحه به همشهری گفت: «خیلی خوش‌بین نیستم که با تصویب این لایحه اتفاق بزرگی در حوزه درآمدهای پایدار شهری بیفتد؛ چون طرحی که فرستاده شده است خیلی دستکاری و محدودیت برای آن ایجاد شده است.» ناصر امانی افزود: «شهرداری پایتخت به‌دلیل اینکه درآمد و مالیات تهران به‌صورت کلی بیشتر است، مبلغ بیشتری دریافت می‌کند، اما این مبلغ در حالت خوش‌بینانه در سال به 5هزار میلیارد تومان می‌رسد که فقط یک‌دهم نیاز شهر را تامین می‌کند. گردش مالی و درآمد شهرداری در سال نزدیک 50هزار میلیارد تومان است؛ به همین دلیل است که شهرداری به عوارض نوسازی متکی می‌شود. دوره قبل هم همین رویه بود؛ حتی با وجود اینکه ادعا می‌شد شهر را نمی‌فروشند. الان هم این اتفاق می‌افتد.» او با ذکر مثالی تأکید کرد: «در لایحه درآمدهای پایدار آمده است که شهرداری‌ها به هیچ عنوان حق ندارند خارج از طرح جامع تصمیمی بگیرند. طرح‌های جامع طرح‌هایی است که دارای اشکال است. کارشناسان نه فقط در تهران، بلکه در همه شهرها و کلانشهر‌ها نیاز‌های اساسی شهر را ندیده‌اند و الان شهرداری‌ها برای اجرا دچار مشکل هستند. یکی از مشکلات ما در تهران هم این است که شهرداری نمی‌تواند خارج از طرح جامع تصمیمی بگیرد. باید مجوزی می‌دادند که مثلا با پیشنهاد شورای شهر، شورای‌عالی معماری و شهرسازی قبل از اتمام مدت طرح جامع و تفصیلی، تجدید‌نظر‌هایی در آن بکند. منطقه 12دچار همین مشکل است و اگر شهرداری بخواهد براساس طرح جامع و تفصیلی کاری بکند، امکان ندارد.» امانی با شرح منابع مالی شهرداری گفت: «شهرداری برای درآمدهای پایدار تنها 2منبع دارد؛ یکی مالیات بر ارزش‌افزوده و دیگری عوارض پسماند نوسازی که سالانه از مردم می‌گیرد که عمده مالکان هم آن را پرداخت نمی‌کنند. عوارض پسماند فقط هنگام فروش و نوسازی به‌دست شهرداری می‌رسد و بخش عمده آن در طول سال وصول نمی‌شود.» او افزود: «به عقیده من تا زمانی که مدیریت یکپارچه شهری در کشور اتفاق نیفتد و به‌معنای واقعی پارلمان شهری و مدیریت واحد شهری نداشته باشیم، نمی‌توانیم این مشکل را حل کنیم. مالیات را دولت می‌گیرد و 4درصد آن را در قالب مالیات بر ارزش‌افزوده به شهرداری می‌دهد. این هم اخیرا و از شهریور اتفاق افتاده است.» به اعتقاد این عضو شورای شهر تهران تنها راه مدیریت تجمیع همه مالیات‌های محلی در حوزه شهری و طراحی طرح جامعی است که نیاز به بازنگری مجدد نداشته باشد. امانی گفت: «در تنظیم و تغییرات بعدی لایحه، نظر مدیریت شهری را خواستند، اما این نظر با رأی سازمان‌ها و کمیسیون‌های دیگری که در جلسات شرکت می‌کنند، جرح و تعدیل می‌شود. حالا می‌گویند که این لایحه در حالت خوش‌بینانه، درآمدهای پایدار شهرداری‌ها را تنها 20درصد افزایش می‌دهد.»
منبع: همشهری