دنیای قلم- محمد جعفری در امتداد نوشت: رویكرد انتخاباتی حاكمیت و به‌صورت مشخص شورای نگهبان در انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی و تنگ‌تر شدن بی‌سابقه فیلترگزینش نامزدهای این عرصه، میزان مشاركت انتخاباتی در جامعه ایران را به شكل بی‌نظیری كاهش داد تا نگرانی‌های اهالی سپهر سیاست در كشور برای حضور مردم در انتخابات 1400 بیش از هر دوره دیگری نمود پیدا كند. امری كه باتوجه به رویكرد سلبی تشدید شده حاكمیت در مواجهه با اصلاح‌طلبان حضور جدی این جریان سیاسی را نیز در كارزار انتخاباتی خرداد 1400 با اما و اگرهای ریز و درشتی رویارو كرده است.
محسن میردامادی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب و معاون سیاسی حزب اتحاد ملت در گفت‌وگویی با اشاره به چالش‌های گوناگون پیش روی اصلاح‌طلبان برای حضور در عرصه انتخابات آتی و بایدهای آن از آسیب‌های وارد شده به اعتماد عمومی و راهكارهای ترمیم آن گفت و به بایسته‌های برنامه‌های ساكن آتی «پاستور» پس از انتخابات 1400 اشاره كرد. او همچنین اشاره‌ای به مساله تاثیر انتخابات 2020 ایالات متحده بر انتخابات ایران داشت. آنچه با این مقدمه در ادامه می‌خوانید، مشروح این گفت وگو است با محسن میردامادی .
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب ابتدا با اشاره به رویكرد انتخاباتی حاكمیت در انتخابات اخیر مجلس اظهار كرد: بعد از انتخابات مجلس یازدهم كه در اسفند ماه سال گذشته انجام شده و به میزان 42 درصد مشاركت كه از ابتدای انقلاب تاكنون در آمارهای رسمی بی‌سابقه بود، رسید یك نظری به تدریج شكل گرفت. آن هم اینكه تاكنون نظر تصمیم‌گیرندگان اصلی انتخابات بر این بود كه مشاركت مردم از حدی پایین‌تر نباشد و طبعا خواهان این هم بودند كه نتایج مطلوب‌شان از انتخابات به دست آید. اما در انتخابات اسفند ماه نتیجه تضمین شده برای تصمیم‌گیرندگان بر میزان مشاركت عمومی تقدم پیدا كرد.
او گفت: در گذشته به دلیل اینكه، اولویت آنها مشاركت قابل قبول مردم در انتخابات بود در باقی مسائل از جمله صلاحیت نامزدها به نحوی عمل می‌كردند كه میزان مشاركت از حداقل مورد قبول‌شان پایین‌تر نیاید. این مساله در انتخابات‌های گذشته نوعا رعایت می‌شده است. ولی انتخابات اسفند ماه گذشته، انتخاباتی بود كه نتیجه تضمین شده برای تصمیم‌گیرندگان انتخابات بر میزان مشاركت عمومی تقدم پیدا كرد چراكه از پیش از انتخابات اخیر مجلس با آن رویكردی كه نسبت به بررسی صلاحیت نامزدها در پیش گرفته شد كاملا قابل درك می‌نمود كه میزان مشاركت در جامعه پایین خواهد بود. معاون سیاسی حزب اتحاد ملت در ادامه نیز بیان كرد: البته این مشاركت پایین تنها به دلیل محدود كردن نامزدها نبود ولی این مساله را هم باید از عوامل موثر آن بدانیم. با وجود اینكه چنین مساله‌ای قابل پیش‌بینی بوده و همه شواهد جامعه نیز آن را نشان می‌داد نهایتا تصمیم آنها(تصمیم‌گیرندگان انتخابات) بر این شد كه مشاركت پایین را به قیمت نتیجه تضمین شده بپذیرند. این در حقیقت یك تغییر رویكرد فاحش و مهم بود كه نمونه‌های آن را جز در مواردی خاص به این شدت سراغ نداشتیم. به همین دلیل در گذشته میزان مشاركت در این حد پایین سابقه نداشته است.
دبیركل پیشین جبهه مشاركت در ادامه با اشاره به رویكرد اصلاح‌طلبان در مواجهه با این مشی نیز یادآور شد: برخی دوستان اصلاح‌طلب از این موضوع چنین نتیجه می‌گرفتند با هزینه‌ای كه تصمیم‌گیرندگان برای این كار پرداخته‌اند قاعدتا انتخابات ریاست‌جمهوری را هم به این سمت خواهند برد. این تلقی ناشی از تجربیات گذشته بود كه معمولا وقتی این نوع اقدامات پرهزینه صورت می‌گرفت نوعا موضوع به یك رویه مداوم تبدیل می‌شده است. این تحلیل برخی از دوستان اصلاح‌طلب بود ولی در مقابل این نظر، نظر دیگری هم وجود داشت.
او ادامه داد: نظر دیگر بر این اساس است كه انتخابات ریاست‌جمهوری با انتخابات مجلس متفاوت بوده و در انتخابات ریاست‌جمهوری با توجه به تجارب گذشته نوعا قطب‌بندی به وجود می‌آید. لذا انتخابات ریاست‌جمهوری از سال 76 به این سو انتخابات بدون رقابت نبوده است. حال رقابت در انتخابات 76 و 88 خیلی جدی‌تر بود و در انتخابات‌های دیگر نیز این نوع رقابت، كم و بیش وجود داشته است.
میردامادی خاطرنشان كرد: با مجموعه عوامل، هم تجربه انتخابات ریاست‌جمهوری در گذشته و نگاه مردم به این انتخابات كه آن هم تا حدی با انتخابات مجلس متفاوت بوده همچنین تاثیری كه انتخابات مجلس و میزان مشاركت مردم بر امنیت ملی كشور به خصوص در شرایط وجود تهدیدهای جدی داشته، برخی این نظر اولیه را كه به آن اشاره كردم، رد می‌كنند. نظر این دوستان این است كه اصلاح‌طلبان باید در انتخابات ریاست‌جمهوری بنا را بر حضور فعال با كاندیدای مطلوب داشته و در این راستا برنامه‌ریزی كنند. حال اگر در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری باز هم فضا به سمت شرایطی مثل انتخابات مجلس سوق پیدا كرد و امكان حضور از اصلاح‌طلبان گرفته شد این دیگران بوده‌اند كه این امكان را سلب كرده‌اند. در این فرض اصلاح‌طلبان برنامه‌ریزی‌ها و تلاش خود را به خرج داده‌اند و اگر فضای لازم برای یك انتخابات رقابتی با كاندیداهای قابل قبول برای آنها مهیا نشد كوتاهی در انجام وظایف ملی‌شان رخ نداده است.
این نماینده مردم تهران در مجلس ششم در ادامه اشاره‌ای نیز به بیانیه اخیر آیت‌الله موسوی‌خوئینی‌ها داشت و تاكید كرد: آقای موسوی‌خوئینی در حقیقت بر این گزینه اخیر تاكید كرده است. ایشان عنوان می‌كند كه به دلیل فضای انتخاباتی پیش آمده در اسفند 98 اصلاح‌طلبان نباید از عرصه كنار بكشند. اصلاح‌طلبان باید در صحنه حضور پیدا كنند و اگر این امكان از سوی دیگران سلب شد، تصمیم‌گیرندگان انتخابات این اتفاق را رقم زده‌اند و جناح اصلاح‌طلب نباید از ابتدا فرض خود را بر عدم حضور در این عرصه بگذارد.
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب همچنین ضمن اشاره به عوامل موثر بر مشاركت یا عدم مشاركت مردم در انتخابات خاطرنشان كرد: این مساله تنها به یك عامل محدود نشده و طبعا یكی از عوامل آن رقابتی بودن انتخابات است. اینكه نامزدها از تفكرات، سلایق و جناح‌های مختلف حتی فراتر از دسته‌بندی اصولگرایان و اصلاح‌طلبان باشند در این مهم دخیل خواهد بود. حضور افرادی كه دیدگاه‌های متفاوت از این دو جناح دارند، می‌تواند یك عامل موثر در رقابتی بودن انتخابات باشد.
میردامادی اضافه كرد: مساله مهم دیگری كه به‌خصوص در سال‌های اخیر دركاهش مشاركت و یأس افكار عمومی تاثیرگذار بوده، شكل‌گیری این احساس در مردم است كه رای آنها، تاثیری در سرنوشت‌شان نداشته و با این انتخاب‌ها، تغییر یا بهبودی در آینده آنها حاصل نشده است. اصولا این باور و تلقی كه نهادهای انتخابی مانند مجلس و ریاست‌جمهوری در تصمیمات اصلی و تعیین‌كننده یا حتی در تصمیمات سطوح پایین‌تر كشور سهمی ندارند، نقش قابل اعتنایی در كاهش مشاركت عمومی ایفا كرده است. مثلا اینكه مجلس این توان و اجازه را ندارد كه درمورد قیمت بنزین تصمیم بگیرد. مساله‌ای به این سادگی كه در حد مسائل تعیین‌كننده مانند سیاست هسته‌ای و امثال آن هم نیست ولی نمایندگان در مسائلی از این دست هم نمی‌توانند تصمیم بگیرند و این ماجرا درنهایت به حوادث تلخی كه در آبان 98 پیش آمد، منجر می‌شود.
رییس كمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ششم همچنین تصریح كرد: در صورتی كه سیر طبیعی كار برای چنین مسائلی در مجلس این است كه ابتدا در شور اول و دوم به بحث گذاشته شده و موافق و مخالف درباره آن صحبت كنند و با طرح آن در رسانه‌ها كه مدت‌ها نیز به طول می‌انجامد، جامعه برای چنین تصمیمی آماده خواهد شد. در نهایت نیز اگر تصمیمی برای افزایش نرخ بنزین اتخاذ شود، جامعه آمادگی ذهنی داشته و آن را تحمل خواهد كرد. این روند باید سیر طبیعی، منطقی و قانع‌كننده افكار عمومی را طی كند تا چنین تصمیمی بدون حوادث و ماجراهای بعدی اتخاذ شود. با روندهای فعلی طبیعی است كه این تلقی در افكار عمومی ایجاد شود كه این نهاد انتخابی تاثیرگذار نبوده و به صرف رای دادن یا ندادن مردم تغییری در سرنوشت‌شان ایجاد نخواهد شد.
میردامادی در ادامه گفت: این مساله از عوامل بسیار موثر دركاهش مشاركت عمومی بوده كه در نوع خود جدید است. ما در ادوار گذشته انتخابات هم مواردی را داشتیم كه مردم به دلیل رقابتی نبودن انتخابات مشاركت كمی را در آن بروز داده‌اند. ولی این پدیده، یك پدیده نو بوده كه كارآمدی نهادهای انتخاباتی در افكار بخش قابل‌توجهی از مردم را مورد تردید قرار داده است.
دبیركل پیشین جبهه مشاركت در ادامه ضمن اشاره به بایسته‌های لازم برای ترمیم سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی خاطرنشان كرد: باید نامزدها اگر بنای ترغیب افكار عمومی برای حضور پای صندوق رای را دارند در ارایه برنامه‌های خود مشكلات كشور را به طور جدی و ریشه‌ای مورد بحث قرار داده و راهكارهای‌شان را مطرح كنند. در این صورت مردم احساس خواهند كرد، نامزدهایی هستند كه راهكارهای جدی برای حل مشكلات داشته و تا حدی امیدوار خواهند شد.
این میزان از تاثیر سیاست خارجی بر معیشت روزمره مردم در 40 سال گذشته بی‌سابقه است
میردامادی گفت: به عنوان مثال در 4 دهه پس از انقلاب تاكنون هیچ‌گاه شرایطی را نداشتیم كه مردم تاثیر سیاست خارجی كشور بر سفره و معیشت‌شان را این‌گونه با تمام وجود حس كنند. مسلما اگر رییس‌جمهوری بنای حل مشكلات جامعه را داشته باشد یكی از مهم‌ترین موارد این است كه سیاست خارجی را از شرایطی فعلی به خصوص دخالت‌های نظامیان در آن حوزه خارج كند.
این كنشگر سیاسی اصلاح‌طلب بر این اساس تصریح كرد: اینها از مسائل مهمی هستند كه نامزدهای انتخاباتی یا به طور مشخص نامزدهای اصلاح‌طلبان باید به آن پرداخته و حرفی قابل قبول برای مردم داشته باشند تا افكار عمومی جامعه بتواند با توجه به این برنامه‌ها امید از دست رفته خود را احیا و پای صندوق‌های رای حاضر شود.
معاون سیاسی حزب اتحاد ملت در ادامه اشاره‌ای نیز به تاثیر عملكرد دولت روحانی بر اعتماد عمومی جامعه داشت و یادآور شد: از سال 92 كه حسن روحانی وارد صحنه انتخابات شد نه او مدعی اصلاح‌طلبی بوده و نه اصلاح‌طلبان او را به عنوان یك نامزد اصلاح‌طلب معرفی می‌كردند. اصلاح‌طلبان، روحانی را در حقیقت یك نامزد قابل قبول در آن شرایط انتخاباتی دیده و از او حمایت كردند. برای بسیاری از اصلاح‌طلبان اینكه روحانی در دور اول بتواند پرونده مساله هسته‌ای كشور را از شورای امنیت سازمان ملل خارج كرده و به راه‌حلی برای برطرف كردن مشكلات تبعی آن برساند همین مقدار هم نمره قابل قبولی برای او به‌شمار می‌رفت.
روحانی انتظارات را برآورده نكرد
میردامادی ادامه داد: حسن روحانی این نمره قبولی را در دوره اول كسب كرد و حال اینكه در امریكا اتفاقاتی رخ داد و دولت ایالات‌متحده به تعهدات خود عمل نكرد، بحث دیگری است. اینكه دولت روحانی به خصوص با نقش موثر و تعیین‌كننده وزیر خارجه خود توانست مساله هسته‌ای ما را از شورای امنیت خارج كند همین نمره قبولی نیز باعث حمایت اصلاح‌طلبان در دور دوم از روحانی شد اما در این دوره شاهد برآورده كردن انتظارات از سوی رییس‌جمهور نبودیم و او می‌توانست بهتر از این عمل كند.
دولت در حوزه سیاست خارجی تقریبا فاقد نقش اساسی است
میردامادی همچنین در ادامه با اشاره به تاثیر سیاست خارجی در مشكلات كنونی كشور اظهاركرد: البته برخلاف برخی كه همه مشكلات كشور را متوجه عملكرد دولت و شخص روحانی می‌دانند، بنا ندارم مساله را با این منطق طرح و دنبال كنم. مهم‌ترین مشكل یا ریشه مشكلاتی كه ما داریم از نظر من سیاست خارجی كشور بوده كه در موارد تعیین‌كننده در این حوزه، دولت تقریبا فاقد نقش اساسی است و عملا دولت موازی نقش بیشتری در آن دارد. البته در مواردی این امكان وجود داشته كه بهتر از این عمل شود ولی متاسفانه به آنها پرداخته نشده است.
دوران نامزد نیابتی برای اصلاح‌طلبان
سر آمده است
این نماینده مردم تهران در مجلس ششم با اشاره به بایسته‌های رفتار اصلاح‌طلبان در آینده نیز تاكید كرد: اصلاح‌طلبان باید در شرایط فعلی فرض را بر حضور و مشاركت در انتخابات بگذارند مگر اینكه راه‌شان در طول مسیر پیش رو سد شود. بر همین اساس باتوجه به تجربیات ادوار گذشته به نظرم دوره داشتن نامزد نیابتی برای اصلاح‌طلبان به پایان رسیده و نمی‌توان مردم را با چنین گزینه‌ای پای صندوق رای آورد.
اصلاح‌طلبان باید دنبال چهره‌های جدید
در انتخابات باشند
میردامادی اضافه كرد: بنابراین به نظر من باید روی كاندیداهای استوار و ثابت قدم در اصلاح‌طلبی فكر كرد و از آنها خواست تا در صحنه حضور داشته باشند. البته در این میان ترجیح نیز باید بر این باشد كه این افراد از میان چهره‌های جدید باشند چراكه شاید اكثر نامزدهای تكراری، جذابیت و مقبولیت چندانی هم در جامعه نداشته باشند. این فعال سیاسی اصلاح‌طلب خاطرنشان كرد: نكته دیگر مهم در این دوره انتخابات این است كه اصلاح‌طلبان باید به جای معرفی یك نفر یك تیم را به افكار عمومی معرفی كنند. در حقیقت فردی به عنوان نامزد و تیمی مثلا10 نفره كه در صورت انتخاب، عناصر اصلی دولت جدید را تشكیل خواهند داد به عنوان نمونه جایگاه‌هایی نظیر معاون اول، رییس سازمان برنامه و بودجه و موارد دیگری از این نوع باید در این تیم به مردم معرفی شوند. امری كه می‌تواند در كنار برنامه نامزد انتخاباتی تا حد زیادی رویكرد او را برای مردم روشن كرده و رغبت افكار عمومی را نسبت به نامزد مورد نظر اصلاح‌طلبان بیشتر كند.
معاون سیاسی حزب اتحاد ملت در ادامه با اشاره به چگونگی انتخاب نامزد نهایی اصلاح‌طلبان از سوی مردم بیان كرد: من اطلاع ندارم كه با سازوكار موجود و ابهاماتی كه وجود دارد، آیا اصلاح‌طلبان به نامزدهای متعدد یا حتی یك نامزد مطلوب خواهند رسید یا خیر. ولی اگر بیش از یك نامزد مورد قبول برای اصلاح‌طلبان وجود داشت طبعا راه‌حل منطقی این است كه پیش از انتخابات، نظرسنجی از مردم صورت بگیرد تا مشخص شود كه چه شخصی در میان نامزدهای اصلاح‌طلبان مقبولیت بیشتری در میان افكار عمومی خواهد داشت.
در هیچ دوره‌ای شاهد این حجم از اقدامات خصمانه از سوی كاخ سفید نبوده‌ایم
رییس كمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ششم همچنین اشاره‌ای نیز به انتخابات 2020 امریكا داشت و تصریح كرد: ترامپ طبعا یك رییس‌جمهور غیرمتعارف در امریكا بوده و این رفتار غیرمتعارف او نیز عمومیت داشته و تنها در قبال ایران نیست. البته در مورد ایران شدیدتر از هر كشور دیگری است اما این رفتار در قبال چین، سازمان‌های بین‌المللی و در مواردی حتی در قبال متحدان خود امریكا نیز بوده است. رفتارهای خصمانه او بی‌سابقه است و حتی در ادواری كه در گذشته تنش بین تهران و واشنگتن شدید هم بوده در این حد شاهد اقدامات ماجراجویانه و مشكل‌ساز از سوی دولت امریكا نبوده‌ایم. این فعال سیاسی اصلاح‌طلب همچنین گفت: طبیعتا انتخاب مجدد ترامپ برای دوره بعدی یك دوره 4ساله سخت دیگر را برای ما به دنبال خواهد داشت. این احتمال هم داده می‌شود كه در صورت انتخاب ترامپ در 2020 افرادی در تیم جدید او قرار بگیرند كه مواضع رادیكال‌تری نسبت به تهران دارند. ولی باید توجه داشت كه در صورت انتخاب بایدن هم با وجود اینكه رویكرد او متفاوت از ترامپ بوده و تاكنون در مورد برجام، نظر بر بازگشت به این توافق اعلام كرده این تصور كه همه مسائل ما با امریكا حل خواهد شد، تصور واقع‌بینانه‌ای نیست. میردامادی خاطرنشان كرد: دموكرات‌ها هم در مورد مسائلی نظیر سیاست منطقه‌ای تهران، برنامه‌های موشكی و حقوق بشر با ایران مشكل داشته و برخلاف ترامپ امكان اجماع‌سازی هم دارند. این یك برداشت پذیرفته شده است كه در ادواری كه دموكرات‌ها در امریكا حاكم هستند به اروپا نزدیك شده و در بسیاری از موارد می‌توانند با آنها به اجماع برسند. در ادواری هم كه جمهوری‌خواهان بوده‌اند این تعامل نزدیك، كمتر شده و اروپا و امریكا تا حدی از یكدیگر فاصله می‌گیرند. این مساله در مورد روسای جمهور جمهوری‌خواه مختلف متفاوت بوده و در دوره ترامپ این فاصله بیشترین شدت را داشته است.
احتمال تاثیر نتایج انتخابات امریكا
بر انتخابات ایران
میردامادی در ادامه گفت: در صورت روی كار آمدن بایدن از این جهت تقریبا وضعی شبیه دوره باراك اوباما اتفاق افتاده و اروپا و امریكا به یك موضع واحد می‌رسند. ضمن اینكه خیلی بعید به نظر می‌رسد كه بایدن در صورت انتخاب فورا همه محدودیت‌های اعمال شده را برطرف كند و شرایط به ماقبل ترامپ برگردد. آنها (دموكرات‌ها) هم به هر حال به دنبال این هستند كه نقطه نظرات خود را اعمال كرده و از فشارهای موجود استفاده كنند. این فعال سیاسی اصلاح‌طلب در پایان نیز خاطرنشان كرد: به این دلیل نباید از حضور بایدن انتظار فوق‌العاده داشت. هر چند باز هم به نظر می‌رسد شرایط دوره او با دوران ترامپ قدری متفاوت خواهد بود.