دنیای قلم _ «در تابستان سال ۹۹، در مجموع ازدواج ۹هزار‌و ۵۸ دختر ۱۰ تا ۱۴ساله ثبت شده است»؛ این خبری است که روز گذشته مرکز آمار ایران منتشر کرد. براساس این گزارش، میزان تفاوت ازدواج دختران 10 تا 14ساله نسبت به تابستان سال 98، با افزایش هزار ازدواج مواجه است؛ مسئله‌ای که در سالهای مختلف افزایش داشته است و نمایندگان زن مجلس دهم تلاش داشتند تا حداقل سن ازدواج را به 13 سال برسانند. اتفاقی که نیفتاد و به نظر نمی‌رسد در این دوره هم دغدغه هیچ‌کدام از نمایندگان زن باشد.
در یک دهه گذشته، ازدواج کودکان به یکی از مسائل مناقشه‌برانگیز میان موافقان و مخالفان این مسئله تبدیل شده؛ مخالفتی که جدا از عقاید مختلف طرفین، بیشتر شبیه به مجادله‌ای سیاسی است. دلایلی هم که می‌توان برای این مسئله برشمرد، زیاد است؛ از نبودن یک ضمانت اجرائی مشخص تا شرایط اقتصادی و در آخر هم وام ازدواج که هم سال به سال با افزایش روبه‌رو بوده و هم حالا نسبت به سن‌و‌سال عروس و داماد کم و زیاد می‌شود.
در هفته‌های گذشته طرحی از سوی وزارت ورزش و جوانان درباره وام ازدواج اعلام شد که شاید باعث آن بشود که در آینده میزان ازدواج کودکان افزایش بیشتری هم داشته باشد. آن‌طور که سخنگوی کمیسیون تلفیق لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ گفته، وام ازدواج برای این سال با افزایش صددرصدی مواجه شده و برای هر‌یک از زوجین تا سقف صد میلیون تومان و در کل ۲۰۰ میلیون تومان ارائه می‌شود. البته این عدد شرط و شروط دارد!
براساس مصوبه کمیسیون تلفیق بودجه که هنوز قطعی نیست، با هدف ترویج ازدواج از سنین پایین‌تر، وام ازدواج برای مردان کمتر از ۲۵ سال و زنان کمتر از ۲۳ سال، به ۲۰۰ میلیون تومان می‌رسد و برای بقیه زوج‌ها، هر‌کدام ۷۰ میلیون تومان و در مجموع ۱۴۰ میلیون تومان خواهد بود؛ یعنی افزایش ۴۰درصدی نسبت به سال ۹۹ برای آنهایی که بیشتر از ۲۵ و ۲۳ سال دارند.
بیشتر بخوانید: آیا وام ازدواج ۱۰۰ میلیونی کارگشاست؟
این اظهارنظر از سوی نمایندگان مجلس، نگرانی معاون جوانان سازمان ورزش و جوانان را هم درپی داشت. او در گفت‌وگویی تصریح کرد: «مطابق با آمارسنجی سال جاری این معاونت، سن مطلوب ازدواج با در‌نظر‌گرفتن فراهم‌بودن تمامی شرایط اقتصادی، مسکن و اشتغال، ازنظر پسران ۲۶سالگی به بعد و از نظر دختران ۲۴سالگی به بعد است؛ بنابراین چنین تفکیکی در پرداخت وام ازدواج، به کاهش سن ازدواج کمک نخواهد کرد. رویکرد کاهش سن ازدواج رویکرد خوبی است، اما این مهم از طریق تفکیک سنی در پرداخت وام ازدواج امکان‌پذیر نیست.
بحث ما این نیست که چرا وام ازدواج را افزایش می‌دهند؛ چراکه این معاونت از اعطای تسهیلات بیشتر به جوانان استقبال می‌کند، اما آنچه حائز اهمیت است، عدم انجام کار کارشناسی، مطالعه، آمارسنجی و مبنا و دلایل منطقی برای پرداخت وام ازدواج صد‌میلیون‌تومانی به پسران کمتر از ۲۵ سال و دختران کمتر از ۲۳ سال است.
این اعداد و ارقام بر چه مبنا، اساس و مطالعه‌ای تصمیم‌گیری می‌شوند؟ آیا نمایندگان نسبت به تبعات این تصمیم‌گیری کار مطالعاتی و آماری انجام داده‌اند که اکنون به سمت اجرا می‌روند؟ در سالهای گذشته، با افزایش مبلغ وام، موارد انحرافی شکل گرفت که بارها آنها را تذکر دادیم و خواستار تدوین دستورالعمل ویژه برای نظارت بر پرداخت و دریافت آن بودیم، اما متأسفانه به آن توجه نشد و اکنون نیز ما نگران همان مسائل انحرافی گذشته هستیم».
بیشتر بخوانید: ختنه دختران؛ برتری سنت و خرافات به عقل و عقلانیت
همچنین معصومه ابتکار در وبینار حقوق کودک در نظام حقوقی ایران، با بیان اینکه به‌دنبال افزایش سن ازدواج نیستیم، اظهار کرد: «طبق آمار، ازدواج دختران زیر ۱۴ سال حدود ۳۰ هزار در سال بیان شده است. ازدواج دختر ۱۵ یا ۱۶سالهای که به بلوغ فکری و جسمی رسیده باشد، ایرادی ندارد، اما حقیقتا دختران زیر ۱۳ سال کودک محسوب می‌شوند و مشکلات متعددی را نظیر خرید‌و‌‌فروش دختران به همراه خواهد داشت. ازدواج دختران زیر ۱۳ سال می‌تواند مشکلات عدیده روحی را به‌همراه داشته باشد. هنگامی که دختران کمتر از ۱۳ سال از حقوق اجتماعی نظیر دریافت گواهینامه و... برخوردار نیستند، چگونه می‌توانند ازدواج کنند؟».
با همه اینها، به نظر می‌رسد افزایش حداقل سن ازدواج دغدغه فعلی هیچ‌کس نیست. در دوره پیشین مجلس تلاش شد تغییر ساده‌ای در ماده 1041 قانون مدنی داده شود، اما تندروها، این تغییر حداقلی را هم برنتابیدند. مطابق ماده 1041 قانون مدنی: «عقد نکاح دختر قبل از رسیدن به 13 سال تمام شمسی و پسر قبل از رسیدن به 15 سال تمام شمسی منوط است به اذن ولی به شرط رعایت مصلحت با تشخیص دادگاه صالح». تلاش نمایندگان فراکسیون زنان مجلس دهم بر این بود که اذن پدر و تشخیص دادگاه صالح برای ازدواج کودکان دختر زیر 13 سال و پسران زیر 15 سال برداشته شود و در واقع کودکان تحت هیچ شرایطی زیر این سنین اجازه ازدواج نداشته باشند، اما این اتفاق نیفتاد».
بیشتر بخوانید: عابرزنی؛ شغل جدید زنانه در تهران
انسی 16ساله است و یک دختر دو‌ساله دارد به نام آرزو. انسی 12سالگی به عقد پسرعمویش حسام درآمد. آنها در تهران زندگی می‌کنند. انسی از صبح تا شب با عمو و زن‌عمویش در خانه است و به کارهای خانه می‌رسد و حسام هم کارگر یک قهوه‌خانه در جنوب تهران. انسی از همان دخترانی است که در 11سالگی با اذن پدر و تشخیص دادگاه صالح، به عقد حسام درآمد. اینها را مریم خورشیدی، مددکار یک مؤسسه به نام آفرینش در شهرری می‌گوید.
انسی فارسی حرف نمی‌زند و خانم خورشیدی از او سؤال می‌کند که قاضی دادگاه برای تشخیص آنکه او دیگر بزرگ شده، چه سؤالی از او پرسید؟ انسی جواب می‌دهد یک اسکناس به من نشان داد و پرسید این چند تومان است؟ پرسید در خانه چه کار می‌کنی و من جواب دادم کنار مادرم در کارهای خانه کمک می‌کنم و تا کلاس چهارم هم درس خوانده‌ام... . انسی دیگر یادش نمی‌آید که چه سؤالی از او پرسیده‌اند.
در یکی، دو سال گذشته، با دسترسی بیشتر مردم به فضای مجازی، اخبار ازدواج عروس‌های کوچک زیادی در فضای مجازی منتشر شد که با توجه به حساسیت موجود در افکار عمومی، جلوی بسیاری از آنها هم در لحظه گرفته شد. نمونه‌اش ازدواج یک دختر خردسال در کهگیلویه‌و‌بویراحمد بود که تصاویر مراسم نامزدی‌اش که از سوی یک خبرنگار منتشر شد، خشم عمومی را برانگیخت. اگرچه جلوی این ازدواج در آن لحظه گرفته شد، اما همان زمان پدر آن دختر تهدید کرد که بعد از گذشت چند ماه دوباره آن ازدواج سر خواهد گرفت. هرچند خبری از سرنوشت آن دختر در دسترس نیست، اما چقدر می‌توان مطمئن بود که آن دختر کوچک، سر درس و مشقش بازگشته و دیگر کودک‌همسر نیست.
با نگاهی با آمار منتشرشده از‌سوی مرکز آمار ایران، به‌راحتی می‌توان به این نتیجه رسید که افزایش کودک‌همسری در یک سال گذشته، سال‌به‌سال که گاهی ماه‌به‌ماه اتفاق می‌افتد؛ فقط کافی است این آمار را با هم مقایسه کنیم:
روشن اژدری، متخصص زنان و زایمان به پیامد کودک‌همسری برای زنان پرداخت و گفت: فارغ از مسائل روانی‌ای که این مسئله می‌تواند برای دختربچه‌ها ایجاد کند، ازدواج در سنین پایین می‌تواند مشکلاتی نظیر سرطان دهانه رحم، مرگ هنگام فارغ‌شدن، بیماری‌های مقاربتی و حتی مرگ جنین را پدید آورد. مسئله‌ای که هرچند نمی‌توان گفت قطعا اتفاق می‌افتد، اما برای کودکانی که دچار سوتغذیه هستند یا جثه کوچکی دارند، می‌تواند محتمل به نظر برسد».
او در ادامه افزود: «بدن بسیاری از این دختران به بلوغ کامل نرسیده است. متأسفانه بیشتر خانواده‌هایی که رو به کودک‌همسری می‌آورند، از نظر اقتصادی و فرهنگی دچار مسئله هستند و با فکر اینکه یک نان‌خور کمتر، دخترشان را زود شوهر می‌دهند. چنین دختری عموما با رفتن به خانه بخت خوشبخت نمی‌شود. قرار نیست غذای بهتری بخورد یا در خانواده جدید از نظر روحی به او کمک شود. این دختران عموما با سوءتغذیه طرف هستند، مدت‌ها غذای گرم نمی‌خورند و در چنین شرایطی برای مادرشدن آماده می‌شوند. بسیاری از آنها پس از 30سالگی با مسائل عدیده زنانه طرف هستند، اما این چیزی نیست که برای کسی مهم باشد».
مطابق تعریف قانونی، کودک‌همسری، ازدواج رسمی یا غیررسمی قبل از ۱۸سالگی شناخته می‌شود. با وجود این، سن قانونی ازدواج در ایران برای دختر ۱۳ سال تمام و پسر ۱۵ سال تمام است و ثبت ازدواج قبل از رسیدن به این سن، با اجازه ولی کودک و تشخیص دادگاه انجام می‌گیرد.
منبع: شرق