دنیای قلمـ نایب‌رئیس انجمن تغذیه ایران با اشاره به انواع کم‌خونی و عوارض آن؛ نحوه جبران و درمان آن از طریق تغذیه سالم را تشریح کرد. دکتر مجید حسنقمی، گفت: از علل ایجاد کم‌خونی می‌توان به کمبودهای تغذیه‌ای، خونریزیهای مزمن با دلایل ناشناخته، ناهنجاری‌های ژنتیکی، بیماری‌های مزمن و یا مسمومیت‌های دارویی اشاره کرد. وی با اشاره به کم‌خونی‌های تغذیه‌ای، اظهارکرد: کم‌خونی‌های تغذیه‌ای در اثر دریافت ناکافی موادمغذی ایجاد می‌شوند و از مهمترین موادمغذی جهت خون‌سازی که کمبود آنها موجب بروز کم‌خونی می‌شود می‌توان به آهن، ویتامین B12 و اسیدفولیک اشاره کرد.
وی با تاکید بر اینکه فقر آهن یکی از شایع‌ترین اختلالات تغذیه‌ای در کشورهای در حال توسعه است، گفت: فقرآهن مهمترین علت کم‌خونی تغذیه‌ای در کودکان و زنان در سنین باروری است که با ایجاد گلبول‌های قرمز کوچک و کاهش میزان هموگلوبین مشخص می‌شود.
حسنقمی با بیان اینکه میزان نیاز به آهن براساس سن، جنس و وضعیت فیزیولوژیکی افراد متفاوت است، توضیح داد: زنان باردار به‌علت افزایش حجم خون، رشد جنین، جفت و سایر بافت‌ها به آهن بیشتری نیاز دارند، در شیرخواران در صورت سلامت مادران، معمولا میزان آهن موجود در شیر مادر برای 6ـ4 ماه اول زندگی کافی است، ولی در مورد نوزادانی که با وزن کم متولد می‌شوند، ذخایر آهن کافی نبوده و باید از 3 ماهگی آهن اضافی به‌صورت قطره خوراکی خورانده شود.
وی ادامه داد: البته بدن می‌تواند با مصرف موادغذایی مانند گوشت گاو، صدف‌های خوراکی، اسفناج، عدس، سیب‌زمینی کباب شده با پوست و تخمه آفتابگردان، آهن مورد نیاز خود را به‌دست آورد.
بیشتر بخوانید: بهترین خوراکی‌ها برای تصفیه خون چیست؟
حسن قمی با اشاره به برخی از مهمترین دلایل فقر آهن به موارد زیر اشاره کرد: دریافت ناکافی آهن به‌دلیل رژیم غذایی نامناسب که آهن در حد کافی از طریق غذاها و موادمغذی تامین نمی‌شود مانند بعضی از رژیم‌های گیاهخواری. جذب ناکافی آهن در اثر اسهال، کاهش ترشح اسیدمعده در اثر افزایش سن و یا برخی اقدامات پزشکی، مشکلات گوارشی یا تداخلات دارویی و مصرف داروهایی مانند: سایمتیدین، پانکراتین، راینیتیدین و تتراسایکلین. افزایش نیاز به آهن برای افزایش حجم خون در دوران نوزادی، نوجوانی، بارداری و شیردهی. خونریزی زیاد در دوران عادت ماهانه، اختلالات قاعدگی در اثر بیماری‌هایی مانند فیبروم یا تخمدان پلی‌کیستیک، خونریزیهای مزمن ناشی از هموروئید (بواسیر) یا بیماری‌های بدخیم و انگل‌ها.
این متخصص تغذیه، رنگ‌پریدگی پوست، زبان و مخاط داخل لب و پلک چشم‌ها، خستگی زودرس، سرگیجه و سردرد، خواب‌رفتن و سوزن‌سوزن شدن دست‌ها و پاها، حالت تهوع و در کم‌خونی شدید گودشدن روی ناخن (ناخن قاشقی) را برخی از علائم کم‌خونی فقرآهن عنوان کرد.
بیشتر بخوانید: ویتامین‌های گروه B چه اهمیتی دارند؟
به گفته این متخصص تغذیه، جگر، قلوه، گوشت‌قرمز، ماهی، زرده تخم‌مرغ، سبزی‌های دارای برگ سبز تیره مانند جعفری، اسفناج و حبوبات، مثل عدس و لوبیا همچنین میوه‌های خشک (برگه‌ها) به‌خصوص برگه زردآلو و دانه‌های روغنی سرشار از آهن هستند.
ویتامین C که در آلو، خربزه، ریواس، انبه، گلابی، طالبی، گل‌کلم، سبزی‌ها، آب‌پرتقال، لیموشیرین، سیب و آناناس وجود دارند. اسیدمالیک و اسیدتارتاریک که در هویج، سیب‌زمینی، چغندر، کدوتنبل، گوجه‌فرنگی، کلم‌پیچ و شلغم موجود است. محصولات تخمیری مثل سس سویا نیز در این دسته از عوامل گنجانده می‌شود. این متخصص تغذیه همچنین در این رابطه توصیه‌های کلی در جهت تامین آهن مورد نیز بدن ارائه کرد:
استفاده از غذاهای آهن‌دار
استفاده از موادغذایی حاوی ویتامینC جهت جذب بهتر آهن، مثل پرتقال، گریب‌فروت، گوجه‌فرنگی، کلم، توت‌فرنگی، فلفل سبز، لیموترش.
مصرف انواع گوشت‌های قرمز، ماکیان مانند مرغ و بوقلمون و ماهی در برنامه غذایی هفتگی.
پرهیز از مصرف چای یا قهوه همراه یا بلافاصله پس از صرف غذا.
مشاوره با پزشک متخصص در صورت وجود مشکلات گوارشی و یبوست.
بیشتر بخوانید: چرا باید خونریزی بینی را جدی بگیریم؟
دکتر حسن قمی کم‌خونی ناشی از فقر ویتامین B12 را نوع دیگری از کم‌خونی دانست و ادامه داد: این نوع کم‌خونی در بیش از 95 درصد موارد در اثر کمبود فولیک‌اسید، ویتامین B12 و یا هر دو بروز می‌کند و عبارت است از اختلالات مادرزادی در سنتز ماده ژنتیکی، اختلالات اکتسابی در سنتز ماده ژنتیکی و مگالوبلاستوز وابسته به داروها. به گفته وی، آنمی مگالوبلاستیک شایع‌ترین نوع آنمی ماکروسیتیک (بزرگ شدن و شکل غیرعادی گلبول‌های قرمز) است به این معنی که میزان هموگلوبین گلبول قرمز کم است. هموگلوبین یک پروتئین حاوی آهن است که اکسیژن را به نقاط مختلف بدن حمل می‌کند.
کمبود ویتامین B 12 و یا فولات اغلب باعث کم‌خونی ماکروسیتیک می‌شود، بنابراین گاهی این بیماری با نام آنمی کمبود ویتامین شناخته می‌شود. وی گفت: هنگامی‌که گلبول‌های قرمز بیش از حد بزرگ شوند، تعداد آنها کمتر از حد مورد نیاز است و همچنین هموگلوبین کمتری دارند.
این متخصص تغذیه در پایان کم‌خونی ناشی از فقر ویتامین B12 را نوع دیگری از کم‌خونی دانست و ادامه داد: علت کم‌خونی پرنیشیوز یا آنمی کشنده یک واکنش اتوایمیون (واکنش سیستم دفاعی بدن علیه سلول‌های خودی) علیه سلول‌های دیواره معده است. سلول‌های دیواره معده در ترشح ماده‌ای به‌نام فاکتورداخلی نقش دارند که برای جذب ویتامین B12 از غذا ضروری است؛ بنابراین، تخریب سلول‌های دیواره معده سبب کمبود فاکتور داخلی و در نتیجه جذب ناچیز ویتامینB12 می‌شود، این اتفاق گاهی در بیمارانی که جراحی اسلیو معده انجام داده‌اند نیز بروز می‌کند، چون در اثر برداشتن قسمت عمده‌ای از معده توان تولید فاکتور داخلی و اسیدیته معده که هر دو در جذب آهن نقش دارند، مختل شده است.
منبع: آرمان ملی