دنیای قلم- جداسازی زنان از مردان و مرزبندی‌های جنسیتی به اتوبوس‌های درون‌شهری هم رسید. تا همین چند وقت پیش سخن از اتوبوس‌های زنانه و مردانه آنقدر محال بود که برخی آن را به‌عنوان طنز مطرح می‌کردند، اما دو روز پیش محمود ترفع، مدیر عامل شرکت واحد اتوبوسرانی تهران بدون هیچ لکنتی از آغاز به کار ناوگان ویژه بانوان شامل ۱۰ دستگاه اتوبوس جدید اختصاصی برای زنان در خط ۷بی‌آرتی در امتداد خیابان ولیعصر به‌عنوان یکی از دو خط پُرمسافر و پُرتردد اتوبوسرانی تهران خبر داد و گفت: «علاوه بر این، ۱۰دستگاه مینی‌بوس جدید نیز در این خط پیش‌بینی شده که نسبت به جابه‌جایی اختصاصی بانوان یا آقایان باتوجه به تعداد مسافران در ایستگاه‌ها اقدام می‌کنند.»
البته مدیر عامل شرکت واحد اتوبوسرانی این طرح را در راستای آسایش بیشتر زنان دانسته و گفته اتوبوس‌ها و مینی‌بوس‌های جدید، علاوه بر کمک به رعایت فاصله‌گذاری، در افزایش آرامش و راحتی بانوان نیز موثر است.
ترفع چندان هم بیراه نگفته است، اغلب زنانی که با وسیله نقلیه عمومی در سطح شهر تردد می‌کنند، برای یک بار هم که شده آزارهای جنسی یا حداقل احساس ناامنی را تجربه کرده‌اند، اما آیا جداسازی زنان و مردان در وسایل نقلیه عمومی می‌تواند راهکار مناسبی برای افزایش امنیت زنان و کاهش آزار جنسی در وسایل نقلیه عمومی باشد یا این موضوع نیز پاک کردن صورت مسئله است؟
بدیهی است که آزارهای فیزیکی و کلامی که عده‌ای بر زنان روا می‌دارند نه‌تنها با خط‌کشی و قیچی کردن مکان و موقعیت‌های مواجهه زنان با مردان حل نمی‌شود، بلکه حتی این محدودیت‌ها عمق بیشتر به آن می‌دهد و آزارگرها را حریصتر می‌کند. در واقع تفکیک و مرزبندی‌های جنسیتی با هدف ایجاد امنیت برای زنان مثال آشغال‌هایی است که زیر فرش پنهان می‌کنند تا خانه تمیز و نظیف به‌نظر برسد، اما وای به‌حال روزی که آشغال‌های انباشته زیر فرش بیرون بریزند!
بیشتر بخوانید: آیا زنان هم رجل سیاسی هستند؟
تجربه آزارهای جنسی برای زنان به حدی آزاردهنده و ناخوشایند است که اگر در مورد تفکیک جنسیتی اتوبوس‌ها از زنان نظرسنجی صورت بگیرد، بدون تردید بسیاری از آنان با طرح اتوبوس‌های زنانه و این تفکیک‌ها موافق هستند و آن را موجب امنیت و راحتی خود می‌دانند اما واقعیت این است با این مرزبندی‌ها، پدیده آزار جنسی زنان به‌صورت زیرپوستی رشد می‌کند و این موضوع به‌جای آن‌که به امنیت زنان منجر شود، نگاه غالب بر جامعه را جنسی‌تر می‌کند.
بنابراین به‌جای آن‌که امنیت زنان در طول زمان افزایش پیدا کند، برعکس به مرور کم و کمتر می‌شود. البته سخن از تخصیص اتوبوس‌های زنانه درحالی بیان شده که درحال حاضر برای زنان در اتوبوس و مترو قسمت‌های جداگانه‌ای قرار داده شده است و به مردان اجازه نمی‌دهند وارد قسمت زنانه شوند. در مترو وارد شدن مرد به واگن زنانه ایجاد مزاحمت برای زنان تلقی می‌شود و معمولا با اعتراض همراه است.
بیشتر بخوانید: عابرزنی؛ شغل جدید زنانه در تهران
آزارهای فیزیکی زنان در وسایل نقلیه عمومی فقط مختص به ایران نیست، زنان در اغلب کشورها از این تعرض‌ها رنج می‌برند. در تحقیقاتی که موسسه رویترز چند سال پیش در پانزده پایتخت پرجمعیت جهان انجام داده، زنان در کشورهای آمریکای لاتین بیش از نقاط مختلف دنیا در معرض تعرض جسمی و کلامی در وسایل نقلیه عمومی قرار می‌گیرند. وسایل حمل و نقل عمومی در شهرهای لندن، پاریس، توکیو و سئول هم بر اساس این تحقیق شهرهای چندان امنی برای زنان نیستند.
اگرچه آزارهای فیزیکی و کلامی درد مشترک بسیاری از زنان در دنیا است، اما شیوه مواجهه با این درد است که تفاوت ایجاد می‌کند. بسیاری از این کشورها به‌جای پاک کردن صورت مسئله با ابزارهای قانونی و آموزشی درصدد مقابله با آن هستند. برخورد پلیس لندن با این پدیده مثال روشنی از این ماجراست. چند سال پیش پس از انتشار گزارشی درباره آزار و اذیت جنسی 15درصد از ساکنین لندن در وسایل حمل و نقل عمومی، پلیس حمل و نقل بریتانیا خط‌کش به دست نگرفت تا مرزی را بین زنان و مردان ایجاد کند، بلکه با انتشار ویدئویی از شهروندان و زنان درخواست کرد که در صورت مواجهه با آزار و اذیت جنسی در مترو یا اتوبوس‌های شهری، این رفتارها را به پلیس گزارش کنند تا با آن مقابله شود.
بیشتر بخوانید: تغییر رای در پرونده «دختر آبادانی»؛ صدور كیفرخواست برای «نگهبان»
اما راهکار مسئولان کشور ما در پدیده آزارهای کلامی و فیزیکی زنان معمولا به خط‌کش و قیچی ختم می‌شود. برخی از آنان برای حل این مسئله به‌جای کمک گرفتن از ابزارهای نظارتی و آموزشی، معمولا خط‌کش به‌دست درحال تعیین مرز برای زن‌ها و مردها هستند. امنیت زنان با فرهنگ‌سازی و آموزش تامین می‌شود نه جداسازی. ناگفته پیداست تعیین مرز بین زنان و مردان و جداسازی آنان از همدیگر هیچ وقت نمی‌تواند پدیده دردناک آزار جنسی زنان را ریشه کن کند یا حداقل آن را کم کند؛ بلکه فقط پرده‌ای بر آن می‌افکند و این آسیب در زیر پرده و در خفا نفس می‌کشد و فربه می‌شود، تا جایی‌که روزی پرده را بدرد و عریان‌تر از همیشه در سطح اجتماع جاری شود.
این درحالی‌ست که به‌جای مرزبندی بین زنان و مردان می‌شود با ابزارهای فرهنگی و نظارتی و آموزش مستمر و بی‌وقفه حقوق زنان را به مردان یادآوری کرد و این‌گونه به افزایش سهم زنان از فضاهای شهری رسید.
بنابراین برای تامین امنیت زنان بهتر است به‌جای اقدام کردن به تفکیک زنان و مردان در فضاهای شهری یا در هر زمینه و حوزه‌ای، تمرکز مسئولان روی آموزش و فرهنگ‌سازی باشد تا زنان و مردان همزیستی محترمانه و غیرآسیب‌زا را یاد بگیرند و در کنار هم امنیت داشته باشند. جالب است بدانیم درحالی‌که برخی در کشور برای مقابله با آزار زنان در وسایل حمل و نقل عمومی به‌دنبال تخصیص اتوبوس اختصاصی به زنان هستند که در روسیه نخستین رانندگان زن در متروی مسکو آغاز به فعالیت کردند.
متروی مسکو تا قبل از همه‌گیری کرونا روزانه ۹میلیون نفر را جابه‌جا می‌کرد اکنون اولین رانندگان زن را در تاریخ اخیر خود استخدام می‌کند. این شرکت سال گذشته را به آموزش زنان برای ایفای این شغل، اختصاص داد.
منبع: همدلی